Mariupolun mühasirəsi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Mariupolun mühasirəsi
Tarix 24 fevral 2022-indiyədək
Yeri Mariupol Ukrayna Ukrayna
Münaqişə tərəfləri

Rusiya Rusiya

Ukrayna Ukrayna

Komandan(lar)

Volodimir Zelenski

Tərəflərin qüvvəsi

14000 personal

3500 personal, 800 Azov alayının üzvü

İtkilər

350 ölü

Ölənlərin sayı naməlum, 200 yaralı, 1427+ əsir götürüldü (Rusiyaya görə 400 yaralı), 1-4 Mil Mi-8 helikopteri vuruldu

Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
border=none Əsas məqalə: Rusiyanın Ukraynanı işğalı (2022)

Mariupolun mühasirəsi 24 fevral 2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi zamanı Şərqi Ukraynaya hücumun bir hissəsi olaraq Rusiya ilə Ukrayna arasında davam edən hərbi əməliyyatdır. Mariupol şəhəri Ukraynanın Donetsk vilayətində yerləşir və Rusiyanın dəstəklədiyi separatçı Donetsk Xalq Respublikası tərəfindən iddia olunur. Martın 2-də rus qoşunları şəhəri tamamilə mühasirəyə aldılar, bundan sonra tədricən şəhərə nəzarəti ələ keçirdilər. Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara Hərəkatı vəziyyəti "apokaliptik" adlandırdı və Ukrayna səlahiyyətliləri Rusiyanı şəhərdə böyük humanitar böhran yaratmaqda günahlandırdı[1][2], şəhər rəsmiləri təxminən 21.000 mülki şəxsin öldürüldüyünü bildirdi.[3]

Arxa plan

[redaktə | mənbəni redaktə et]
2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya hücumu zamanı şəhərin mühasirəsi zamanı Mariupol küçəsi.
border=none Əsas məqalələr: Mariupol döyüşü (2014) və Mariupola hücum (sentyabr 2014)

Mariupol şəhəri Rusiya qüvvələrinin əsas strateji şəhəri və hədəfi hesab olunur. Mariupol Donetsk vilayətinin Ukraynanın nəzarətində olan hissəsinin ən böyük şəhəridir. Mariupol əsas sənaye mərkəzidir, Azovstal Dəmir və Polad Zavodunun mərkəzidir və Azov dənizinin ən böyük şəhəridir.

Azov dənizinin qərb sahilindəki limanına nəzarət Ukrayna iqtisadiyyatı üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Rusiya üçün o, Krıma quru marşrutu, eləcə də Rusiya dəniz nəqliyyatının keçməsinə icazə verəcəkdi. Şəhərin ələ keçirilməsi Rusiyaya Azov dənizi üzərində tam nəzarəti təmin edərdi.

Mühasirə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fevralın 24-də, işğalın başladığı gün, rus artilleriyası şəhəri bombardman etdi və 26 nəfərin yaralandığı bildirildi.[4][5]

Rusiyanın Mariupol şəhərini bombalaması

Fevralın 25-də səhər Rusiya qüvvələri şərqdəki DXR ərazisindən Mariupola doğru irəlilədilər. Onlar Pavlopil kəndi yaxınlığında Ukrayna qüvvələri ilə qarşılaşdılar və Ukrayna qüvvələri rusların qüvvələrini məğlub etdilər. Mariupol şəhərinin meri Vadim Boyçenko atışmada 22 rus tankının məhv edildiyini bildirib.[6][7][8]

Məlumata görə, Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələri Qara Dəniz Donanmasının təmin etdiyi imkanlardan istifadə edərək fevralın 25-də axşam saatlarında Mariupoldan 70 kilometr (43 mil) qərbdə Azov dənizi sahil zolağına amfibiya hücumuna başlayıb.[9] Amerikalı müdafiə rəsmisi bildirdi ki, ruslar bu sahildən minlərlə dəniz piyadasını yerləşdirmiş ola bilər.[10][11][12]

Fevralın 26-da rus qoşunları Mariupolu artilleriya ilə bombalamağa davam etdilər.[13] Daha sonra Yunanıstan hökuməti Rusiyanın Mariupolda, 6-nın Sartana kəndində və 4-nün Buhas kəndində endirdiyi zərbələr nəticəsində etnik yunan əsilli mülki vətəndaşın öldürüldüyünü açıqlayıb.

