Leyboristlər Partiyası (Malta)

Leyboristlər Partiyası Labour Party
Lideri	Robert Abela
Quruluş tarixi	15 oktyabr 1920
Baş qərargah	Valletta
İdeologiya	sosial-demokratiya
Aşağı palatada	37 / 67
Yuxarı palatada	245 / 455
Saytı	partitlaburista.org/home
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Leyboristlər Partiyası (ing. Labour Party, malta Partit Laburista) – Maltada sosial-demokratik yönümlü iki əsas siyasi partiyadan biri (Millətçi Partiya ilə birlikdə).

Tarixi

Partiya 1920-ci il oktyabrın 15-də yaradılıb və əvvəlcə liman işçilərinin, katolik kilsəsinin və o dövrdə rəsmi statusu olmayan malta dilinin tərəfdarlarının maraqlarını ifadə edib. Partiyanın əsasını dokerlərin həmkarlar ittifaqının üzvləri təşkil edirdi və onun ilk qurultayı 1921-ci il martın 15-də keçirilmişdir. Partiyanın lideri Uilyam Savona idi. Əvvəlcə Leyboristlər Partiyası Fəhlə Partiyası adlanırdı. 1921-ci ildə ilk parlament seçkilərində partiya parlamentdə 7 yer qazanır, lakin getdikcə onun hakimiyyətdə iştirakı azalır. 1932-ci ildə təmsilçilik 1 yerə qədər azalır. 1927-1932-ci illərdə partiya Baş nazir Cerald Striklandın Britaniyayönlü Konstitusiya Partiyası ilə hökumət koalisiyasının bir hissəsi olur. 1927-ci ildə yeni lider Paul Boffa seçilir. O, kilsə ilə əlaqələri azaldan şəxs olur. Partiyanın yeni proqramında Senatın ləğvi və qadınlara səsvermə hüququnun verilməsi tələbləri yer alır. 1945-ci ilin noyabrında 21 yaşdan yuxarı bütün kişilər üçün açıq olan ilk ümumi şura seçkilərində Leyboristlər 10 yerdən 9-unu qazanır, lakin leyboristlər növbəti il liman işçilərinin kütləvi şəkildə işdən çıxarılmasına etiraz olaraq istefa verirlər.

1947-ci ilin oktyabrında özünüidarənin bərpasından sonra Malta Ümumi Fəhlə İttifaqının dəstəyi ilə Leyboristlər 59,8% səs və parlamentdəki 40 yerdən 24-nü alır və Boffa baş nazir Dominik Mintoff isə onun müavini kimi olur. Boffa hökuməti adalarda sosial sistem qurmağa başlayır, lakin Britaniyayönlü Boffa ilə daha çox millətçi Mintov arasında fikir ayrılıqları 1949-cu ildə partiyada parçalanmaya səbəb olur, nəticədə Boffa və tərəfdarları Malta İşçi Partiyasını qururlar. 1950-1955-ci illərdə mühafizəkar millətçilərlə qısamüddətli hökumətlər quran, lakin 1955-ci ildə dağılan leyboristlər və Mintoffun rəhbərliyi ilə yenidən təşkil edilən Leyboristlər yenidən təkpartiyalı hökumət qururlar. Mintoff hökuməti Böyük Britaniya ilə bərabər inteqrasiya kursu təyin edir, lakin kilsə müxalifəti və liman işçilərinin kütləvi tətilləri səbəbindən 1956-cı ildə bu məsələ ilə bağlı uğursuz referendum Mintoffun 1958-ci ildə istefasına və Maltada müstəmləkəçiliyin bərpasına səbəb olur. 1964-cü ildə ölkə müstəqillik əldə etdikdən sonra Leyboristlər Partiyası 1962-1971-ci illərdə müxalifətdə olub və Üçüncü Dünya ölkələri ilə əlaqələr qurub. İnteqrasiya siyasətinin uğursuzluğunda kilsəni günahlandıran leyboristlər onunla ziddiyyət təşkil edirdi ki, bu da partiyanın populyarlığının aşağı düşməsinə səbəb olurdu. Bu dövrdə Leyboristlər Partiyası iki parçalanma yaşaır: 1961-ci ildə Xristian Fəhlə Partiyası, 1969-cu ildə isə Malta Kommunist Partiyası. 1969-cu ildə fikir ayrılıqlarını aradan qaldırdıqdan sonra Leyboristlər 1971-ci ildə və 1976-cı ildə yenidən seçkilərdə qalib gəlməyi bacarır və Mintoff hökuməti yenidən formalaşdırır. Onun solçu siyasətinin əsas prioritetləri milliləşdirmə və İngiltərə ilə müqavilələrə yenidən baxılması idi. Vətəndaş nikahı qanuniləşdirilir, homoseksuallıq dekriminallaşdırılır, sosial sahə yaxşılaşdırılır, kişilər və qadınlar üçün bərabər əmək haqqı tətbiq edilir. 1974-cü ildə Malta respublika elan olunur. 1981-ci ildə leyboristlər növbəti seçkilərdə qalib gəlir, lakin millətçilər daha çox səs toplayır və parlamentdə yer almaqdan imtina edirlər. Mintoffun növbədənkənar seçkilərin keçirilməsi təklifi partiya yoldaşlarının dəstəyini qazanmadı və 1984-cü ildə o, öz yerini Karmen Mifsud Bonniciyə verərək istefa verir. Bonnici əsas rəqibdən minimal fərqlə səslərin əksəriyyətini qazanan partiyaya Nümayəndələr Palatasında əlavə dörd yer qazandıran islahat təqdim edir, lakin Leyboristlər 1987-ci il seçkilərində məğlub olur.

1992-ci ildə Alfred Sant partiyanın yenidən təşkili ilə məşğul olan yeni lider seçilir. Onlar öz radio və televiziya stansiyalarını qurur. Nəticədə 1996-cı il seçkilərində Bonnici qanunu sayəsində Leyboristlər bir yer fərqi ilə qalib gəlir. Ancaq iki il sonra limanın tikintisi ilə bağlı mübahisəli səsvermədə Kottonera Mintoff əleyhinə səs verir və bununla da qanun layihəsi uğursuz olur. Bunu etimadsızlıq səsi kimi qəbul edən Sant prezidentdən parlamenti buraxmağı xahiş edir və erkən seçkidə məğlub olan Leyboristlər o vaxtdan bəri müxalifətdədir. 2003-cü ildə Leyboristlər Partiyası Maltanın Aİ-na daxil olmasına qarşı referendumda kampaniya aparır, lakin məğlub olur.

Avropa Parlamenti seçkilərində Leyboristlər 2004-cü ildə 3, 2009-cu ildə isə 4 mandat qazanaraq hər iki dəfə qalib gəlib.

2013-cü il seçkiləri nəticəsində parlamentdəki 69 yerdən 39-nu alaraq hakim partiya olur.

Partiya liderləri

• 1921-1927 - Vilyam Savona
• 1927 - Maykl Dundon (Savonanın mandatını itirməsi səbəbindən parlament partiyasının lideri olur.)
• 1927-1949 - Pol Boffa
• 1949-1984 - Dominik Mintoff
• 1984-1992 - Karmenu Mifsud Bonnici
• 1992-2008 - Alfred Sant
• 2008 - Çarles Manqion (10 mart - 6 iyun 2008-ci il tarixləri arasında fəaliyyət göstərir)
• 2008-2020 - Cozef Muskat
• 2020-h.h - Robert Abela

Mənbə

• Rəsmi sayt