Komprador
Komprador (port. comprador — «alıcı») — yerli treyder, sahibkar, xarici kapital ilə inkişaf etməkdə olan ölkənin milli bazarı arasında vasitəçi[1]
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Şərqi Asiyada yaşayan avropalılar kompradorları idxal mallarının ticarəti üçün bazara göndərilən yerli qulluqçular adlandırırdılar. Sonralar xarici şirkətlərdə işləyən yerli təchizatçılar və xarici şirkətlərin nümayəndəliklərinin yerli menecerləri komprador adlandırılmağa başladılar. Kompradorlar Cənubi Çinin iqtisadiyyatında mühüm rol oynamış, xarici korporasiyalar üçün çay, ipək, pambıq və iplik alıb satırdılar, xarici banklarda işləyirdilər[2].
Sonradan kompradorlar inkişaf etməkdə olan ölkənin burjuaziyasının bir hissəsi olan, daxili və xarici bazarlarda xarici şirkətlərlə ticarət vasitəçiliyi həyata keçirən “komprador burjuaziyası” adlanan bir qrup yaratdılar. Komprador burjuaziyası müstəmləkəçilik dövründə formalaşmışdır. Müxtəlif təbəqələrdən: tacirlərdən, sələmçilərdən, feodallardan və qəbilə zadəganlarından formalaşmışdır. O, həm iqtisadi, həm də siyasi cəhətdən xarici şirkətlərdən çox asılı idi və çox vaxt onlar tərəfindən öz xeyrinə istifadə olunurdu. Komprador burjuaziyası, bir qayda olaraq, XIX əsrin sonu — XX əsrin əvvəllərində, eləcə də Birinci və İkinci Dünya Müharibələri arasındakı dövrdə anti-müstəmləkə hərəkatında iştirak etmədi[3].
Birinci dünya müharibəsindən sonra milli sənayenin kəskin inkişafı ilə əlaqədar komprador burjuaziyasının iqtisadiyyatda rolu kəskin şəkildə aşağı düşdü. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra imperializmin müstəmləkə sisteminin dağılması və milli-azadlıq hərəkatının güclənməsi komprador burjuaziyanın siyasi təcrid olunmasına səbəb oldu.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Компрадор // Новый экономический словарь (4000 nüs.). М.: Институт новой экономики. под редакцией А. Н. Азрилияна. 2006. ISBN 5-89378-014-0.
- ↑ Bergere, Marie-Clarie. The Golden Age of the Chinese Bourgeoisie 1911—1937. Кембридж: Cambridge University Press. 1989.
- ↑ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.