Tomas Cefferson
| Tomas Cefferson | |||
 | |||
| Doğum tarixi | 13 aprel 1743-cü il | ||
| Doğum yeri | Şeduell, Virqiniya koloniyası | ||
| Vəfat tarixi | 4 iyul 1826-cı il | ||
| Vəfat yeri | Şarlotsvill, Virqiniya ştatı | ||
| Dəfn yeri | grave of Thomas Jefferson, Montiçello | ||
| |||
Tomas Ceferson (ing. Thomas Jefferson; 13 aprel 1743-cü il, Şeduell, Virqiniya koloniyası — 4 iyul 1826-cı il, Şarlotsvill, Virqiniya ştatı) - ABŞ-ın müstəqilliyi uğrunda gedən müharibənin görkəmli xadimi, İstiqlaliyyət Bəyannaməsinin müəlliflərindən biri, 1801-1809 ildə ABŞ-ın 3-cü prezidenti, görkəmli siyasi xadim, diplomat və maariflənmə dövrünün filosofu.
| A | B | C | Ç | D | E | Ə | F | G | H | X | İ | J | K | Q | L | M | N | O | Ö | P | R | S | Ş | T | U | Ü | V | Y | Z |
A
[redaktə]- Allahın varlığını şübhə altına almaqdan qorxmayın. Çünki, əgər O varsa, ona kor qorxudan çox ağlın işığı xoş gələcəkdir.
- Azadlıq ağacı zaman-zaman vətənpərvərlərin, tiranların qanı ilə suvarılmalıdır.
- Azadlığın qiyməti əbədi sayıqlıqdadır.
- Azadlığını təhlükəsizliyinə dəyişən nə təhlükəsizlik, nə də azadlıq alır.
B
[redaktə]
- Bank müəssisələri döyüşə hazır olan qoşunlardan daha təhlükəlidir.
- Bərabər hüquqlar-hamıya, xüsusi imtiyazlar-heç kəsə.
- Bəzi adamlar konstitusiyalara müqəddəs ehtiramla baxır və onları əhd sandığı kimi, toxunulmayacaq qədər müqəddəs hesab edirlər. Onlar əvvəlki dövrün kişilərinə insandan daha çox müdriklik aid edirlər və onların etdiklərinin dəyişdirilə bilməyəcəyini düşünürlər.
- Bir millətin xurafatlarının islahatçı ofisi həmişə təhlükəlidir.
- Biz tariximizi zəif bilirik. Tarixi təfəkkürü, tarixi yaddaşı dəqiq olan xalq daha möhkəm mənəvi əsaslar üzərində yaşayır, özünə inamı böyük olur.[1]
- Bizim ən bəxtəvərimiz həyat boyu səyahətimizdə tez-tez bizi çox sıxışdıra biləcək fəlakətlər və bədbəxtliklərlə qarşılaşır; və bu bəlaların və bədbəxtliklərin hücumlarına qarşı zehnimizi gücləndirmək həyatımızın əsas tədqiqat və səylərindən biri olmalıdır.
- Bütün idarəetmə sənəti dürüst olmaq sənətindən ibarətdir.
C
[redaktə]- Cadular sübh şəfəqin ilk əlamətlərindən dəhşətə gəldikləri kimi, müxtəlif təriqətlərin kahinləri də elmin nailiyyətlərindən, onları bəsləyən hiyləgər fəndlərin əldən çıxmasından qorxurlar.
- Cəmiyyət üçün üsyan, təbiət üçün ildırımdan daha az faydalı deyil. Bu, hökumətin sağlamlığı üçün lazım olan dərmandır.
- Cəmiyyətin etibarına malik olan insan özünə ictimai mülkiyyət kimi baxmalıdır.
D
[redaktə]
- Deyəsən, siz federal hakimləri bütün konstitusiya məsələlərinin əsas hakimi hesab edirsiniz, bu çox təhlükəli doktrinadır... Bizim hakimlərimiz... başqaları kimi partiyaya, hakimiyyətə və korpusun imtiyazlarına münasibətdə eyni ehtiraslara malikdirlər. Onların hakimiyyəti daha təhlükəlidir, çünki onlar ömürlük vəzifədədirlər və digər funksionerlər kimi seçkili nəzarət qarşısında məsuliyyət daşımırlar. Konstitusiya belə bir tək tribunal yaratmamışdır, çünki bilir ki, hansı əllərə sırınırsa, zamanın və partiyanın fitnəsi ilə onun üzvləri despotlara çevriləcək.
