Meter
Die meter (simbool: m) is die SI-basiseenheid van lengte. Dit word gedefinieer as die afstand wat lig aflê in 'n absolute vakuum in 'n tydsinterval van 1 / 299 792 458 van 'n sekonde.[1]
Deur 'n SI-voorvoegsel voor die woord meter te voeg word veelvoude en breukdele aangedui; byvoorbeeld kilometer (1 000 meter; kilo- = 1 000) en nanometer (een miljardste van 'n meter; nano- = 1 / 1 000 000 000).
Omskakelings
[wysig | wysig bron]1 meter is gelykstaande aan:
- presies 1 / 0,9144 jaart (d.i. ongeveer 1,0936 jaart)
- presies 1 / 0,3048 voet (d.i. ongeveer 3,2808 voet)
- presies 10 000 / 254 duim (d.i. ongeveer 39,370 duim)
- 1 m = 10 dm = 100 cm = 1000 mm
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Die woord self is afkomstig van die Franse woord mètre wat op sy beurt afkomstig is van die Griekse woord metron (μετρον), wat "'n mate" beteken.
In die agtiende eeu was daar twee definisies van die standaardeenheid van lengte. Een was om die meter as die lengte van 'n pendulum met 'n periode van een sekonde te beskryf. Die ander voorstel was om 'n meter as 'n tien miljoenste van die lengte van 'n kwadrant van die aarde se meridiaan te definieer. In 1791 het die Franse Akademie vir Wetenskap die meridionale definisie bo die pendulum-definisie aanvaar vanweë die effense veranderinge in swaartekrag oor die aardoppervlak wat dan die periode van die pendulum beïnvloed. In 1793 het Frankryk die meter met hierdie definisie as hul amptelike eenheid vir lengte aanvaar. Al is dit later vasgestel dat die eerste prototipe meterstaaf te kort was met 'n vyfde van 'n millimeter vanweë 'n berekeningsfout weens die mate waartoe die aarde afwyk van 'n sfeer (afplatting by die pole), is hierdie lengte as standaard aanvaar. Die omtrek van die Aarde deur die pole is dus ongeveer veertig miljoen meter.
In die 1870's, in die lig van meer akkurate meettegnologie, is 'n reeks internasionale konferensies gehou om 'n nuwe metriese standaard te vestig. Die Meter Konvensie (Convention du Mètre) van 1875 het 'n mandaat uitgereik vir die stigting van 'n permanente Internasionale Buro vir Mate en Gewigte (BIPM: Bureau International des Poids et Mesures) wat te Sèvres, Frankryk geleë is. Hierdie nuwe organisasie sou die nuwe meterprototipe en kilogram huisves wanneer dit vervaardig is en ook die nasionale metriese prototipes versprei en sou ook vergelykings tussen hulle en nie-metriese standaarde op 'n deurlopende grondslag doen.
Hierdie organisasie het in 1889 'n nuwe staafprototipe vervaardig vir die eerste Algemene Konferensie oor Mates en Gewigte (CGPM: Conférence Générale des Poids et Mesures), wat die Internasionale Meterprototipe as die afstand tussen twee lyne op 'n standaardstaaf van 'n legering bestaande uit 90% platinum en 10% iridium, soos gemeet by die smeltpunt van ys, gedefinieer het.
In 1893 is die standaardmeter vir die eerste keer deur Albert Michelson met behulp van 'n interferometer gemeet. Hy was die uitvinder van die toestel en voorstander vir die gebruik van 'n besondere golflengte van lig as 'n standaardmate vir afstand. Teen 1925 was interferometrie in algemene gebruik by die BIPM. Die Internasionale Meterprototipe het egter tot in 1960 die standaard gebly, toe die elfde CGPM die meter volgens die nuwe SI-stelsel gedefinieer het synde gelykstaande aan 1 650 763,73 golflengtes van die oranje-rooi spektraallyn in die elektromagnetiese spektrum van kripton-86 atome in 'n vakuum. Die oorspronklike prototipe van die meter word egter steeds by die BIPM gehou onder dieselfde toestande wat in 1889 gespesifiseer is.
Om verdere onsekerheid uit die weg te ruim het die sewentiende CGPM van 1983 die definisie vervang met die huidige een en daarmee die lengte van die meter in terme van tyd en die spoed van lig uitgedruk:
- Die meter is die padlengte wat lig aflê in 'n vakuum tydens 'n tydsinterval van 1 / 299 792 458 van 'n sekonde.
Neem kennis dat hierdie definisie die spoed van lig in 'n vakuum teen presies 299 792 458 meter per sekonde vasstel. Definisies gebaseer op die fisiese eienskappe van lig is meer presies en reproduseerbaar omdat die eienskappe van lig as universeel konstant beskou word.
SI-veelvoude
[wysig | wysig bron]| Veelvoud | Naam | Simbool | Veelvoud | Naam | Simbool |
|---|---|---|---|---|---|
| 100 | meter | m | |||
| 103 | kilometer | km | 10–3 | millimeter | mm |
| 106 | megameter | Mm | 10–6 | mikrometer | µm |
| 109 | gigameter | Gm | 10–9 | nanometer | nm |
| 1012 | terameter | Tm | 10–12 | pikometer | pm |
| 1015 | petameter | Pm | 10–15 | femtometer | fm |
| 1018 | eksameter | Em | 10–18 | attometer | am |
| 1021 | zettameter | Zm | 10–21 | zeptometer | zm |
| 1024 | jottameter | Ym | 10–24 | joktometer | ym |
Daar is eenhede wat tot die metriese stelsel behoort het, maar wat nie meer in die S.I.-stelsel erken word nie, soos:
| Veelvoud | Naam | Simbool | Veelvoud | Naam | Simbool |
|---|---|---|---|---|---|
| 101 | dekameter | dam | 10–1 | desimeter | dm |
| 102 | hektometer | hm | 10–2 | sentimeter | cm |
| 10–10 | Ângström | Â |
Sien ook
[wysig | wysig bron] |
Sien meter in Wiktionary, die vrye woordeboek. |
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "Le Système international d'unités (SI)/The International System of Units (SI) – 8ste uitgawe" (PDF) (in Frans (amptelik) en Engels (vertaling)). Internasionale Buro vir Mate en Gewigte. 2006. pp. 22, 112. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 13 Maart 2020. Besoek op 22 Januarie 2015.
{{cite web}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)