Minitel
| Dialäkt: Mìlhüüserisch |
Dr Minitel ìsch a Videotex-Terminal gsìì. Dàs hàt's ìm Frànkrìch zwìscha 1982 un 2012 gaa. Dia Tecknologie hàt ìn da 80. Johra a großer Erfolg ghàà, ungfahr wia s Ìnternet dàto. Un ewa, ìn da 90. Johra, mìt dr Verbreitung vum Ìnternet ìsch dr Minitel làngsàm verschwunda.
S Prìnzip vum Minitel
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Terminal hàt wia-n-a gànz eifàch Computer üsgsah. D Firma „France Telecom“ hàt na ìn ìhra Kunda ummasunscht zu Verfiagung brocht. S Hàuiptziel ìsch gsìì, s Telefonbüech z'ersetza: mìt em Dianscht 11 hàt ma a Telefonnummer känna fìnda, fàscht ummasunscht (wenn d Verbìndung nìt ìwer 3 Minütta düürt hàt).
's hàt noch àndra Dianscht gaa, mehr àttràktiv un tiirer, zum Beispiel Noochrìchta, Spìeler, oder d erschta soziàla Netzwark wo ma Litt on-line hàt känna traffa.
Dr Minitel hàt s frànzeescha Netzwark Télétel (vu dr Firma „Transpac“) verwanda, si Kommunikationsprotokoll ìsch X.25 gsìì. D Teletel-Sitta sìn èifàch gsìì, meischtens mìt kurza Text, eifàcha Bìlder un a pààr Fàrwa; so han sa nìt làng brüücht fer z'làda. Àls Benutzer-Schnìttschtella hàt dr Terminal a Bìldschìrm un a Tàschtàtur ghàà. Fer z'funktionniara hàt's a Stromkàwel un a Telefonlinia brüücht.
| Tàschta | Erklärung |
|---|---|
| Funktiontàschta fer d Télétel-Verbìndung ààfanga oder hàlta. | |
| Funktiontàschta fer uf d erschta Sitta geh. | |
| Funktiontàschta fer uf d Hìlfsitta geh. | |
| Funktiontàschta fer uf dr letscht Kàràkter üsläscha. | |
| Funktiontàschta fer zruckgeh (uf s Fald oder uf d Sitta gràd vorhar). | |
| Funktiontàschta fer d Linia üsläscha. | |
| Funktiontàschta fer vorwartzgeh (uf s Fald oder uf d Sitta gràd noochhar). | |
| Funktiontàschta fer d Sitta wìder schìcka (ìm Fàll vu Kommunikàtionsproblemer). | |
| Funktiontàschta fer d Sitta uf s Netzwark schìcka. | |
| 1 2 3 4 5 6 7 8 9 * 0 # |
Nümmero, fer z'schriiwa oder fer a Telefonnümmero ààriafa. |
| ( ) , . - : ? + = | Speziàla Zeicha, fer z'schriiwa. |
Q S D F G H J K L M W X C V B N |
Büechstàwa, fer z'schriiwa. |
| Breita laar-Kàràkter-Tàschta. | Fer a laar Kàràkter z'schriiwa. |
| ↓ ↑ → ← | Pfiila, fer ìn da Falder uf un àwa, rachts un lìnks geh. |
Dr Erfolg ìn da 80. Johra
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
D erschta tecknischa Test han ànna 1980 ààgfànga, mìt 2500 Terminal ìn a pààr Städter: Versailles, Vélizy-Villacoublay, Jouy-en-Josas, Buc, Bièvres un Les Loges-en-Josas. Dàs Entwurf hàt noh nìt Minitel gheißa, 's ìsch numma à Màschìnla gsìì, wo àns Television igsteckt hàt müeßa sìì.
Ànna 1981 ìsch dr „Minitel“ erschuna, 4000 sìn ìn dr Ille-et-Vilaine üsteilt worra. Ànna 1982 hàt's sìch ìns gànza Frànkrìch verbreitet. Dr erscht Model „Minitel 1“ hàt's ummasunscht gaa. Speeter hàt's bessera Model gaa, wo ma ìn France Telecom hàt müeßa lehna. Dr Minitel ìsch ìm Àlltàg ìmmer wìchtiger worra, 's hàt ìmmer mehr Dianscht gaa, wo sehr verschìeda gsìì sìn: Vorischrìft ìn da Schüela, Bànka, SNCF (fer Reisa vorbstella), Watterprognosa, Horoskop, Spìeler, on-line Chat, vìelmols mìt Sex-Hìntergedanka („Minitel rose“, uf Frànzeesch)...
