Historia de Bután

Mapa Sieglu XVII amosando'l "Reinu de Barantola".

La Historia de Bután na antigüedá ye desconocida y poco se pue dicir con exautitú enantes del Sieglu IX.

Prehistoria

Afayos arqueolóxicos suxeren que los valles montascosos de Bután fueron habitaos per dellos miles d'años. Los butaneses tán emparentaos colos tibetanos del norte, compartiendo ayalgues físiques, llingüístiques y culturales, que señalen qu'en dalguna dómina desconocida del pasáu, una migración significante de tibetanos llegó polos pasos de los Himalayas pa establecer la base de l'actual población.

La llegada del budismu

Nel sieglu VIII, el gurú indiu Padmasambhava llegó a Bután trayendo'l budismu y estableciendo un númberu de templos y monesterios, incluyendo'l famosu monesteriu Taktshang construyíu a lo cimero d'un risco sobre'l valle Paro y Kurjey Lhakhang en Bumthang.

Bután surde como país

Hasta los primeros años del 1600, Bután esistía como un parche de feudos guerreros menores hasta que foi unificáu pol lama y líder militar tibetanu Shabdrung Ngawang Namgyal. Escapando d'enemigos políticos nel Tíbet, llegó a Bután en 1616 y empecipió un programa de fortificación y afitamientu militar, supervisando la construcción d'impresionantes dzongs o fortaleces tal como Simtokha Dzong, que protexe la entrada al valle de Thimphu. Un líder alvertíu, usó símbolos culturales según tamién la fuercia militar pa establecer una identidá nacional butanesa, incluyendo la iniciación d'un númberu de bailles sagraos pa ser baillaos nos festivales añales tsechu. Tres la so muerte, una llucha interna y una guerra civil erosionaron el poder del shabdrung polos siguientes 200 años cuando en 1885, Ugyen Wangchuck pudo consolidar el poder y cultivó llazos cercanos colos británicos na India.

El Shabdrung estableció tamién que'l sistema dual de gobiernu pol cual, el control del país foi compartíu ente un líder espiritual (el Je Khempo) y un líder alministrativu (el Desi Druk), una política qu'esiste de forma modificada hasta güei.

Trataos col Reinu Xuníu

Anque suxeta a les periódiques invasiones tibetanes del norte, Bután retuvo autonomía continua dende la so fundación pol Shabdrung. Nos primeres del 1700, los butaneses invadieron el reinu de Cooch Behar al sur, poniéndola so soberanía butanesa. En 1772, los Cooch Behari apelaron a la Compañía de les Indies Orientales Britániques, quien se xunieron a los Behari pa sacar a los butaneses y atacar a la mesma Bután en 1774. Concluyóse un tratáu de paz en que Bután retirar a les sos fronteres d'antes de 1730. Sicasí, la paz nun se caltuvo y los conflictos fronterizos colos británicos siguieron pelos siguiente cien años, incluyida la Guerra de Duars (1864-1865), lluchada pol control de los Duar bengalíes.

Guerres civiles

Los años ente 1870 y 1880 fueron marcaos pola guerra civil ente los poderes centrales de los valles de Paru y Trongsa. En 1885 Ugyen Wangchuck, el penlop (gobernador) de Trongsa, llogró controlar el país y terminar cola guerra civil, ayudáu pol sofitu de los británicos (el penlop de Paru taba alliniáu colos tibetanos).

Establecimientu de la monarquía

So la influencia británica establecióse una monarquía en 1907, que estableció a Wangchuck como gobernador absolutu de Bután. Tres años dempués, roblóse un tratáu pol cual el país convertir en protectoráu británicu.

Independencia en 1949

La independencia foi consiguida en 1949, cola India emponiendo los asuntos esteriores y l'ayuda provisional.

Remaneciendo del aislamientu

So la direición del tercer rei de Bután, Jigme Dorji Wangchuck, Bután adoptó una política d'esposición gradual al mundu esterior. Bután llogró la reconocencia de les Naciones Xuníes como nación soberana en 1971.

Jigme Singye Wangchuck, foi'l cuartu monarca del país, xubió al tronu en 1972 a los 17 años, a la muerte del so padre. La so coronación en xunu de 1974 foi la ocasión pa convidar a un selectu númberu de diplomáticos y convidaos de tol mundu al aislláu reinu, marcando l'empiezu de la interacción regular (si ye modesta) colos visitantes foranos.

El cuartu rei amosó una gran habilidá en conducir al so país escontra la modernidá del sieglu XXI calteniendo la distintiva cultural butanesa colos sos raigaños nel sieglu XVII. Foi conocíu n'Occidente pola so meta de buscar la Felicidad Nacional Bruta más alta pal so país, más que'l convencional Productu Nacional Brutu.