Fevralın 27-də səhər saatlarında Boyçenko bildirib ki, Rusiya tank kolonu DXR-dən Mariupola doğru irəliləyib, lakin bu hücum Ukrayna qüvvələri tərəfindən dəf edilib və altı rus əsgəri əsir götürülüb.[14] Həmin gün Mariupolda 6 yaşlı qız rusların atəşi nəticəsində həlak olub. Donetsk vilayətinin qubernatoru Pavlo Kyrylenko Mariupolda döyüşlərin fevralın 27-nə keçən gecə boyunca davam etdiyini bildirdi.[15]

Fevralın 28-i ərzində şəhər rus qoşunları tərəfindən mühasirəyə alınmasına və daim atəşə tutulmasına baxmayaraq, Ukraynanın nəzarəti altında qaldı. Axşam saatlarında şəhərin əksər hissəsi ilə elektrik, qaz və internet kəsilib. Daha sonra Azad Avropa/Azadlıq Radiosunun məlumatına görə, rusiyalı general-mayor Andrey Suxovetski Mariupol yaxınlığında ukraynalı snayper tərəfindən öldürülüb, lakin digər mənbələr onun Kiyev hücumu zamanı öldürüldüyünü bildiriblər.[16][17]

Humanitar vəziyyət və müharibə cinayətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Martın 6-da Mariupol merinin müşaviri Pyotr Andryuşşenko bildirib ki, Rusiyanın gecə-gündüz atəşə tutması və bombardmanları nəticəsində şəhərdə axar su itməsi səbəbindən insanlar “küçələrdə gölməçələrdən içirlər”. O, həmçinin istilik, işıq və telefon xidmətinin olmadığını bildirdi. Atəşkəs rejiminin dəfələrlə pozulması, razılaşdırılmış təxliyə dəhlizlərinə hücumlar və evakuasiya etməyə cəhd edən mülki şəxslərə birbaşa hücumlar səbəbindən mülki əhali şəhəri tərk edə bilməyib.[18][19]

Martın 7-də ABŞ-nin Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatındakı səfiri Maykl Karpenter martın 5-də və 6-da Mariupolda baş vermiş iki insidenti müharibə cinayəti kimi qiymətləndirib. O bildirdi ki, hər iki tarixdə mülki şəxslər istifadə etməyə çalışarkən rus qüvvələri razılaşdırılmış təxliyə dəhlizlərini bombalayıblar.

Martın 14-də BQXK-nın başqa bir sözçüsü elan etdi ki, şəhərdə “yüz minlərlə” insan “ərzaq, su və dərman kimi əsas tələbat mallarının həddindən artıq və ya tamamilə çatışmazlığı ilə üzləşir”.[20] Martın 15-də Ukrayna Baş Nazirinin müavini İrina Vereşçuk Rusiya qüvvələrini şəhərdəki xəstəxananı ələ keçirdikdən sonra 400-ə yaxın mülki vətəndaşı girov götürməkdə ittiham etdi. Ukrayna rəsmiləri Rusiya qüvvələrini martın 16-da evakuasiya karvanını atəşə tutmaqda və beş mülki vətəndaşı yaralamaqda günahlandırdılar. Martın 18-də Ukrayna rəsmiləri Mariupolda 350.000-dən çox insanın mühasirə altında sığındığını, hələ də qida və suya çıxışı olmadığını bildirdilər.[21]

Martın 21-də CNN bildirdi ki, Mariupoldakı bir məmur deyib ki, insanlar davamlı bombardmanlar və atəşə məruz qaldıqları üçün yeraltı sığınacaqlarını tərk etməkdən hətta yemək və su əldə etməkdən qorxurlar, yəni daha az içməyə və daha az yeməyə çalışırlar. Martın 22-də CNN bildirdi ki, Rusiya Ordusu vətəndaşları təxliyə etmək üçün şəhərə gedən 11 avtobusu müsadirə edib. Fox News daha sonra avtobusların ən azı bəzilərinin götürülən humanitar ləvazimatlarla doldurulduğunu bildirdi. Həmçinin bildirilirdi ki, avtobuslarda olan 15 yardım işçisi Mariupola ərzaq aparmağa çalışarkən həbs edilib. CNN həmçinin bildirdi ki, həmin tarixə qədər mülki insanları təxliyə etmək üçün Mariupola boş avtobuslar gətirmək cəhdləri uğursuz alınıb. Martın 23-də Ukrayna prezidenti Zelenski elan etdi ki, 100.000 mülki vətəndaş hələ də Mariupoldan çıxa bilmir və onlar qida, su və dərmansız “qeyri-insani şəraitdə” sıxışıblar.[22][23][23][24]

