Lüdviq fon Mizes

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Lüdviq fon Mizes
alm. Ludwig Heinrich Edler von Mises‎
Doğum tarixi 29 sentyabr 1881(1881-09-29)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 10 oktyabr 1973(1973-10-10)[3][4][…] (92 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
  • Fernkliff qəbiristanlığı[d]
Elm sahələri iqtisadiyyat, fəlsəfə
Elmi dərəcəsi
  • doktorluq dərəcəsi[d]
İş yerləri
Təhsili
Elmi rəhbəri Oygen fon Bem-Baverk[7]
Tanınmış yetirmələri Fridrix fon Hayek, Frits Maxlup, Mürrey Rotbard
Mükafatları Austrian Decoration for Science and Art
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Lüdviq fon Mizes (alm. Ludwig Heinrich Edler von Mises‎, 29 sentyabr 1881[1][2][…], Lvov, Avstriya-Macarıstan[5] – 10 oktyabr 1973[3][4][…], Nyu-York, Nyu-York ştatı[6]) — Avstriya iqtisadi nəzəriyyəsi məktəbinin inkişafına böyük töhfə verən amerikalı iqtisadçı, filosof, tarixçi və sosioloq, prakeoloq, klassik liberalizmin tərəfdarı. Fridrix fon Hayeklə yanaşı, libertarizm fəlsəfəsinin banilərindən biridir.

Bioqrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Lüdviq fon Mizes Lemberqdə (müasir Lviv, Ukrayna) varlı bir yəhudi ailəsində anadan olub. Doğulduğu il şəhərin yəhudi icmasının başçısı olan babası Avstriya zadəganlarını qəbul etdi[8]. Atası mühəndis Arhur Edler fon Mizes inşaat podratçısı idi və Galiçya və Bukovinada dəmir yollarının tikintisini maliyyələşdirdi. Ana — Adele fon Mizes (Landau) — məşhur Avstriyalı siyasətçi və millət vəkili İohim Landaunun qardaşı oğlu idi.

Lüdviq erkən uşaqlığını Çernovtsidə keçirdi, sonra ailə Vyanaya köçdü. On iki yaşında onsuz da Yəhudi, Alman, Polşa və Fransız dillərini bilirdi, Qədim Yunan, İbrani və Latın oxuyurdu və Ukrayna dilini başa düşürdü[8]. İki kiçik qardaşı var idi: məşhur riyaziyyatçı Riçard fon Mizes və körpəlikdə qırmızı atəşdən vəfat edən Karl fon Mizes.

1934-cü ilin yazında Mizes, Cenevrə Universitetinin Yüksək Beynəlxalq İnstitutunun Millətlərarası İqtisadi Münasibətlər Bölməsində professorluq etmək üçün dəvət aldı.

1940-cı ildə ABŞ-yə mühacirət etdi, burada dünyaca məşhur əsəri olan "Sosializm" 1941-ci ildə Milli İqtisadi Tədqiqatlar Bürosundan qrant aldı. 1943–1954-cü illərdə. Milli İstehsalat Birliyinin iqtisadi komissiyasında çalışdı.

1945–1968 — Nyu-York Universitetində iqtisadi nəzəriyyə professoru. 1946-cı ildə Mizes və həyat yoldaşı Amerika vətəndaşlığını aldılar.

1949-cu ildə onun əsas kitabı "İnsan Fəaliyyəti: İqtisadiyyata dair bir risalə" nəşr olundu.

Şəxsi həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1925-ci ildə Macar aristokratının dul arvadı aktrisa Margit Şereni (1890-cı il təvəllüdlü) ilə tanış oldu və bir neçə il sonra onunla evləndi. İlk evliliyindən Margitin bir oğlu Quido və daha sonra jurnalist və yazıçı olan Gitta adlı bir qızı var idi. Margit Mizesin "Lüdviq fon Mizes ilə yaşadığım illər" adlı anısını yazmışdır.

Elmi yaradıcılığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

K. Menqer və E. Böhm-Baverk ənənələrini davam etdirir. Metodologiyasında klassik Avstriya məktəbinin subyektivlik və rasionalizm, təbiət elmləri metodlarının iqtisadi hadisələrin analizinə tətbiq olunmasının inkar edilməsi kimi prinsiplərini izlədi. Mizesin metodologiyadakı yeniliyi — priori metodu — empirik olaraq təkzib oluna bilməyən özünəməxsus məntiqi konstruksiyaların səbəb genetik metodu əsasında qurulmasıdır.

Liberalizmin görkəmli nümayəndəsi dövlətin iqtisadiyyata müdaxilə etməməsinin tərəfdarıdır. 1922-ci ildə "Sosializm: İqtisadi və Sosioloji Analiz" kitabında sosializm fikirlərini tənqid etdi və düzgün iqtisadi hesablamanın mümkünsüzlüyü də daxil olmaqla bir çox səbəbdən sosializmin mümkünsüzlüyünü müdafiə etdi. Beləliklə, bazarın bir planla dəyişdirilməsinin əvvəlcə qeyri-mümkün olduğunu iddia etdi, çünki sonuncusu qiymətlərin kapitalizmin məhsulu olduğu və bu səbəbdən qaynaqların səmərəli bölüşdürülməsi sistemini pozmadan aradan qaldırıla biləcəyi səhv bir fikirdən qaynaqlandığı üçün əmtəə və qiymət çox güclü bir-birinə bağlıdır və uzunmüddətli hesablamaları mümkün etmək üçün çox sayda həll yolu var: istehsal prosesi üçün resursların ayrılması və kapital qoyuluşu ilə bağlı bir çox problemin öhdəsindən yalnız bazar gələ bilər

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Ludwig Mises // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  2. ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France Ludwig von Mises // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  3. ↑ 1 2 Ludwig von Mises // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
  4. ↑ 1 2 Ludwig Von Mises // Internet Philosophy Ontology project (ing.).
  5. ↑ 1 2 Мизес Людвиг фон // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ↑ 1 2 http://muse.jhu.edu/browse/publishers/liberty_fund?items_per_page=10&browse_view_type=default&m=71.
  7. ↑ Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
  8. ↑ 1 2 Erik Ritter von Kuehnelt-Leddihn "The Cultural Background of Ludwig von Mises" Arxivləşdirilib 2007-03-06 at the Wayback Machine, The Ludwig von Mises Institute, page 1
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Lüdviq_fon_Mizes&oldid=7465644"