Túnez
 | Esti artículu o seición necesita un ameyoramientu no que cinca a la redaición, la gramática o la ortografía. |
 Túnez | |
|---|---|
_(cropped).jpg) | |
| Alministración | |
| País |  Tunicia |
| Gobernaciones | gobernación de Tunicia |
| Tipu d'entidá | gran ciudá |
| Nome oficial | تونس (ar) |
| Nome llocal | تونس (ar) |
| Códigu postal |
1000 |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 36°48′03″N 10°10′48″E / 36.8008°N 10.18°E |
  Túnez Túnez (Tunicia)  | |
| Superficie | 212.63 km² |
| Altitú | 4 m |
| Demografía | |
| Población | 602 560 hab. (1r xineru 2022) |
| Porcentaxe | 100% de gobernación de Tunicia |
| Densidá | 2833,84 hab/km² |
| Más información | |
| Prefixu telefónicu |
71 |
| Estaya horaria | UTC+01:00 |
| Llocalidaes hermaniaes | |
| commune-tunis.gov.tn | |
 | |
Túnez[1] (n'árabe, árabe: تونس, Tūnis) ye la capital de la República Tunecina ininterrumpidamente desque los almohades diér-y esi títulu en 1159 y la dinastía de los hafsidas confirmara'l so estatus en 1228. Tamién ye la capital de la gobernación homónima dende la so creación, en 1956. Ye'l centru de les actividaes industriales, comerciales, culturales, y polítiques. Ta asitiada al norte, a la fin del golfu de Túnez, de siguío del llagu de Túnez o llaguna del Behira, ente la llanura costera y les llombes que la arrodien. Ta xunida por una canal al puertu de La Goleta (La Goulette en francés). Según el censu de 2004, nella viven 728.453 habitantes (alredor d'un 10% de la población estatal), llamaos tunecinos, lo que la convierte na ciudá más poblada del país; esta cifra aumenta hasta 2.380.500 persones nel so área metropolitana.
Al norte de la ciudá atopa la masa verde del Belvedere, y al suroeste, el cuetu del campusantu de Jellaz. Al este ta la medina de Túnez, el centru de la ciudá, compuestu de callejuelas y pasadizos cubiertos, con ensame de golores y variedá de colores provenientes de los comercios. La ciudá moderna (Nouvelle ville) algamase al cruciar la puerta de Francia, d'antiguo llamada «puerta del mar». Ta travesada pela gran avenida Bourguiba (considerada por munchos como los Campos Elíseos tunecinos), que los sos edificios d'estilu colonial de principios de sieglu XX oldeen cola arquiteutura d'estilu árabe de la ciudá antigua, que vieno llamase la ciudá de los indíxenes».[2][3][4]
El santu patrón de la ciudá ye Sidi Mahrez, que dio'l so nome a una mezquita de la ciudá.
Toponimia
[editar | editar la fonte]Túnez ye la trescripción n'español de la pallabra árabe que se pronuncia como «tunus», «tunes», o «tunis». Les trés pallabres son citaes pol xeógrafu árabe al-Rumi Yaqout nel so Mu'jam al-Bûldan (Diccionariu de los países). La pallabra, anque ye una trescripción qu'en francés deriva d'un dialeutu bereber, y quier dicir «pa folgar o para acampar», pue ser transcrita nel sentíu d'establecese», «chase» o «pasar la nueche». Teniendo en cuenta les variaciones del significáu precisu nel tiempu y l'espaciu, el nome de Túnez, posiblemente significa «campamentu nocherniegu», «campamentu» o «parada». En Túnez tamién hai referencies de l'Antigua Roma de nomes de ciudaes cercanes, como Tuniza (na actualidá, El Kala), Thunusuda (anguaño Meskine Sidi), Thinissut (anguaño Bouregba Bir), Thunisa (Ras Jebel anguaño).[5] La ciudá apaez na Tabula Peutingeriana como Thuni.[6]
Historia
[editar | editar la fonte]Historia antigua
[editar | editar la fonte]La esistencia de la ciudá ta atestiguada poles fontes dende'l sieglu IV antes de Cristu.[7] Los bereberes fundaron el pueblu, que'l so nome orixinal yera Tunes, nel II mileniu antes de Cristu. Foi ocupada polos númides, quien vencieron a fenicios procedentes de Tiru terrenales cercanos a la llocalidá, nos que fundaron la ciudá de Cartago. Col rápidu desenvolvimientu d'ésta y l'anexón de los territorios axacentes a la ciudá ente los años 480 y 450 a. C., Túnez foi una de les primeres ciudaes en pasar a la dominación púnica. Dende esi momentu la so historia pasó a depender direutamente de la de Cartago, sufriendo con ella toles consecuencies de les guerres cartaxineses.
