Meristeem

'n Meristeem is die weefsel waarin daar voortdurend nuwe selle gevorm word, en kom voor in die aktiewe groeistreke van die plant. In leketaal kan dit as die selfabriek van die plant beskou word. Die meristeem sluit ook die dele in waar die pas gevormde selle ontwikkel tot die toekomstige permanente weefsels. Hierdie aktiewe groeistreke waar groei en ontwikkeling nog besig is om plaas te vind, staan bekend as die weefselvormers of higostene. In hierdie streke vind daar differensiasie en gevolglik ook spesialisasie plaas. Differensiasie is die proses waartydens die histogene deur groei, chemiese en ander veranderings duidelik en blywend ontwikkel en verander sodat hulle onderskeibaar word van die selle waaruit hulle ontstaan het, en aangrensende selle of weefsels. Omdat die aktiewe groei van die plant meestal in die groeipunte van die wortels en stingels plaasvind, word die meristeme wat verantwoordelik is vir die lengtegroei, ook daar aangetref. Die apikale meristeem is die groepie selle naby die punte van die stingels en wortels, wat die primêre groei (lengtegroei) moontlik maak. Plante groei egter nie net in die lengte nie, maar ook in die omtrek, dit wil sê in dikte. Hierdie verskynsel word by die tweesaadlobbige plante (en uitsonderlik by die eensaadlobbiges) aangetref. Die meristeme wat diktegroei moontlik maak, word die kambium genoem. Die kambium, anders as die apikale meristeem, is net een sellaag breed. Dit geld ook vir die kurkkambium wat, soos uit die aam afgelei kan word, verantwoordelik is vir die vorming van 'n kurklaag by ouer stingels.

In sowel dwars- as lengtesnede sal opgemerk word dat die selle van die meristematiese streke altyd relatief klein kubiese selle met dun selwande is. Die selkerne is opvallend groot en duidelik sigbaar. Die sitoplasma is dig, daarom sal dit in gekleurde preparate 'n duidelike gekleurde grondstof vertoon. Vakuole ontbreek nog in die sitoplasma. In hierdie weefsels is daar nog geen intersellulêre ruimtes nie. Dit ís heel waarskynlik ook moontlik om selle wat besig is om te verdeel, in die weefsels te vind. Indien die kambium wel onderskei kan word, sal daar opgemeker word dat die vorm daarvan verskil van die selle in die apikale meristeem. Dit is naamlik platter en effens verleng. Die wande van die kambiumselle kan selfs ook effens dikker wees.

Daar kan tussen primêre en sekondêre meristematiese weefsel onderskei word. Primêre meristematiese weefsel verwys na 'n groep selle wat van die begin af, dit wil sê van hul ontstaan af, aktief deel, byvoorbeeld die apikale meristeem. Soms verrig 'n groep selle egter eers 'n ander funksie en verander dan om aktief delend te word, byvoorbeeld selle wat aan sywortels oorsprong gee. Sulke selle vorm dan 'n sekondêre meristematiese weefsel.

Bronne

• Senior Biologie, Du Toit, Van Rensburg, Du Toit, Botha, Van der Merwe, Volschenk, Van der Westhuyzen, De Kock, Niebuhr. Nasionale Opvoedkundige Uitgewery Beperk, 1989.