- Dövlət borcunun ödənilməsinə tətbiq oluna biləndən artıq gəlirlərin ehtimal olunan toplanması... Konqresin nəzərdən keçirilməsinə layiqdir. O, ictimai anbarlarda səmərəsiz qalacaqmı?... Yoxsa daha doğrusu, yolların, kanalların, çayların, təhsilin və rifahın və birliyin digər böyük təməllərinin yaxşılaşdırılmasına yönəldiləcək.
- Dövlət işində işləyən xalqın xidmətində olduğunu unutmamalıdır. [2]
- Dürüstlük hikmət kitabının birinci fəslidir.
- Düzgünlük, həyat kitabının ilk bölməsidir.
Ə
[redaktə]
- Əgər Amerika xalqı nə vaxtsa banklara pul buraxılmasına nəzarət etməyi icazə versə, atalarının fəth etdikləri qitədə evsiz qalan övladlar oyanana qədər banklar və korporasiyalar insanların bütün mülkiyyətini əllərindən alacaq.
- Əgər hər hansı bir dövlət yalnız xalqın hökmdarlarına həvalə edilmişdirsə, o dövlət deqradasiya edir. Yalnız xalqın özü hakimiyyətin və xalqın etibarlı qoruyucusudur.
- Əgər hirslənmisənsə, bir şey deməmişdən qabaq fikrində ona qədər say, sonra danış, əgər bərk hirslənmisənsə, yüzə qədər say, bəlkə onda heç danışmağa da ehtiyac qalmasın.
- Əgər xalq fikirləşirsə ki, sivilizasiyanın hər hansı mərhələsində həm nadan, həm də azad olmaq mümkündür, onda o heç vaxt olmamış və heç vaxt olmayacaq bir şey istəyir.
- Əgər xalqının müqavimət ruhunu qoruyub saxlaması barədə hökmdarlara vaxtaşırı xəbərdarlıq edilməsə, hansı ölkə öz azadlıqlarını qoruya bilər? Qoy silahlansınlar. Çıxış yolu onları faktlara uyğunlaşdırmaq, əfv etmək və onları sakitləşdirməkdir. Bir və ya iki əsrdə bir neçə insanın itirilməsi nə deməkdir? Azadlıq ağacı zaman-zaman vətənpərvərlərin, tiranların qanı ilə təzələnməlidir. Bu onun təbii peyinidir.
- Əgər insanlar nə yedikləri və hansı dərmanlar qəbul etmələri barədə qərarı dövlətə həvalə etsələr, onlar tezliklə zülmkarın zülm verdiyi insanların gününə düşəcəklər.
- Əgər qəzetsiz hökumət, yaxud hökumətsiz qəzet seçməli olsaydım, tərəddüd etmədən ikincini seçərdim.
- Əgər seçmək lazım gəlsəydi ki qəzetlərsiz hökumət olsun, ya hökumətsiz qəzetlər olsun, mən tərəddüd etmədən ikincini seçərdim.
- Əgər uğur qazana bilsəm, bunu nə qədər tez bilsəm, bir o qədər az narahatlıq keçirməli olacağam. Bir xəyal qırıqlığı ilə qarşılaşsam, bunu nə qədər tez bilsəm, bir o qədər də ömrüm boyu onu sovuşdurmalı olacağam.
- Əksər insanlar əzab çəkməyin səbəbini aradan qaldırmaq üçün mübarizə aparmaqdan çox əzab çəkməyə meylidirlər.
- Ən az idarə olunan dövlət, ən yaxşı dövlətdir.
- Ən yaxşı bilən, nə qədər az bildiyini bilir.
F
[redaktə]- Fərqli düşüncə vətənpərvərliyin ən yüksək formasıdır.
- Fikrimcə, banklar bizim azadlığımız üçün düşmən ordularından qat-qat təhlükəlidir.
G
[redaktə]- Gələcəyin xəyallarını keçmişin tarixindən daha çox sevirəm.
H
[redaktə]- Harada azadlıq varsa, ora mənim vətənimdir.
- Heç bir hökumət kəskin tənqidi rədd etməməlidir. Mətbuat azadlığı olan yerdə bu tənqid həmişə olacaqdır.