Les llombes cercanes faíen de la so llocalización un escelente puntu de vixilancia, dexando reparar dende elles les entraes y salíes marítimes y les caravanes que se dirixíen y partíen de Cartago. Esta carauterística convirtola nun importante oxetivu militar, lo que fizo que camudara de manes delles vegaes a lo llargo del tiempu. Foi conquistada pol griegu Agatocles nel 310 a. C., quien la usó mientres trés años como base africana pa les campañes de Siracusa; nel 256 a. C. foi ocupada por Atilio Régulo; más tarde, al rematar la Guerra de los Mercenarios nel 238 a. C., cayó en manes de mercenarios rebalbos y permaneció sol so control hasta que Escipión l'Africanu conquistola nel añu 202 a. C.; y, a lo último, foi destruyida a la fin de la tercer guerra púnica, en 146 a. C.. Según l'historiador griegu Estrabón, tanto Túnez como Cartago fueron destruyíes; sicasí, dambes fueron reconstruyíes darréu sol gobiernu d'Augusto, convirtiéndose Túnez nuna ciudá importante sol control romanu y el centru d'una puxante industria agrícola. Nel sistema romanu de caminos de la provincia romana d'África, la ciudá tenía'l títulu de mutatio, que significa «llugar de descansu» o «estación de camín». Túnez, cada vez más romanizada, tamién foi cristianizada y finalmente convirtióse na sede episcopal de la ilesia católica n'África.
Periodu árabe
[editar | editar la fonte]
La definitiva destrucción de Cartago per parte del emir Hassan ibn al-Numán, marcó l'empiezu de la renacencia de Túnez, que llueu se convirtió na segunda ciudá de Ifriqiya, dempués de Kairuán; magar lbrahim prefirió volvese a asitiar en Rakada, Túnez siguió desenvolviéndose. Primero colos aglabíes, fatimíes y los ziríes (800-1048), depués colos jorasaníes (1059-1160), que, crearon ellí un pequeñu reinu independiente. Los almohades alzáronla definitivamente en capital (1160), pero foi cola dinastía hafsí (1230-1574), llegando a cuntar con 100.000 habitantes. El so desenvolvimientu cultural y relixosu superó inclusive al de Kairuán, y nun puede falase d'esta dómina ensin mentar siquier al historiador y filósofu Ibn Jaldún, nacíu na ciudá en 1332. Túnez foise convirtiendo nel mayor centru comercial del Magreb, siendo visitada por mercaderes procedentes de tol Mediterraneu. A partir de 1270 un tratáu axustáu con Francia determinó que los cristianos establecíos en Túnez vivieren na ciudá en plena llibertá, pudiendo construyir les sos propies ilesies y desenvolver les sos actividaes comerciales. A empiezos del sieglu XVI Lleón l'Africanu describió Túnez como una de les singulares y magnífiques ciudaes d'África.
Dómina moderna
[editar | editar la fonte]
A partir del sieglu XV, Túnez y otres ciudaes estáu del norte d'África empezaron a recibir la influencia d'España, convirtiéndose nuna serie de protectoraos y estaos vasallos d'ésta. En 1534 foi atacada polos pirates turcu-arxelinos de Jair ad Din Barbarroja, que la tomaron por sorpresa.[8] L'hasta entós sultán de Túnez, Mulay Hassán, abellugose na Corte de Carlos V y pidió-y que-y devolviera la so ciudá. A resultes d'ello, les fuercies imperiales invadieron Túnez con ésitu en 1535, que volvió configurase como un estáu vasallu d'España hasta la so nueva captura polos otomanos en 1574.[9] Sicasí, a partir de 1591 la dominación otomana convirtióse en puramente nominal y los sos gobernantes apurrieron a la piratería nel Mediterraneu, lo que causó delles espediciones de castigu europees nos sieglos posteriores.