Borrador de la Constitución distribuyida en marzu de 2005

El 26 de marzu de 2005, "un auspicioso día cuando les estrelles y elementos converxen favorablemente pa crear un ambiente d'harmonía y ésitu"[1] (http://www.kuenselonline.com/article.php?sid=5207), el rei y el gobiernu distribúin un borrador de la primer Constitución del país, riquiendo que cada ciudadanu revisar. Una nueva casa parllamentaria, el Conseyu Nacional, ye estatuido consistente en 20 representantes electos de cada unu de los dzonghags xunto con 5 distinguíes persones escoyíes pol rei. El Conceyu Nacional sería empareyáu cola Asamblea Nacional yá esistente.

Pola Constitución, a la monarquía dar un rol de lideralgu n'establecer la direición pal gobiernu, mientres el rei va demostrar el so compromisu y habilidá pa salvaguardar los intereses del reinu y el so pueblu.

El 17 d'avientu de 2005 el rei Jigme Singye Wangchuck anunció la so intención d'abdicar en 2008, dexando'l tronu al so fíu y socesor Jigme Khesar Namgyel Wangchuck pero'l 15 d'avientu de 2006 decidió adelantrar la so abdicación pa facilitar que'l so fíu pudiera adquirir esperiencia como xefe de Estáu antes de la celebración d'unes eleiciones llexislatives que tán previstes pa esi añu.

Actuales amenaces pa la estabilidá

Separatistes d'Assam

Dellos grupos guerrilleros que busquen establecer un estáu independiente d'Assam nel nordeste de la India afitaron bases guerrilleres nos montes del sur de Bután dende'l cual llancen ataques cruciando les fronteres sobre oxetivos en Assam. El grupu guerrilleru más grande ye ULFA (Frente de Lliberación Xunida d'Assam). Les negociaciones qu'apuntaron a remover pacíficamente d'estes bases fracasaron na primavera de 2003. Bhutan enfrentar cola propuesta de tener que fortalecer a la so fuercia armada pa llograr un desallugu de les guerrilles.

L'acción militar contra los separatistes d'Assam n'avientu de 2003

El 15 d'avientu de 2003, el real exércitu de Bután empezó operaciones militares contra los campos de guerrilleros nel sur de Bután, en coordinación coles fuercies armaes indies, quien alliniaron la frontera escontra'l sur pa evitar que les guerrilles esvalixárense de vuelta escontra Assam. Fuentes noticiosas indicaben que de los 30 campos que yeren oxetivos, 13 taben controlaos pola ULFA, 12 pol Frente Democráticu Nacional de Bodoland (NDFB), y 5 controlaos pola Organización de Lliberación de Kamatapur KLO)[2] (http://www.newkerala.com/news-daily/news/features.php?action=fullnews&showcomments=1&id=2852). Pa xineru, los informes del gobiernos indicaben que les guerrilles tuvieren en camín de les sos bases.

Refuxaos nepaleses

In 1988 Bután reportó desallugar a más de 100,000 residentes de fala nepalesa (otros reportes dicen que 40,000) de distritos nel sur de Bután, creando una gran comunidá de refuxaos qu'agora ta siendo detenida en siete campos de refuxaos temporales de la ONX en Nepal y Sikkim. Les cifres reales son difíciles d'establecer, como munchos aquéllos nos campos son reportaos por tener papeles d'identidá falsificados. Dempués d'años de negociaciones ente Nepal y Bután, en 2000 Bhutan alcordó nun principiu dexar a ciertes clases de refuxaos volver a Bután. Sicasí, nenguna foi dexada. Un desorde significante ye agora reportáu por tar promoviéndose nos campos, especialmente cuando les Naciones Xuníes terminen con un númberu de programes d'educación y bienestar nun esfuerciu por obligar a Bután y a Nepal a llegar a un alcuerdu.

Partíu Comunista Butanés (PCB)

Los campos de refuxaos de la ONX paecen ser les razones del nuevu Partíu Comunista de Bután, el PCB, que anunció asina mesmu n'abril de 2003 y llamó a un derrocamientu de la monarquía, y quiciabes establecer una 'guerra del pueblu' similar a la de la guerra del pueblu en Nepal. Una organización rellacionada, la Unión d'Estudiantes Revolucionarios Butaneses (BRSU), reclamó la responsabilidá pol asesinatu en setiembre de 2001 na India de R K Budhathoki, el fundador exiliáu del Partíu del Pueblu de Bután, un grupu rival antimonárquicu.

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Historia de Bután.