- Heç bir şey başqalarından istənilən şəraitdə sakit və soyuqqanlı qalmaq qabiliyyəti qədər üstünlüyə malik olmur.
- Heç bir şey oxumayan adam, qəzetlərdən başqa bir şey oxumayandan daha savadlıdır.
- Heç vaxt bu gün edilə biləcək şeyi sabaha saxlama.
- Heç vaxt ucuz şey almayın. Ucuz aldığınız şey sonda sizə çox baha başa gələcək.
- Həqiqətdən qorxmayan insanın yalandan da qorxusu yoxdur.
- Həmişə borcunuzu yerinə yetirməyə çalışın və bəşəriyyət uğursuz olduğunuz yerdə belə sizə haqq qazandıracaq.
- Hər bir vəzifəli şəxs üçün ən çətin vəzifə lazımi adamı lazımi yerə təyin etməkdir.
- Hər dəfə Tanrının ədalətli olduğunu xatırlayanda ölkəm üçün əsirəm.
- Hüquqşünasın peşəsi hər şeyi şübhə altına almaq, heç nə ilə razılaşmamaq və uzun-uzadı danışmaqdan ibarətdir.
X
[redaktə]- Xristian Allahı olduqca xoşagəlməz bir varlıqdır: qəddar, qisasçı, şıltaq və ədalətsiz.
- Xristianlıq bəşəriyyətin üzləşdiyi ən pis sistemdir.
- Xütbə sözlərimiz yox, həyatımız olmalıdır.
İ
[redaktə]
- İdarə etmək məharəti namuslu olmaq məharətindən ibarətdir.
- İnsan həyatını və xoşbəxtliyini məhv etmək yox, qayğı göstərmək yaxşı bir hökumətin ilk və yeganə qanuni vəzifəsidir.
- İnsan nə qədər heyrətamiz, eyni zamanda anlaşılmaz maşındır! Kim öz azadlığını müdafiə etmək üçün zəhmətə, aclığa, şallaqlara, həbsə və ölümün özünə nə qədər tab gətirə bilər və növbəti anda, mühakimə yolu ilə gücləri onu dəstəkləmiş bütün motivlərə kar ola bilər və öz yoldaşlarını bir saatlıq əsarətə sala bilər. Onun qarşı çıxmaq üçün üsyana qalxdığı əsrlər nə qədər səfalətlə doludur.
- İnsanlar arasında təbii bir aristokratiyanın olması fikri ilə razıyam. Onun üçün təməl fəzilət və istedaddır.
- İnsanların dözə biləcəyindən çox xeyirxahlıq etməyə çalışmayın.
K
[redaktə]- Kim olduğunuzu bilmək istəyirsiniz? Soruşmayın. Hərəkət edin! Fəaliyyət sizi təsvir edəcək və müəyyən edəcək.
- Kitab oxumayan insan ölüdür.
- Kitabsız yaşaya bilmərəm…
- Kommersiyanın tamahkar ruhu üçün nə vətən, nə hisslər, nə də prinsiplər var.
Q
[redaktə]- Qanunlar adi insanlar üçün yazılır, ona görə də onlar sağlam düşüncənin adi qaydalarına əsaslanmalıdır.
- Qanunlar insan ruhunun tərəqqisi ilə yanaşı getməlidir.
- Qəzetlərdə yeganə düzgün məlumatlar reklam elanlarında olur.
- Qonşunun iyirmi dənə Tanrı var deməsi ya da heç bir tanrı yoxdur deməsi mənə bir zərər verməz. Nə mənim cibimə toxunar nə də qıçımı qırar.
- Qorxaq insan dava-dalaşa cəsarətli insandan daha çox meyllidir.
- Qürur aclıqdan, susuzluqdan və soyuqdan daha qiymətlidir.
M
[redaktə]
- Malik olmadığın pulu xərcləmə.
- Mən başa düşürəm ki, nə qədər çox çalışsam, bir o qədər şanslı görünürəm.
- Mən başqalarının mənim üçün etdikləri şeylər üçün deyil, başqaları üçün etdiyim işlər üçün yadda qalmağı üstün tuturam.
- Mən bəxti gətirməyə, taleyə çox möhkəm inanıram və mən əmin oldum ki, nə qədər çox işlədikcə, tale də üzümə bir o qədər çox gülümsəyir.