Aprelin 1-də Rusiya hərbçiləri BMT-nin xilasetmə səylərini boğaraq yüzlərlə mülki şəxsi ayrılmış 50 avtobusla Mariupoldan çıxardılar, sülh danışıqları isə İstanbulda davam etdi.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Russia accused of 'holding 400,000 people hostage' in Mariupol". the Guardian. 9 March 2022. 9 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 March 2022.
  2. ↑ "Photos: Mariupol residents suffer as Russian forces lay siege". www.aljazeera.com. 9 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 March 2022.
  3. ↑ Yuras Karmanau; Adam Schreck; Cara Anna. "Mariupol mayor says siege has killed more than 10K civilians". Associated Press. 12 April 2022. 12 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 April 2022.
  4. ↑ Vasovic, Aleksandar. "Port city of Mariupol comes under fire after Russia invades Ukraine". Reuters. 24 February 2022. 26 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2022.
  5. ↑ UN News (24 February 2022) Ukraine Crisis: Protecting civilians 'Priority Number One'; Guterres releases $20M for humanitarian support Arxiv surəti 1 mart 2022 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 1 mart 2022 at the Wayback Machine
  6. ↑ "Battle ongoing near Mariupol – mayor". www.ukrinform.net. 25 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2022.
  7. ↑ "Fierce battles raging in all directions near Mariupol – mayor". Interfax-Ukraine. 26 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2022.
  8. ↑ Richárd, Jabronka. "Így áll most a háború Ukrajnában: több nagyvárosban harcok dúlnak, megtámadtak egy orosz repülőteret". Ellenszél (macar). 25 February 2022. 26 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2022.
  9. ↑ "Russian Navy Carries Out Amphibious Assault Near Mariupol". The Maritime Executive. 25 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2022.
  10. ↑ CNN. ""Amphibious assault" underway west of Mariupol on the Sea of Azov, senior US defense official says". CNN. 25 February 2022. 25 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2022.
  11. ↑ "Russian forces are about 31 miles outside southeastern Ukrainian city of Mariupol, US defense official says". CNN. 27 February 2022. 27 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 February 2022.
  12. ↑ "Russian advance slowed by Ukrainian resistance and logistical setbacks, U.S. defense official says". CBS News. 27 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 February 2022.
  13. ↑ "Russia orders troops to hasten their advance as Mariupol remains under heavy shelling". ABC News. 26 February 2022. 27 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 February 2022.
  14. ↑ "Russian invasion update: Ukraine repels tank attack, captures six Russians in Mariupol". www.ukrinform.net. 27 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 February 2022.
  15. ↑ Reuters. "Fighting around Ukraine's Mariupol throughout the night – regional governor". Reuters. 28 February 2022. 6 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2022.
  16. ↑ Anna Mukhina; Mark Krutov. ""Звоните в ФСБ". В Россию пошли первые "похоронки"". Radio Free Europe/Radio Liberty (rus). 3 March 2022. 5 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 March 2022.
  17. ↑ Potocka, Joanna. "Rosyjski generał zabity przez snajpera na Ukrainie. Kim był Andriej Suchowiecki?" (polyak). 4 March 2022. 10 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 March 2022.
  18. ↑ Vega, María R. Sahuquillo, Luis de. "Russian forces exert stranglehold on Mariupol after failure of ceasefire". EL PAÍS English Edition. 6 March 2022. 9 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 March 2022.
  19. ↑ Mangan, Dan. "U.S. is collecting evidence of possible Russian war crimes in Ukraine". cnbc.com. CNBC. 7 March 2022. 9 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 March 2022.
  20. ↑ "Live updates: Zelenskyy vows to keep negotiating with Russia. The latest developments on the Russia-Ukraine war: (Section titled "Geneva" NOTE there are two sections with the same name— "Geneva" SEE THE FIRST)". Apneas.com. Associated Press. 14 March 2022. 14 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 March 2022.
  21. ↑ Patel-Carstairs, Sunita. "Ukraine war: Videos show apocalyptic destruction in Mariupol as Russia says it is 'tightening its encirclement'". Sky News. Sky New. 18 March 2022. 20 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 March 2022.
  22. ↑ Beals, Monique. "Ukraine: Russia seized rescue workers trying to deliver food to Mariupol". The Hill (ingilis). NEXSTAR MEDIA INC. 23 March 2022. 25 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 March 2022.
  23. ↑ 1 2 Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; cnn.com adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  24. ↑ "Zelensky says 100,000 still trapped in Mariupol, facing 'inhumane conditions'". France 24 (ingilis). France 24. 22 March 2022. 24 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 March 2022.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Rusiya–Ukrayna müharibəsi
Əsas məqalələr
Əlaqəli məqalələr
border=none Əsas məqalələr: Rusiya-Ukrayna böhranı (2021-2022) və Xarkov döyüşü (2022)
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Mariupolun_mühasirəsi&oldid=7794039"