Lugo

Lugo
Bandera de Lugo (es) Escudo de Lugo (es)
Alministración
País	España
Autonomía	Galicia
Provincia	provincia de Lugo
Tipu d'entidá	conceyu de Galicia
Alcaldesa de Lugo	Mercedes Paula Alvarellos Fondo (en)
Nome oficial	Lugo (gl)
Nome llocal	Lugo (gl)
Códigu postal	27001–27004
Xeografía
Coordenaes	43°00′42″N 7°33′26″W
Lugo Lugo (España)
Superficie	332 km²
Altitú	465 m
Llenda con	Outeiro de Rei, Castro de Rei, Castroverde, O Corgo, Guntín y Friol
Demografía
Población	98 214 hab. (2023) - 45 508 homes (2019) - 52 768 muyeres (2019)
Porcentaxe	30.13% de provincia de Lugo
Densidá	295,83 hab/km²
Más información
Fundación	1834
Estaya horaria	UTC+01:00
Llocalidaes hermaniaes	Yokneam Illit, Ferrol, Dinan, Viana do Castelo y Qinhuangdao

Lugo ye una ciudá, capital de la provincia del mesmu nome, en Galicia, España.

La ciudá fundóse ente los años 26 y 12 e.C. por Paulu Fabiu Máximu, legáu de César Augusto, que nel so honor bautizola como Lucus Augusti (la pallabra llatina lucus significa "escampáu" o "bosque sagráu", según los distintos autores); si bien una de les hipótesis más espardíes remite a que los romanos fixeron suyu un topónimo anterior, que fadría referencia al Dios Celta Lug [1] Archiváu 2008-01-28 en Wayback Machine.Frutu de la política espansiva llevada a cau na dómina d'Augusto, la ciudá fundóse sobro un antiguu campamentu militar instaláu enantes de les guerres cántabres. Trátase de la capital más antigua de Galicia.

El so xentiliciu ye "lucense" o "lugués" y el so escudu ta ensamáu de dos partes: na superior apaez un cáliz con dos ánxeles nos costaos, y na inferior, una torre arrodiada por dos lleones. Nel cantu pue lleese "Hoc hic misterium fidei firmiter profitemur" (Equí, con fe firme, confesamos esti misteriu), en referencia a la eucaristía.

Allugada nuna estaya de montes rondos, vieyos y non mui altos, ta nuna meseta a una altura d'unos 465 metros sobro'l nivel del mar, al pie de la que s'alcuentren el cursu del ríu Miño y d'un de los sos afluentes, el pequeñu Rato. Cunta con 94.271 habitantes, polo que ye la cuarta ciudá de Galicia (1 de xineru de 2006, fonte: INE).

• 
  Torre renacentista y ábside de la catedral de Lugo
• 
  Muria de Lugo
• 
  Puerte na muria romana de Lugo, na plaza de Ferrol

Historia

Lugo fundóse como un campamentu romanu al mandu de Cayo Antistio Vetu, probablemente nel llugar d'un antiguu castru,16​17​ nuna campaña cola cuenta d'anexonar al Imperiu romanu'l noroeste peninsular na dómina d'Augusto, alredor del añu 25 e.C. Asina, en nome del emperador, Paulo Fabio Máximu funda Lucus Augusti sobro esti campamentu militar, y a partir del añu 50 empecípiase la espansión de la ciudá, col asentamientu de población indíxena de los castros próximos. Darréu, la ciudá convertir nun importante nucleu urbanu, representativu de la cultura y la manera de vida romanos, como s'aprecia nos restos atopaos de l'antigua ciudá, correspondientes a templos, piscines, termes, monedes o mosaicos.

Tradicionalmente consideróse que les dos víes perpendiculares que configuraben toles ciudaes romanes (el cardu y el decumano) siguíen la ruta de les actuales cais San Pedro y Rúa Nova, que se cruciaben na Praza do Campo, formando'l foru. Sicasí, recién descubrimientos arqueolóxicos demuestren qu'esistía una amplia plaza pública qu'ocupaba dende la Rúa Doutor Castro (llamada de les Dulcerías) hasta la Rúa do Progreso, incluyendo gran parte de l'actual Praza de Santu Domingu, lo que llevó a replantegase la teoría enantes citada. Caltiénense ensame de pieces, xacimientos romanos y mosaicos qu'entá na actualidá siguen apaeciendo, especialmente cada vez que se realicen obres nel cascu antiguu de la ciudá.

Nel sieglu III la ciudá foi la capital de conventus lucensis, una de les trés entidaes alministratives en que taba estremada Gallaecia. Ente los años 260 y 325, nos entamos del baxu Imperiu romanu, la ciudá arrodiar d'una muralla. Esta muralla, de 2266 m de circunferencia y declarada bien Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco nel añu 2000, ye la única fortificación romana nel mundu que caltién íntegru tol so perímetru na actualidá, y arrodia el centru de la ciudá, la catedral, el muséu provincial, la casa consistorial y otros edificios d'interés. A estos restos xune'l conxuntu monumental de Santolaya de Bóveda, onde destaquen les sos pintures pompeyanes.

Edá Media

Tres la llegada y tomar de la ciudá per parte de los suevos nel 460,​ tuvo llugar el Conceyu de Lugo, nel que s'alzó a la ilesia lucense a sede metropolitana, pasando a depender d'ella los obispos de Astorga, Britonia, Iria Flavia, Ourense y Tui.17​21​ Na Hispania visigoda foi sede episcopal de la Ilesia católica, sufragánea de la archidiócesis de Braga, qu'entendía l'antigua provincia romana de Gallaecia na diócesis de Hispania. El so protagonismu históricu empezó a aparrar cola fundación d'Uviéu, el descubrimientu del supuestu sepulcru del Apóstol Santiago en Compostela y la restauración de Braga. Mientres esti periodu Lugo perdió gran parte de la so población, empezándose a recuperar nel sieglu X.

Nel 714 lleguen a Lugo los musulmanes, y nel añu 741 Alfonso I ocupa, ensin resistencia, la ciudá, y l'obispu Odoario, atopando la ciudá nun estáu llamentable, ordena soterrar los restos romanos y reconstruyir la ciudá, conscientes dambos de la importancia que nestos años va adquirir dientro del Reinu, yá que yera la única Ilesia metropolitana reconquistada y la única ciudá en tola Hispania cristiana mientres el sieglu VIII y la primer metá del IX.​ D'esta miente, la urbe romana convertir nun locus eclesiásticu, nucleu del actual burgu.

Nel añu 842 un gran exércitu gallegu axuntar na ciudá para conquistar Uviéu y xubir al tronu a Ramiro I, el primer rei de la dinastía gallega. Alfonso VI otorgar al obispáu'l señoríu de la ciudá nel añu 1088. En 1129 empezó la construcción de la catedral románica, diseñada pol maestru Raimundo de Monforte y dedicada a Santa María, llamada «Virxe de los Güeyos Grandes».

Nel sieglu VIII la ciudá yera llugar de camín de les pelegrinaciones a Santiago de Compostela y yera cabeza d'etapa de la llamada «Ruta Primitiva» del Camín de Santiago, y mientres la Edá Media foi tamién un centru de pelegrinación, yá que la catedral cuntaba col privilexu especial, qu'entá caltién na actualidá, d'esponer al públicu una hostia consagrada les venticuatro hores del día; nel añu 1669 constitúyese la Ufrienda del Reinu de Galicia al Sacramentu, entá güei festexada. Yá nel sieglu XVIII foi-y concedíu a Lugo'l privilexu d'entamar les feries de San Froilán, concretamente nel añu 1754.

En 1312 los habitantes de la ciudá de Lugo, de la que yera comendero l'infante Felipe de Castiella, sulevar contra'l so obispu, Juan Fernández, una y bones ésti intentara reponer el señoríu de la ciudá. Por ello, los habitantes de Lugo atacaron el palaciu episcopal, prindaron a la so guarnición y mancaron al obispu, quien se negó a apurri-yos la bandera y les llaves de la ciudá y foi espulsáu de la ciudá. El pleitu foi lleváu énte'l rei Fernandu IV de Castiella, quien sentenció en favor del obispu Juan Fernández y en contra del conceyu de Lugo. Amás, el rei ordenó al infante Felipe y a Alfonso Suárez de Deza, Adelantado mayor de Galicia, que fixeren cumplir el veredictu qu'emitiera a los habitantes de Lugo. Sicasí, dambos personaxes retrasaron el cumplimientu del alcuerdu. Les Cortes de Burgos de 1315 ratificaron el fallu dau por Fernandu IV de Castiella sobro'l pleitu esistente ente'l conceyu de la ciudá de Lugo y el so obispu, Juan Fernández. En diches Cortes dispúnxose que l'infante Felipe y Alfonso Suárez de Deza fixeren cumplir el fallu emitíu poles mesmes Cortes, pero en 1316 los vecinos,  con cuenta d'oponese a lo alcordao nes Cortes, apurriéron-y el señoríu de la ciudá al infante Felipe, que lo ocupó ensin dificultá. Coles mesmes, l'infante Felipe de Castiella ordenó alzar una fortaleza con dos torres na ciudá de Lugo pa defender a los lucenses de los ataques del so propiu preláu, y dexó que'l conceyu de Lugo siguiera gobernando la ciudá.