- Mən, əlbəttə ki, qanunlarda və konstitusiyalarda tez-tez və sınanmamış dəyişikliklərin tərəfdarı deyiləm. Amma mən onu da bilirəm ki, qanunlar və institutlar insan şüurunun tərəqqisi ilə paralel getməlidir.
- Mən əminəm ki, hər bir insanın ruhu digərinə yaxşılıq etdiyi zaman sevinir.
- Mən əminəm ki, Rusiya (onun indiki monarxı sağ olduğu müddətdə) dünyanın bütün ölkələrindən bizə səmimi, dostcasına yerləşən ölkədir; onun xidmətləri bundan sonra da bizim üçün faydalı olacaq və biz ilk növbədə onun mövqeyini axtarmalıyıq... Arzu edərdim ki, bu cür hisslər bütün rus xalqında olsun.
- Mən sərvətləri artdıqca dürüstlükləri də artan insanlar görmədim.
- Mən, şübhəsiz ki, qanunlarda və konstitusiyalarda tez-tez və sınanmamış dəyişikliklərin tərəfdarı deyiləm. Düşünürəm ki, orta qüsurlara dözmək daha yaxşıdır; çünki bir dəfə məlum olduqda, biz özümüzü onlara uyğunlaşdırırıq və onların pis təsirlərini düzəltmək üçün praktiki vasitələr tapırıq. Amma onu da bilirəm ki, qanunlar və institutlar insan şüurunun tərəqqisi ilə paralel getməlidir. Bu daha da inkişaf etdikcə, işıqlandıqca, yeni kəşflər edildikcə, yeni həqiqətlər üzə çıxdıqca, ədəb-ərkan və fikirlər şəraitin dəyişməsi ilə dəyişdikcə qurumlar da inkişaf etməli, zamanla ayaqlaşmalıdır. Biz sivil cəmiyyət kimi həmişə öz vəhşi əcdadlarının rejimi altında qalmaq üçün kişidən oğlan ikən ona yaraşan palto geyinməsini tələb edə bilərik.
- Mənasız ifadələri lağa qoymaq lazımdır. Məsələyə ağılla yanaşmalı, fikir dəqiq ifadə edilməlidir. Heç kim, heç vaxt Ata, Oğul, Müqəddəs Ruhdan ibarət Üçlüyün dəqiq bir tərifinə sahib olmamışdır. Bu, sadəcə olaraq, özlərini İsanın kahinləri adlandıran fırıldaqçıların cəfəngiyyatıdır.
- Mənim bir qorxum var, o da ömrümün çox uzun sürəcəyi və cırıq bir xalça kimi daha heç nəyə yaramayacağı qorxusudur.
- Mənim vətənim azadlıq olan yerdir.
- Müasir dillərə gəldikdə, əvvəllər qeyd etdiyim kimi, fransız dili əvəzolunmazdır.
- Müvəffəqiyyətlərimiz etdiyimiz pis hərəkətlərdən daha çox düşmən qazandırar.
N
[redaktə]- Nə qədər çox çalışsan, bir o qədər şanslısan.
- Nəzakət, xırda rahatlıqları qurban vermək vərdişidir.
- Nəzakət, süni şəkildə yaradılmış yaxşı əhval-ruhiyyədir.
R
[redaktə]- Reklamda qənaət, saatı dayandırıb vaxta qənaət etmək kimidir.
S
[redaktə]
- Sahib olmadan əvvəl pulu əsla xərcləmə.
- Səlahiyyətlərin sıralanmasının qüsurlu olmasından daha çox ehtimal yoxdur. Bu, bütün insan işlərinin adi halıdır. Gəlin, Konstitusiyaya düzəliş yolu ilə zamanın və sınaqların hələ də istəmədiyi səlahiyyətləri əlavə etməklə onu təkmilləşdirməyə davam edək.
- Sənin öz ağlın göylərin sənə bəxş etdiyi yeganə orakuldur. Sən düzgünlüyə görə deyil, qərarın düzgünlüyünə görə məsuliyyət daşıyırsan.
- Silahını kotana çevirən bunu etməyənin yerini şumlaycaq.
- Siz kim olduğunuzu bilmək istəyirsiniz? Soruşmayın. Hərəkət edin! Hərəkət sizi təsvir və müəyyən edəcək.
