Dr ethiopisch Kaländer
Dr Ethiopische Kalender isch e Wariante vom Koptische Kaländer, wo z Ethiopie verwändet wird. In dr Jooreszelig isch dr Ethiopisch Kaländer em Koptische um 276 Joor vorus.
D Jooreszelig
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Jooreszelig lauft em Gregorianische Kaländer 7 Joor und öbbe 9 Mönet hindedrii. S Kaländerjoor foot am 11. Septämber, beziejigswiis im Joor vor eme Schaltjoor am 12. Septämber aa. Zum Bischbil het s ethiopische Joor 2000 am 12. Septämber 2007 aagfange. Die ethiopisch Ziträchnig wird wie im Gregorianische Kaländer uf d Geburt vom Christus zrugggfüert. Dr Underschiid in dr Jooreszelig chunnt drvoo, ass d Ethiopier s vor-dionysianische Geburtsjoor vo Christus biibhalte häi, wo 5500 Joor noch em Datum vo dr Schöpfig, wie mä s denn agnoo het, aagsetzt worde isch. D Joor vor Christus wärde z Ethiopie mit ዓመተ ዓለም (amätä aläm; „Joor vo dr Wält“) bezäichnet und mit ዓ.ዓ. abkürzt; de Joor noch dr Geburt vom Christus säit mä ዓመተ ምሕረት (amätä mïhrat; „Joor vo dr Barmhärzigkäit“; abkürzt: ዓ.ም.). Wil dr Äthiopisch Kaländer so wie dr julianisch, im Underschiid zum gregorianische, käini Usnaame vom Vier-Jooreszüklus vo de Schaltjoor kennt, si die christlige Fiirdig zu denen in de westlige Chille zitversetzt.
D Mönet
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Wie dr Koptisch Kaländer, wo vom altegüptische abstammt, het dr ethiopisch Kaländer 13 Mönet, wobii die erste 12 alli 30 Dääg lang si, dr 13., dr Schaltmonet (Ṗagumen, vo griechisch: Epagomene) hingege 5 bzw. 6. Dääg duurt.
Die letschti Spalte in dr Dabälle git dt Aafang vom ene Monet für d Zit zwüschen em Septämber vor eme (gregorianische) Schaltjoor bis zum Februar vom ene Schaltjoor aa, zum Bischbil zwüsche Septämber 2007 und Februar 2008:
| Altethiopisch (und Tigrinya, Amharisch) | Koptisch | Aafang noch em greg. Kaländer | Aafang vor/im ene Schaltjoor |
|---|---|---|---|
| Mäskäräm | Tut | 11. Septämber | 12. Septämber |
| Ṭəqəmt | Babah | 11. Oktober | 12. Oktober |
| Ḫədar | Hatur | 10. Novämber | 11. Novämber |
| Taḫśaś | Kiyahk | 10. Dezämber | 11. Dezämber |
| Ṭərr | Tubah | 9. Januar | 10. Januar |
| Yäkatit (Tn. Läkatit) | Amshir | 8. Februar | 9. Februar |
| Mägabit | Baramhat | 10. Merz | |
| Miyazya | Baramundah | 9. April | |
| Gənbot | Bashans | 9. Mai | |
| Säne | Ba'unah | 8. Juni | |
| Ḥamle | Abib | 8. Juli | |
| Nähase | Misra | 7. August | |
| Ṗagumen | Nasi | 6. Septämber |
(Die Date si nume vom Joor 1900 bis ins Joor 2100 gültig gsi.)
Chillefiirdig
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Wil jede Monet 30 Dääg lang isch, wird jedem vo de 30 Dääg e bestimmte kirchlige Fiirdig zuegwiise.
- ልደታ (lïdät) - Geburt vo dr Maria
- ታዴዎስ - Thaddäus und ኣባ ጉባ - Abba Guba, äine vo de Nüün Häilige
- በአታ (ba'ata) - D Maria goot in Tämpel
- ዮሐንስ ወልደ ነግወድጓድ - Johannes, „Soon vom Donner“
- አቡነ ገብረ መንፈስ ቅዱስ - Abunä Gabrä Mänfäs Qïddus und ጴጥሮስ ወጳውሎስ - Petrus und Paulus
- ኢየሱስ (iyäsus) - Dr Naame vom Jesus, won er bi sinere Beschniidig überchoo het und ደብረ ቊስቋም s Qwesqwam-Chloster, wo die Häilig Familie säggs Mönet und 10 Dääg söll gläbt haa
- ሥላሴ (sïlasie) - Häiligi Dreifaltigkäit
- አባ ኪሮስ - Abba Kiros
- ቶማስ - Thomas und ሠለስቱ ምእት - die „300“ Konzilsväter vom Konzil vo Nizäa
- መስቀል (mäsqäl) - Chrüzfest
- ሐና - Hanna und ገላውዴዎስ - Claudius
- ሚካኤል - Michael
- ዘርአ ቡሩክ - Zar’a Burak (dr Diener vom Abunä Gäbrä Mänfäs Qïddus)
- አቡነ አረጋዊ - Abuna Aragawi (äine vo de Nüün Häilige) und ገብረ ክርስቶስ - Gäbrä Krïstos, dr Äisiidler
- ቂርቆስ (qirqos) - Cyiacus
- ኪዳነ ምሕረት (kidanä mïhrät) - dr Bund vo dr Barmhärzigkäit
- እስጢፋኖስ - Stefan und አባ ገሪማ - Abba Garima (äine vo de Nüün Häilige)
- ኤዎስጣቴዎስ - Ewostatewos
- ገብርኤል - Gabriel
- ሕንጸተ ቤተ ክርስቲያን በስማ (hïndätä betä krïstiyan bäsïma) - d Mariachille z Philippi wird baut
- እግዝእትነ ማርያም ('ïgzï'ïtna maryam) - Unseri Frau Maria
- ደቅስዮስ - Idelfons vo Toledo
- ጊዮርጊስ - Georg vo Lydda
- አቡነ ተክለ ሃይማኖት - Abunä Täklä Haymänot
- መርቆሬዎስ - Mercurius
- አባ ሰላማ - Frumentius, gnennt Abba Sälama
- መድኃኔ ዓለም (mädhane 'aläm) - Erlööser vo dr Wält
- አማኑኤል - Amanu’el und አብርሃም ይስሐቅ ያዕቆብ - Abraham, Isaak und Jakob
- በዓል እግዚእ oder በዓል ወልድ (bä'al 'ïgzio / bä'al wäld) - Fest vo Gott bzw. Fest vom Soon
- ማርቆስ - Markus
Litratuur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Emmanuel Fritsch: The Liturgical Year of the Ethiopian Church. The Temporal: Seasons and Sundays. St. Francis Major Seminary, Addis Abeba 2001 (Ethiopian Review of Cultures, Special Issue Band 9–10, ZDB-ID 2007294-6).
- Friedrich Karl Ginzel: Handbuch der mathematischen und technischen Chronologie. Das Zeitrechnungswesen der Völker. Band 3: Zeitrechnung der Makedonier, Kleinasier und Syrer, der Germanen und Kelten, des Mittelalters, der Byzantiner (und Russen), Armenier, Kopten, Abessinier, Zeitrechnung der neueren Zeit, sowie Nachträge zu den drei Bänden. J. C. Hinrichs, Leipzig 1906.