Periodu colonial
[editar | editar la fonte]
La Primer Guerra Mundial foi un tiempu d'inactividá na historia de Túnez. Sicasí, dempués de la guerra, la ciudá enfrentose a nuevos tresformamientos, una y bones la ciudá creció n'importancia y amplió la so rede de cais y aveníes en toes direiciones. Amás, surdieron una serie de ciudaes satélites pela redolada de la ciudá. Nel planu económicu, les actividaes ampliáronse y diversificaron, la moderna industria siguió creciendo mientres la industria tradicional menguó.
Mientres la Segunda Guerra Mundial convertiola n'unu de los principales escenarios de la guerra n'África, yá que foi ocupada poles fuercies de la Exa en payares de 1942. Dempués de dellos meses baxu control italo-xermanu, Túnez cayó en manes aliaes el 7 de mayu de 1943 a les 15:30 de la tarde, acabando cola mayoría del 5º Exércitu Panzer alemán que se quedó vixilando la ciudá y siendo la última ciudá africana que controlaben. El 20 de mayu los aliaos celebraron un desfile de victoria na avenida Maréchal Galliéni y na avenida Jules Ferry.[10] Dempués de que los aliaos primieren con ésitu a les potencies de la exa fora de Túnez, utilizaron la ciudá como base d'operaciones para la captura y suministru de la islla de Pantelaria, de siguío, Sicilia y d'últimes Italia.[11]
Tres la Segunda Guerra Mundial los barrios periféricos crecieron rápido alredor de Túnez con cuenta de facilitar la rápida industrialización.
Historia recién
[editar | editar la fonte]Tres la independencia del país en 1956, Túnez convirtióse na so capital. La constitución establez que la cámara de los diputaos y la presidencia de la república tienen d'atopase na ciudá. En pocu tiempu la ciudá colonial empezó a tresformase y los habitantes nativos fueron reemplazando adulces a los europeos; el conflictu ente la ciudá árabe y l'europea foi decrementándose gradualmente cola arabización de la población.
Pola presión demográfica y l'inmigración, la ciudá espandióse cola creación de nuevos barrios. Col pasu del tiempu, los vieyos edificios fueron anovaos y les nueves construcciones modificaron el panorama urbanu.
En 1979 la Lliga Árabe movió la so sede central a la ciudá dende El Cairo tres la firma del tratáu de paz que roblaron Exiptu ya Israel; la sede volvió a la capital exipcia en 1990. Ente 1982 y 1993 allugó'l cuartel xeneral de la Organización pa la Lliberación de Palestina, edificiu que foi bombardiáu pola Fuercia Aérea Israelina'l 1 d'ochobre de 1985 como represalia tres l'ataque del grupu palestín Force 17 a ciudadanos israelinos na mariña de Xipre una selmana antes; Yasir Arafat, el líder de la organización palestina, consiguió escapar, pero docenes de persones morrieron.[12]
La ciudá de Túnez allugó tanto en 1967 como en 2001 los Xuegos Mediterráneos. Túnez ye la única ciudá qu'allugó en dos ocasiones esti eventu.[13]
Xeografía
[editar | editar la fonte]Clima
[editar | editar la fonte]Túnez tien clima mediterraneu, carauterizáu por una estación calorosa y seca y otra fría y lluviosa. El clima llocal ta afeutáu pola llocalización de la ciudá, influyíu pola so cercanía al mar y peles llombes cercanes.
L'iviernu ye la estación más húmeda del añu, cuando cayen más de la tercer parte de les precipitaciones añales, lloviendo cada dos o trés díes. Sicasí, el sol puede alzar la temperatura de los 8 °C matutinos a los 16 °C vespertinos. Les xelaes son casi inesistentes. Na primavera, l'agua amenorgase a la metá y les hores de sol aumenten hasta les 10 diaries de media. Les temperatures en marzu varien ente los 10 y los 19 °C, y ente 16 y 26 en mayu; nun ye raru que les temperatures disparense hasta los 40 °C pel branu. Nel branu l'agua ye un fenómenu bien raru. Les temperatures en xunetu, agostu y setiembre son bien altes; anque los orales marinos pueden apangar el calor, l'apaición del siroco puede provocar l'efectu contrariu. Na seronda empieza a llover, de cutiu con pequeñes nubes que dacuando pueden crear hinchentes en determinaes partes de la ciudá.[14][15]
 Parámetros climáticos permediu de Túnez (ciudad) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Fonte nº1: World Meteorological Organization,[16] Hong Kong Observatory for data of avg. precipitation days and sunshine hours[17] | |||||||||||||
| Fonte nº2: NOAA (extremes)[18] | |||||||||||||
Patrimoniu de la Humanidá
[editar | editar la fonte]La medina ye'l centru de la ciudá de Túnez, foi declarada Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco nel añu 1979.
