Nenzischi Sproch
| Dialäkt: Undermarkgreflerisch |
| Nenzisch | ||
|---|---|---|
| Verbreitig: |  Russland
| |
| Sprecher: | ca. 24.000 | |
| Linguistischi Klassifikation: |
| |
| Offizieller Status | ||
| Amtssprooch vo: |  Autonome Chreis vu dr Jamal-Nenze, Autonome Chreis vu dr Nenze
| |
| Sproochchürzel | ||
| ISO 639-1 |
- | |
| ISO 639-2 |
mis | |
| ISO 639-3 |
yrk | |
Di nenzisch Sproche (hist.: Jurakischi Sproch) isch eini vu dr samojedische Sproche. Die bilde zämme mit dr finno-ugrische Sproche di uralisch Sprochfamilie.
Nenzisch wird im nerdlige Oschteuropa un z Nordasie vu dr Nenze gschwätzt, ere Bevelkerig vu dr Tundra un dr nerdlige Taiga, wu deilwyys nomadisch läbe un Rendier zichte.
Di schriftlos Sproch vu dr Wald-Nenze un di verschriftet Sproch vu dr Tundra-Nenze sin gegesytig verständli.
Status, Verbreitig, Sprächerzahl
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Nenzisch isch näb em Russisch Amtssproch im Autonome Chreis vu dr Nenze, im Autonome Chreis vu dr Jamal-Nenze un im Autonome Chreis Taimyr (Dolgano-Nenzische Autonome Chreis), wu alli zue Russland ghere. Villicht wird s Nenzisch au no uf dr Halbinsel Kola un im Norde vum Autonome Chreis vu dr Chante un Manse brucht.
No Aagabe vu 2003 (Finno-ugorski westnik Nr. 29) wird si vu 24.000 Mänsche gschwätzt. Fir 1990 isch aagee wore, ass 77,1 % vu dr 34.665 Nenze Nenzisch as Erschtsproch schwätze (offiziälli russischi Statischtik).
S Nenzisch isch unter dr indigene Sproche z Nordrussland e weng e bsundere Fall, wel s, drotz ass es e gringi Sprächerzahl het, nonig akut vum Uusstärbe bedroht isch. Des lyt vor allem an dr vollnomadische Rendierhaltig, wu ellei uf dr Halbinsle Jamal rund 5.000 Mänsche ganzjehrig bscheftigt sin. In dr nomadische Gmeinschafte sich s Nenzisch di wichtigscht Verchehrssproch. E Verschwinde vum Nomadismus, zem Byschpel dur El- un Gasferderig, chennt d Chance fir s Iberläbe vum Nenzisch arg verschlächtere.
Schriftsproch
[ändere | Quälltäxt bearbeite]S Nenzisch isch di einzig samojedisch Schriftsproch. Um 1895 hän russisch-orthodoxi Missionar di erscht Schrift gschaffe un hän e Grammatik un e Fibel vereffetligt.
Aber erscht di 1931/32 gschaffe Schriftsproch het sich etabliert. Zerscht isch latyynische Buechstabe gschribe wore, syt 1937 in dr kyrillische Schrift.
Syterhär het sich näbe dr mindlige Iberliferig au ne chleini Literatur uf Nenzisch netwicklet.
- Kyrillischi Buechstabe fir s Nenzisch syt 1937
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё | Ж ж |
| З з | И и | Й й | К к | Л л | М м | Н н | Ӈ ӈ |
| О о | П п | Р р | С с | Т т | У у | Ф ф | Х х |
| Ц ц | Ч ч | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э |
| Ю ю | Я я | ʼ | ʼʼ |
Fonologii
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Vokal
[ändere | Quälltäxt bearbeite]| ə | ||||
| ø | ||||
| a | e | i | o | u |
| iː | uː | æ |
In e Deil Dialäkt wird s æ dur e ersetzt.
Konsonante
[ändere | Quälltäxt bearbeite]| k | kʲ / c | p | pʲ | t | tʲ / ƫ |
| ɡ | ɡʲ / ɟ | b | bʲ | d | dʲ |
| ts | tsʲ / ʨ | ||||
| s | sʲ / ɕ | ʒ | ʒʲ / ʑ | ||
| m | mʲ | n | nʲ / ɲ | ŋ | |
| l | lʲ / ʎ | r | rʲ | ||
| h | hʲ / ç | w | j | ʔ |
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
- forestsnenets.info - estnisch-franzesischsprochigi Syte iber d Waldnenze
- Ethnologue-Report fir s Nenzisch
- Tundra Nenets (en)
- Forest Nenets (en)
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Nenzische_Sprache“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |