Batma xərci
Batma xərci (geri qaytarıla bilinməyən xərclər, hərfən — «batırılan xərclər», ing. sunk costs) — alternativ istifadəsi olmayan xərclərdir: keçmişdə qəbul edilmiş qərarlar nəticəsində meydana gələn və gələcəkdə sonrakı qərarlarla dəyişdirilə bilməyən xərclər.
Tərifi
[redaktə | mənbəni redaktə et]İngilis professor Kolin Druri, batmış xərcləri, əvvəlcədən əldə edilmiş qaynaqların dəyəri olaraq təyin edir, bu mənbələrin ümumi miqdarı onların sonrakı istifadəsi üçün mövcud alternativ variantlar arasındakı seçimdən asılı olmadıqda; keçmişdə qəbul edilmiş qərarlar nəticəsində yaranan və gələcəkdə sonrakı qərarla dəyişdirilə bilməyən xərclər [1].
Batmış xərclər — qərar qəbul edən şəxs üçün əhəmiyyətsizdir, ancaq əhəmiyyətsiz xərclər deyil. Lazımsız xərclər əhəmiyyətsizdir, lakin gələcəkdə xərclərdən imtina etmək olar, buna görə batmış xərclər hesab olunmur.
Nümunəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əvvəlki dövrdə alınmış avadanlıq üçün amortizasiya xərcləri batmış xərclərdir. Avadanlıqların qalıq dəyəri tələb olunduğundan və ya ondan bir şey istehsal edilib-edilməməsindən asılı olmayaraq silinməli olduğundan, yenə də silinməlidir. Bu xərclər gələcək heç bir qərarla dəyişdirilə bilməz[2].
Məsələn, inşa edilmiş bir kərpic kanalizasiyası yenidən kərpic halına gətirilə və satıla bilməz. Və ya, məsələn, gözlənilmədən tələb olunmayan tökülmüş bir beton təməl, sementə və quma qaytarıla bilməz. Bu nümunələrə marketinq xərcləri daxildir: keçmişdə çəkilən reklam xərclərinin alternativ istifadəsi yoxdur.
Batma xərclər tələsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hel Arkesin araşdırmasına görə, batmış maliyyətli vəziyyətdəki əksər istehlakçı maraqlı, lakin ucuz və maraqsız və bahalı arasında seçim edərkən sonuncunu seçir. Keçmişdə çəkilən xərclərin miqdarı onları zövq miqdarından daha çox motivasiya edir. Beləliklə, əksər insanlar qərar qəbul edərkən batmış xərcləri görməzdən gəlmirlər[2].