Política
[editar | editar la fonte]
Capital de la República
[editar | editar la fonte]Túnez ye la capital de la República de Túnez dende 1159, d'alcuerdu a los artículos 43 y 24 de la Constitución de 1959, y ye la sede de toles instituciones nacionales:[19]
- Presidente de la República, asitiáu nel palaciu presidencial en Cartago.
- La Cámara de Diputaos y la Cámara de Conseyeros, nel Parllamentu, nel antiguu palaciu del Bardu xunto al Muséu Nacional del Bardu.
- Departamentos y organismos públicos.
- El Conseyu Constitucional y les principales instituciones xudiciales.
División alministrativa
[editar | editar la fonte]La ciudá de Túnez, que'l so tamañu aumentó significativamente mientres la segunda metá del sieglu XX, agora estiéndese sobro delles gobernaciones qu'arrodien la Gobernación de Túnez como les de Ben Arous, Ariana y Manouba.
El conceyu de Túnez estremase en 15 distritos municipales: Estos inclúin El Bab Bhar, Bab Souika, Cité El Khadra, Jelloud Jebel El Kabaria, El Menzah, El Ouardia, Ettahrir, Ezzouhour, Hraïria, Medina, El Omrane, El Omrane Superior Séjoumi, Sidi El-Bashir y Sidi Hassine.[20]
Economía
[editar | editar la fonte]Túnez ye'l corazón de la economía tunecina y ye'l centru industrial y económico del país, llar d'un terciu de les empreses de Túnez - incluyendo casi toles sedes de les empreses con más de 50 emplegaos, con esceición de la Compañía de Fosfatos de Gafsa cola descentralización de la so sede en Gafsa - y produz un terciu del productu internu brutu nacional.[21] Túnez atrai la mayoría de los inversores estranxeros (el 33% de les empreses, el 26% de les inversiones y el 27% del emplegu). La tasa de desemplegu urbanu de los graduaos universitarios ta aumentando y la tasa d'analfabetismu sigue siendo alta ente les persones d'edá avanzada (27% de les muyeres y el 12% de los homes). El númberu de persones que viven per debaxo del estragal de la probeza, sigue siendo mayor nes zones urbanes. Amás, el desemplegu ye alto nos mozos de 18 a 24 años con unu de #cada trés desemplegaos en comparanza con unu de cada seis nel planu nacional. Nel área metropolitana de Túnez, la proporción de mozos desemplegaos ye del 35%.
Sectores
[editar | editar la fonte]La estructura económica de Túnez, según la del país, ta centralizada nel sector terciariu. La ciudá ye'l centru financieru más grande del país, cuenta col 65% de les sedes de les empreses financieres -, ente que los sectores industriales van menguando n'importancia. Sicasí, el sector secundariu sigue tando bien representáu y Túnez acueye'l 85% de los establecimientos industriales de les cuatro gobernaciones estremeres, con un enclín al espardimientu de zones industriales especializaes nos barrios periféricos.
La industria primario como l'agricultura, sicasí, ye activa nes zones agrícoles especializaos nos barrios periféricossobremanera les industries rellacionaes col vinu y l'aceite d'oliva. Ello ye que gracies a tener un terrén planu y gracies a que los dos ríos principales de Túnez, el Medjerda nel norte y el Milian escurren pela ciudá los suelos son fértiles.[22] Túnez tien delles llanures, les más granibles tán en Ariana y la Soukra nel norte, la llanura de Manouba nel oeste y la enllanada de Mornag nel sur. Amás, les agües soterrañes son de bon accesu al traviés de la perforación de pozos fondos, suministrando d'agua a los distintos cultivos de l'agricultura. Nel norte los suelos son pesaos y contienen piedra caliar, pero nel sur son más llixeros y contién magre y sable.[23]
Ciudaes hermaniaes
[editar | editar la fonte]La ciudá de Túnez ta hermanada coles siguientes ciudaes:[24][25]
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ (2010) Cartafueyos Normativos. Nomes de los países del mundu y de les sos capitales y xentilicios. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-500-8.