Ìm Elsàss hàt d Zittung DNA a elsassisch Télétel-Dianscht erstellt, mìt ema Message-Netzwark: 's hàt gheißa „GRETEL“.[1] (Dr Nàmma „GRETEL“ ìsch prima gfunfa gsìì: ar teentgermànisch un andet mìt „TEL“, was fer a Télétel-Dianscht sehr Moda gsìì ìsch.)
D Priisa sìn verschìeda gsìì:
| Telefonnümmero | Erklärung |
|---|---|
| 36 13 36 13 91 55 vum 26/10/1985 bis àm 09/07/1986 (16) (3) 613 91 55 vum Ààfang bis àm 25/10/1985 |
Ummasunscht fer dr Benutzer. Dr Dianschtleischter zàhlt d Kommunikàtion ìn France Telecom. |
| 36 14 36 14 91 66 vum 26/10/1985 bis àm 09/07/1986 (16) (3) 614 91 66 vum Ààfang bis àm 25/10/1985 |
Dr Benutzer zàhlt d Kommunikàtion (20 FF = 3,05 €/Stund) ìn France Telecom. Dr Dianschtleischter verdiant nit. |
| 36 15 usw. 36 15 91 77 vum 26/10/1985 bis àm 09/07/1986 (16) (3) 615 91 77 vum Ààfang bis àm 25/10/1985 |
„Kiosk“: dr Benutzer zàhlt d Kommunikàtion un a gwìssa Summa ìm Dianschtleischter. Ungfahr 60 FF = 9,15 €/Stund wo 40 FF = 6,10 € zum Dianschtleischter gehn un 20 FF = 3,05 €/Stund zu France Telecom. Dia Verteilung funktionniart wia ìn'ma Zittungkiosk. Àndra Nümmero wia dr 36 16 un 36 17 gheera aui zum Kiosk-Zàhlungmodell un sìn noch tiirer gsìì. |
S Telefonbüech 11 (wo àm 18/10/1996 36 11 worra ìsch) ìsch noch a bsunderer Fàll gsìì: ummasunscht wahrend da drèi erschta Minütta, nochar noch zìmlig bìllig. Ìn da letschta Johra hàt dr 3611 glich ìn da erschta Minütta scho a Kleinigkeit koschta (0,225 € fer d erschta 3 mn un dernoh 0,112 € àlla 2 mn).
Dr Minitel ìsch a großer kommerzieller Erfolg gsìì.
D Konkurranz vum Ìnternet
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Ìn da 90. Johra hàt sìch s Ìnternet entwìckelt. Mìt scheenera Sitta, pràktischer un bìlliger às s Vidéotex, hàt s Ìnternet dr Minitel ìn d Schatta gstellt. Vìel Dianscht un Betrìeb hàt ma gliichzittig uf em Minitel un uf em Ìnternet gfunda. Àwer teil stààtliga Dianscht hàt's a Zitt làng numma uf em Minitel gaa, zum Beispiel dia fer sìch ìn Hochschüela oder àn stààtliga Concours ischriiwa. Dr Minitel, wo zeerscht a Symbol vu dr Modernität gsìì ìsch, ìsch uf eimol a Symbol vu dr „frànzeescha Àltmeedigkeit“ worra.
A Minitel-Emulàtor uf Linux ìsch entwìckelt worra: „Xtel“.[3]
Ànna 2000 ìsch dr i-minitel erschuna, a Àrt Mìschung vu da beida Tecknologie: a Minitel-Emulàtor wo dur s Ìnternet funktionniart hàt.[4]
D letschta Johra vum Minitel
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Obwohl àss sìch s Ìnternet sehr verbreitet ghàà hàt, hàt's doch noch zìmlig vìel Minitel-Benutzer gaa.[5]
S Bschluss vum Télétel-Dianscht ìsch zeerscht fer àm Septamber 2011 vorgsah gsìì, 's ìsch àwer doch noch a pààr Monet wittersch gànga.
Schliaßlig ìsch s Télétel-Netwark àm 30 Juni 2012 àbgstellt worra, dàs heißt s And vum Minitel, drissig Johr noh sinera Erstellung.[6]