Monumentos

Centru urbanu

La ciudá de Lugo ye una de les poques ciudaes Españoles que cunten con trés bienes inscritos na llista mundial de patrimoniu de la Humanidá de la UNESCO: El camín primitivu de Santiago que traviesa la ciudá,La catedral de Santa María y La mesma Muralla Romana.

-La muralla romana de Lugo ye'l principal monumentu de la ciudá. Ye la única muralla romana del mundu que caltién tol so perímetru orixinal, de les innumberables qu'esistíen nel antiguu Imperiu Romanu. Tien más de dos quilómetros d'estensión y foi declarada Patrimoniu de la Humanidá pola UNESCO'l 30 de payares del añu 2000. Dende'l día 6 d'ochobre de 2007 ta hermanada cola Gran Muralla China de Qinhuangdao.

-Otros edificios romanos: Lugo tien termes romanes y una ponte romana. Sábese qu'una calzada romana xunía la ciudá con estos dos últimos monumentos mentaos, pero ignórase exactamente'l so trazáu. Lamentablemente, una calzada medieval que probablemente siguiera'l trazáu de la romana foi baltada en feches tan recién como los años 90 del pasáu sieglu. Irónicamente, pocu antes empezara una cobarde política de recuperación de la redolada urbana qu'entá güei rique una revisión.36

-La catedral de Santa María, empezada a construyir en 1129, n'estilu románicu, con amiestes en sieglos posteriores como son el pórticu de la puerta norte, la torre del reló, el claustru, y la fachada qu'ostenta anguaño, d'estilu neoclásicu.Foi declarada Patrimoniu de la Humanidá en 2015.

-La ilesia de San Pedro d'antiguo formó parte del conventu de San Francisco. Cola so cúpula y el techu de madera de la nave principal ye unu de los raros si non l'únicu exemplu del arte mudéxar en Galicia.37

-El barriu d'O Carme caltién destacables edificios que nos últimos años y gracies a un ponderatible esfuerciu, tán siendo restauraos na so mayoría por diverses instituciones, como l'Institutu Galego da Vivenda y Solo, la diputación y entidaes privaes.Per esta zona traviesa'l camín primitivu de Santiago, declaráu patrimoniu de la humanidá pola Unesco en 2015

-La fachada del conceyu, de principios del sieglu XVIII, obra de Ferro Caveiro, destacar por ser un exemplu arquetípico del barrocu gallegu, cola so decoración pedresa a base de plaques, oreyeres, gotes y volutes. La torre del reló ye posterior y, según dellos espertos, ruempe l'harmonía de la construcción.

-Arquiteutura del sieglu XIX: Precisamente, dos emblemáticos edificios lucenses, como'l del antiguu café Monterrey na Rúa Doutor Castro y el del antiguu Casino o de La Voz de la Verdá na Rúa Conde Pallares, sufrieron desafortunaes restauraciones mientres l'últimu añu.

-El Muséu Provincial destaca pola so coleición d'orfebrería celta, los sos mosaicos romanos ya interesantes coleiciones d'artistes gallegos como Castelao, Julia Minguillón, Castro Gil, Asorey...

Periferia

Lugo pertenez a la Reserva de la Biosfera Terras de Miño y la ciudá cunta con dellos espacios d'altu valor natural:

El parque de Rosalía de Castro, que cuntaba con cuatro secuoyas, hasta l'añu 1984, cuando'l hurancán "Hortensia" baltó dos, anguaño queden otros dos, una de más de 25 metros d'altor, ente otres munches especies de flora y fauna, Los

paseos fluviales de los ríos Miño y Rato, que cunten con una gran variedá de fauna y flora autóctona. Estos postreros arrodien la ciudá pel sur, onde la urbanización apenes llegó, polo que conformen un escenariu escepcional pal ociu de los ciudadanos, sobremanera pel branu, cuando'l bon tiempu acompaña.

Contorna

A menos de diez quilómetros del centru de la ciudá pueden atopase, por casu:

Penes de Rodas: dos enormes piedres granítiques nuna formosa zona rural.38

El santuariu tardientu-romanu (sieglos III y IV) de Santolaya de Bóveda, que caltién pintures murales úniques nel mundu.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Lugo.

• Lugo n'OpenStreetMap.

• Datos: Q11125
• Multimedia: Lugo, Spain