Wandervogel

'n Wandervogel-groep uit Steglitz tydens 'n staptoer. Die foto is omstreeks 1930 geneem

Wandervogel ('n samestelling van Duits wandern "'n staptoer onderneem" en Vogel "voël", as sinspeling op Zugvogel "trekvoël") is die naam wat aan 'n beweging gegee is wat in 1896 in Steglitz (tans Berlyn) hoofsaaklik deur leerders en studente uit die burgerklas in die lewe geroep is. Gedurende 'n langdurige fase van versnelde industrialisering en tegnologiese vooruitgang, waardeur veral stedelike gebiede in die destydse Duitse Keiserryk geraak is, het sommige jongmense 'n poging onderneem om hulle vry te maak van die beperkings, wat hulle deur die onderwysstelsel en samelewing opgelê is, en ideale uit die Romantiek begin nastreef om in die vrye natuur hul eie alternatiewe lewenstyl te ontwikkel.

Die Wandervogel was die begin van 'n hele jeugbeweging in die Duitse taalgebied en het sy invloed in die eerste derde van die 20ste eeu ook op die hervormingspedagogiek, naturisme en Lebensreform-beweging laat geld. Sy vroeë voorkoms en ideale moet binne die breë konteks van sosialiseringsprosesse in die Duitse Keiserryk beskou word. Oorspronklik het sy oorwegend manlike lede hoofsaaklik uit die geledere van die stedelike middelklas gekom. Terwyl jeugdiges uit die hoër klasse hul protes teen die heersende burgerlike lewenstyl op 'n esteties-literêre manier probeer aanteken het, het Wandervögel in opstand gekom teen die destydse attribute van rypwording en manlikheid soos die gebruik van nikotien en drank, burgerlike klerestyle en destydse vorme van vryetydbesteding en reisgewoontes.

So het Wandervogel-lede hul staptoere (Fahrten) met sang, in kortbroeke en hemde sonder dasse, as 'n soort bevryding van burgerlike dwange ervaar. Hul historiese voorbeelde was rondswerwende groepe uit die Middeleeue en die vroeë moderne tydperk - fahrende Scholaren (rondtrekkende leerders, studente en akademiese klerici sonder vaste aanstelling), goliarde (vagante), Landsknechte (huursoldate) en rewolusionêre boere. In hul liedere het die Wandervogel-beweging hulself as voortsetters van dié tradisies van onaangepastes en opstandelinge uit vroeëre tydperke beskryf en hul rolle en houdings oorgeneem.

Mobiliteit as gemeenskaplike ervaring, solidariteit en hegte groepsbande het lede saamgesnoer. Net soos skrywers en filosowe in dié tyd - onder wie Friedrich Nietzsche, Frank Wedekind, Robert Musil, Walter Hasenclever, Hermann Hesse en Thomas Mann - die morele waardes en sedelikheid van die keiserlike samelewing as blote fasades ontmasker het, het Wandervögel nie geskroom om met hul romantiese en avontuurlike ideale van gemeenskapservaring en kameraadskap verby die bekende grense te gaan tot verhoudings wat soms as homoëroties beskryf kon word nie (een van die beweging se vele fasette waaruit onserieuse skrywers later ongegronde afleidings sou maak).

Ondanks hul alternatiewe leefstyl het die Wandervogel-beweging egter steeds een van die ordende faktore van die keiserlike Duitse samelewing gebly. Al het hulle nooit uniforms gedra soos die Britse Padvindersbeweging nie, het die Wandervögel met hul waardestelsel in die destydse spesifiek Duitse kulturele konteks van nasionale en nasionalistiese gedagtes verkeer wat vir sommige lede ook Paul de Lagarde se antisemitiese werke aanvaarbaar gemaak het. Hul invloed het dus, in teenstelling met die internasionale Padvindersbeweging, nooit verder gestrek as die Duitse Ryk en aangrensende Duitssprekende gebiede nie.

Hul blywende erfenis is hul belangrike bydrae tot die demokratisering van jeugreise. Wandervogel en ander groepe binne die jeugbeweging het die aanleiding gegee tot die stigting van die Deutsches Jugendherbergswerk, 'n liggaam wat met bekostigbare jeugherberge vakansieverblyf vir jongmense uit alle lae van die samestelling beskikbaar gestel het.

Eksterne skakels

Algemene inligting

• (de) Historisches Lexikon Bayerns: Wandervogel
• (de) Deutsches Historisches Museum - Lebendiges Museum Online: Die Wandervogelbewegung
• (de) Deutschlandfunk: 115 Jahre Wandervogel-Bewegung: Raus in die Natur mit Klampfe und Rucksack
• (de) www.deutschland-lese.de: Wandervögel - Deutschland in Bewegung

Dissertasies

• (de) Kirstin Schreiber: Kulturkritik in der deutschen Jugendbewegung ‚Wandervogel‘ 1896–1914. Dissertation im Fach Allgemeine Literaturwissenschaften. Philosophische Fakultät der Universität Siegen^{[dooie skakel]}

Skakels vir kinders

• (de) www.zeitklicks.de: Wer sind die Wandervögel?
• (de) www.wasistwas.de: Zurück zur Natur: Die Wandervogel-Bewegung Geargiveer 23 September 2020 op Wayback Machine

Literatuur

• Werner Helwig: Die Blaue Blume des Wandervogels: Vom Aufstieg, Glanz und Sinn einer Jugendbewegung. Baunach: Spurbuchverlag 1998. ISBN 978-3887782085