Gaan na inhoud

Mogolryk

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
گورکانیان (Persies)
Gūrkāniyān
مغلیہ سلطنت (Oerdoe)
Mug̱ẖliyah Salṭanat
Gurkani
↓ 1526–1857 ↓
Vlag Wapenskild
Vlag Wapen
Ligging of Mogolryk
Ligging of Mogolryk
Die Mogolryk tydens die heerskap van Aurangzeb ca. 1700.
Hoofstad Agra (1526–1571)
Fatehpur Sikri (1571–1585)
Lahore (1585–1598)
Agra (1598–1648)
Shahjahanabad/Delhi (1648–1857)
Taal/Tale Persies (amptelike en hoftaal)[1]
Tsjagatais (net aanvanklik)
Oerdoe (later tydperk)
Godsdiens Islam (1526–1857)
Din-e Ilahi (1582–1605)
Regering Monargie
Keiser[2]
 - 1526–1530 Babur (eerste)
 - 1837–1857 Bahadur Shah II (laaste)
Historiese tydperk Nuwe Tyd
 - Eerste Slag van Panipat 21 April 1526
 - Indiese opstand 10 Mei 1857
 - Beleg van Delhi 21 September 1857
Oppervlakte
 - 1700[3][4] 3 200 000 km2
1 235 527 sq mi
Bevolking
 - 1700[3][4] skatting 150 000 000 
     Digtheid 46,9 /km² 
121,4 /sq mi
Geldeenheid Roepee
Voorafgegaan deur		 Opgevolg deur
Timoeriede
Sultanaat Delhi
Adil Shahi-dinastie
Sultanaat Bengaal
Deccan-sultanate
Maratha-ryk
Durrani-ryk
Brits-Indië
Staat Hyderabad
Koninkryk Mysore

Die Mogolryk (Oerdoe: مغلیہ سلطنت, Mug̱ẖliyah Salṭanat;[5] Persies: گورکانیان, Gūrkāniyān)[6] was 'n ryk wat deur die Persiese kultuur beïnvloed is[7][8] en oor groot dele van die Indiese subkontinent gestrek het. Dit is deur 'n dinastie van Mongoolse en Tsjagatai-Turkse oorsprong regeer.[9][10][11] Die Mogolryk het tussen 1526 en 1857 bestaan. Die hoofgrondgebied van die ryk was op die Noord-Indiese Indus-Ganges-vlakte rondom die stede Delhi, Agra en Lahore geleë. Op die hoogtepunt van sy mag in die 17de eeu het die Mogolryk byna die hele subkontinent en dele van die hedendaagse Afghanistan beheer. Op 3,2 miljoen vierkante kilometer het tussen 100 en 150 miljoen mense geleef.

Die Taj Mahal, opgerig tussen 1632 en 1653 onder Mogolkeiser Shah Jahan, is die bekendste baken van die Mogolryk se argitektuur.

Die heerser is grootmogol of Mogolkeiser genoem. In die staats- en hoftaal, Persies, wat die oorspronklike moedertaal van die Mogols – Tsjagatais, 'n Oos-Turkse taal – vervang het, lui die heerserstitel پادشاه pādšāh. Dit is hoër as die koninklike titel sjah en met 'n keiser vergelykbaar.

Die eerste grootmogol, Baboer (1526–1530), 'n vors van Sentraal-Asiatiese oorsprong van die Timoeriede-dinastie,[12] het vanuit die gebied van die huidige lande Afghanistan en Oesbekistan die Sultanaat Delhi verower. Akbar die Grote (1556–1605) word as die belangrikste Mogol-heerser beskou. Hy het die ryk militaristies, polities en ekonomies gevestig. Onder Aurangzeb (1658–1707) het die Mogolryk sy grootste uitbreiding beleef. Sy territoriale uitbreiding het hom egter finansieel en militêr geknou, waardeur die ryk in die loop van die 18de eeu tot 'n plaaslike mag binne Indië se politiese struktuur gekrimp het. Verskeie swaar militêre nederlae teen die Marathi, Perse en Afghane, asook die intensifisering van godsdienstige botsings in die binneland tussen die Moslemse "regerende kaste" en die onderworpe meerderheid van die bevolking van landelike Hindoes, het verder sy ondergang verhaas. Ná die Indiese opstand van 1857 is Bahadur Shah II, die laaste grootmogol van Delhi, in 1858 deur die Britte veroordeel, van die troon gesit en na Birma verban. Die gebied het vervolgens deel geword van Brits-Indië.

Vir die nageslag het ryke bewyse van 'n argitektuur, skilderkuns en poësie wat deur Persiese en Indiese kunstenaars geïnspireer is, bewaar gebly.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ (en) Conan, Michel (2007). Middle East Garden Traditions: Unity and Diversity : Questions, Methods and Resources in a Multicultural Perspective, Volume 31. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. p. 235. ISBN 978-0-88402-329-6.
  2. ↑ (en) Volume 34 Publisher Printed for Sir Richard Phillips, 1812 Original from Harvard University
  3. ↑ (en) Richards, John F. (18 Maart 1993). Johnson, Gordon; Bayly, C. A. (reds.). The Mughal Empire. The New Cambridge history of India: 1.5. Vol. I. The Mughals and their Contemporaries. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1, 190. doi:10.2277/0521251192. ISBN 978-0-521-25119-8.
  4. ↑ (en) John F. Richards, The Mughal Empire, (Cambridge University Press, 1995), 1.
  5. ↑ (en) Balfour, E.G. (1976). Encyclopaedia Asiatica: Comprising Indian-subcontinent, Eastern and Southern Asia. New Delhi: Cosmo Publications. bl. 460, bl. 488, bl. 897. ISBN 978-81-7020-325-4.
  6. ↑ (en) Zahir ud-Din Mohammad (10 September 2002). Thackston, Wheeler M. (red.). The Baburnama: Memoirs of Babur, Prince and Emperor. New York: Modern Library. p. xlvi. ISBN 978-0-375-76137-9.
  7. ↑ (en) John Walbridge. God and Logic in Islam: The Caliphate of Reason. p. 165. Persianate Mogul Empire.
  8. ↑ (en) John Barrett Kelly. Britain and the Persian Gulf: 1795–1880. p. 473.
  9. ↑ (en) Richards, John F. (1995), The Mughal Empire, Cambridge University Press, p. 6, ISBN 978-0-521-56603-2, http://books.google.com/books?id=HHyVh29gy4QC, besoek op 13 Februarie 2015 
  10. ↑ (en) Schimmel, Annemarie (2004), The Empire of the Great Mughals: History, Art and Culture, Reaktion Books, p. 22, ISBN 978-1-86189-185-3, http://books.google.com/books?id=N7sewQQzOHUC, besoek op 13 Februarie 2015 
  11. ↑ (en) Balabanlilar, Lisa (15 Januarie 2012), Imperial Identity in Mughal Empire: Memory and Dynastic Politics in Early Modern Central Asia, I.B.Tauris, p. 2, ISBN 978-1-84885-726-1, http://books.google.com/books?id=7PS6PrH3rtkC, besoek op 13 Februarie 2015 
  12. ↑ (de) Annemarie Schimmel: Im Reich der Großmuguln. Geschichte, Kunst, Kultur. Verlag C. H. Beck, München 2000, ISBN 3-406-46486-6, bl. 7

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Mogolryk&oldid=2656550"