- Sizi, əziz dostum, qulların idxalını dayandırdığınız üçün dövlətinizin qanunu və bunun əbədi olaraq qarşısını almağa çalışaraq haqlı olaraq qazandığınız şöhrətə görə təbrik edirəm. Bu iyrəncliyin sonu olmalıdır və onu tələsdirənlər üçün cənnətdə daha üstün bir kürsü var.
- Son xəbərlərə gəlincə, belə təəssürat yaranır ki, Avropa barbarları yenidən bir-birini məhv etməyə hazırlaşır. Rusiya-Türkiyə müharibəsi çalağanla ilanın mübarizəsini xatırladır: kiminsə məhv edilməsi nəticəsində dünyada bir dağıdıcı azalacaqdır. Göründüyü kimi, döyüşkənlik insan təbiətinin qanunu, kainat mexanizmindəki sürətli çoxalmanın yolunda bir maneədir. Quş həyətindəki xoruzlar bir-birini öldürürlər, ayılar, öküz və qoyunlar da eyni cür hərəkət edirlər, ilxıda at bütün gənc rəqiblərini öldürməyə çalışır və müəyyən müddət keçdikdən sonra onun özü gənc ayğırların qurbanı olur. Ümid edirəm ki, biz insanlar üçün kvakerlərin yolunun nə qədər faydalı olduğunu və ailəni dolandıranın həyatının döyüşçünün həyatından daha üstün olduğunu sübut edəcəyik. Təsəlli üçün o olar ki, dünyanın bir hissəsində ağılsızların məhv edilməsi digər hissələrində rifahın artmasına səbəb olur. Qoy bu, bizim qayğımız olsun və gəlin rusların buynuzdan, türklərin isə quyruqdan yapışdığı inəyi sağaq.
- Stil məsələlərində axınla üz, prinsip məsələlərində isə qaya kimi möhkəm ol.
- Sülh içində kölə olmaqdansa təhlükədə azad olmağı üstün tuturam.
T
[redaktə]- Təbiət qanunlarına zidd olan qanunları tətbiq etmək cinayətlər yaratmaq, sonra onları cəzalandırmaq deməkdir.
- Təəssübkeşlik cəhalətin, xəstə ağılların xəstəliyidir; azad və canlının həvəsi. Təhsil və sərbəst müzakirə hər ikisinin panzehiridir. Qədərimiz cəhalət və barbarlığın qayıdışına qarşı bir maneə olmaqdır. Qoca Avropa bacardıqca bizim çiyinlərimizə söykənməli və keşişlərin və padşahların rahib çəpərləri altında bizim yanımızda gəzməli olacaq. Cənub qitəsi bizim nişanımıza çatanda biz necə bir Kolossus olacağıq! O, dünyanın ağıl və azadlığı uğrunda mitinq olaraq necə dayanacaq! Mən gələcəyin xəyallarını keçmişin tarixindən daha çox sevirəm. Gecəniz xeyrə. Xanım Adams və sizin yanımda olduğunuzu və əsrlərin və ölkələrin tərəqqisini və çətinliyini qeyd edərək həmişə xəyal edəcəm.
- Təhsil qədər bir xalqın çiçəklənməsinə, güdrətli və xoşbəxt olmasına töhvə verə biləcək başqa heç nə ola bilməz.
- Tiraniya hökumət üçün qanuni, vətəndaşlar üçün isə qeyri-qanuni bir şey kimi müəyyən edilir.
Y
[redaktə]- Yalnız baş verənlərdən daim xəbərdar olan xalq öz hökumətini seçmək hüququna malikdir.
- Yalnız səhv hökumətin dəstəyinə ehtiyac duyur. Həqiqət özü özünü müdafiə edəcək.
- Yalnız varlılar xaricdən gətirilən əşyalardan istifadə edir və təkcə bunlardan ümumi hökumətin bütün vergiləri tutulur... və onun artıqlığı kanallara, yollara, məktəblərə və s. tətbiq edilir, fermer öz hökumətinin dəstəkləndiyini, övladlarının təhsil aldığını, və ölkəsinin siması qazancından bir sent xərcləməyə çağırılmadan, yalnız zənginlərin töhfələri ilə cənnət etdi.
Z
[redaktə]- Zəif ağılların qul kimi itaət etdiyi qorxudan və yaltaq xurafatdan uzaq olun. Qoy ağıl sizə yol göstərsin, hər bir faktı, hər bir fikri ona etibar edin.