- ↑ Iris Cepero (8 de febreru de 2009). El Nuevo Herald (ed.): «Túnez: Una taza de té y un narguile». Consultáu'l 13 de febreru de 2009.
- ↑ Reyan Tuvı (marzu de 2008). Turkish Airlines (ed.): «Tunisia: African-Mediterranean beauty queen» (inglés). Consultáu'l 13 de febreru de 2009.
- ↑ Khalil Masmoudi. Tunisian Community Center (ed.): «U Delaware Program» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2018-10-09. Consultáu'l 13 de febreru de 2009.
- ↑ Paul Sebag, Tunis. Histoire d'une ville, éd. L'Harmattan, 1998, p. 54
- ↑ Paul Sebag, op. cit., p. 70
- ↑ Paul Sebag, op. cit., p. 60
- ↑ «Tunis, Émergence d'une capitale» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 24 de xineru de 2008. Consultáu'l 3 de febreru de 2008.
- ↑ Mohamed Sadek Messikh, Tunis. La mémoire, éd. Du Layeur, 2000, p. 25
- ↑ Atkinson, Rick (2002). - An Army at Dawn: The War in North Africa, 1942-1943. - New York: Henry Holt. - ISBN 978-0-8050-6288-5
- ↑ Atkinson, Rick (2007). - The Day of Battle: The War in Sicily and Italy, 1943-1944. - New York: Henry Holt. - ISBN 978-0-8050-6289-2
- ↑ Alan Cowell. The New York Times (ed.): «P.L.O. Accusses Israel in killing of senior Arafat deputy in Tunis» (inglés). Consultáu'l 3 de febreru de 2009.
- ↑ «The Mediterranean Games». www.medgames.org. Consultáu'l 7 de febreru de 2008.
- ↑ Imen Haouari año=25 de setiembre de 2007. La Presse (ed.): «Pluies torrentielles sur la capitale» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 8 de xineru de 2009. Consultáu'l 3 de febreru de 2009.
- ↑ Mongi Gharbi. La Presse (ed.): «Trombes d'eau sur Tunis et certains gouvernorats du pays» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 9 de xineru de 2009. Consultáu'l 3 de febreru de 2009.
- ↑ «Weather Information for Tunis-Carthage». WMO. Consultáu'l 21 de xineru de 2010.
- ↑ «Climatological Information for Tunis, Tunisia». Hong Kong Observatory.
- ↑ «TUNIS-CARTHAGE Climate Normals 1961-1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Consultáu'l 6 de payares de 2012.
- ↑ (en francés) Constitution de la République tunisienne (Jurisite Tunisie)
- ↑ (en francés) Plan d'ensemble (Municipalité de Tunis).
- ↑ «Stratégie de développement de la ville de Tunis (Municipalité de Tunis)» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 17 d'avientu de 2007. Consultáu'l 3 de febreru de 2008.
- ↑ Paul Sebag, op. cit., p.13.
- ↑ Paul Sebag, op. cit., p.40.
- ↑ Portail de la ville de Tunis (ed.): «Cooperation internationale» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 6 de xineru de 2009. Consultáu'l 2 de febreru de 2009.(francés). Archiváu dende l'orixinal Archiváu 2010-04-18 en Wayback Machine, el 6 de xineru de 2009. Consultáu'l 2 de febreru de 2009.
- ↑ Portail de la ville de Tunis (ed.): «Cooperation internationale» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 11 d'ochobre de 2008. Consultáu'l 2 de febreru de 2009.(francés). Archiváu dende l'orixinal Archiváu 2008-05-08 en Wayback Machine, el 11 d'ochobre de 2008. Consultáu'l 2 de febreru de 2009.
Bibliografía
[editar | editar la fonte]- Paul Sebag, Tunis. Histoire d'une ville, edición L'Harmattan, París, 2000.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Túnez.
