آسترونومی

بوغا بورجونده کی ینگج شکیللی دومانلیق - هابل تلسکوپو

نوجوم (یونان سؤزو اوْلوب آسترون (ἄστρον) «اولدوز» و نوموس (νόμος) «قانون» سؤزلرینین بیرلشمه سیندن یارانمیشدیر) – [فارسجا] :اخترشناسی – گؤی جیسیم لری (قالاکتیکالار، اوْلدوزلار، کومئت لر (فارسجا: ستاره دنباله دار)، سیاره لر)، اونلارین سیستم لرینین حرکتی، قورولوشو، منشأ ی و اینکیشافینی اؤیره نن علم دیر.

آسترونومی یا قدیم تاریخه مالیک دیر. آسترونومی یایا عاید ایلک المئنتار معلومات لار مین لرجه ایل بوندان اول بابیلده، میصیر و چین ده معلوم ایدی. قدیم زامانلاردا آسترونومی یا بیر سیرا علم لرین مجموعونا دئییلیردی. بونلارین ایچینده ناویقاسی یا، مئتورولوژی یا (meteorologiya) و حتی آسترولوژی یا (فارسجا:طالع بینی) دا واردی. گونوموزده آسترونومی یا دئدیکده اساس اولار اق آستروفیزیکا باشا دوشولور. آسترونومی یا ایکی یئره بؤلونور: نظری و ویزوال آسترونومی یا. آسترونومی یا آسترولوژی یا ایله قاریشدیریلمامالیدیر. هر ایکی سی ده اورتاق ترمین لری پایلاش سالار دا، و اورتاق کؤکه صاحیب اولسالار دا تامام ایله آیریدیرلار.

تاریخی اینکیشاف

آنتیک دؤور

آسترونومی یا معاصیر طبیعت علم لرینین ان قدیمی دیر. احتمال کی، تقویمه اوْلان احتیاجلا بیرلیکده اورتایا چیخمیشدیر. قدیم زامانلارین آسترونوم لاری راهیب لر، شامانلار، درویدلر و کاهین لر ایدی. او زامان آسترونومی یا داها چوخ آسترولوژی یا (فارسجا: طالع بینی) ایله بوتون حساب اوْلونوردو. بعضی فرضیه لره گؤره استون هنج، مئزوپوتامی یاداکی، زیگورات لار، مایالارین و چینلی لرین پیله لی هرم لری ان قدیم رصدخانالار ایدیلر. مایا تقویم لری بۇ گون بئله چوخ دقیق حساب اوْلونور. عین ایله چین اوْلدوز کاتالوقلاری دا قدیم آسترونومیک حادیثه لری اؤیرنمک اۆچون قیمت لی منبع دیر.

قدیم زامانلار

یونان عالیم لری آسترونومی یانین اینکیشافینا خصوصی تؤحفه لر وئرمیشلر. ارسطو، کلاودیوس بطلیموس، هیپارکس، فالس، آراتوس دیگر علمی کشف لرله یاناشی آسترونومی یا ایله ده مشغول اولوردولار. بطلیموس سیاره لرین حرکت لرینی ایزاح ائده بیلمک اۆچون ژئوسنتریک نظریه سینی ایشله یب حاضیرلامیشدی.

ژئوسئنتریک نظریه

روما ایمپری یاسینین سقوطوندان سوْنرا آوروپادا علمی اینکیشاف دایاندی. کلاسیک دؤور آسترونومیک معلومات لاری اونودولدو و مسیحیتین دستکله دییی غیری علمی نظریه لر یایلماغا باشلادی. لاکین بۇ دؤورده مسلمان و هیند عالیم لری آسترونومیک مشاهیده لری آپاریر و آنتیک یونان مولیف لرینین علمی اثرلرینی عربجه یه چئویریردی لر. خاچ یوروش لر (صلیبی ساواشلار) زامانی مسلمان عالیم لرینین اثرلری ده آوروپادا تانینماغا باشلاندی. کیلسه بۇ یئنی بیلگی لرله باریشماق ایسته میردی. ژئوسئنتریک سیستمی قبول ائتمه ین عالیم لر تعقیب اوْلونوردو.

هئلی سئنتریک نظریه

نیکلای کوپرنیک طرفیندن ۱۵۴۳ – جو ایلده نشر اوْلونان «گؤی جیسیم لرینین فیرلانماسینا دایر»(De revolutionibus orbium coelestium) اثری آسترونومی یا تاریخینده اینقیلاب ساییلیر. کوپرنیک سیستمینه گؤره، یئر اؤز اوخو اطرافیندا و دیگر سیاره لرله بیرلیکده گونش اطرفیندا فیرلانیردی. بۇ ایدعا کیلسنین (کلیسا) یئر کایناتین مرکزی دیر تزیسینه قارشی اوْلدوغوندان فلسفی و دینی چئوره لرده بؤیوک‌های کوی قوپماسینا سبب اوْلدو. کوپرنیکین ایدعاسی بۇ ایدی کی اونون سیستمی حسابلامالاری آسانلاشدیریر. او همچینین سیاره لرین گونش اطرافیندا تام دؤور(siderik periodlarını) و اونلارین گونشه قدر اوْلان مسافه لرینی آسترونومیک واحید اولاراق حسابلامیشدی.

خاریجی کئچیدلر

• آذربایجان میلّی آئروکوسمیک آژئنتلی یی-آماکا Archived 2006-01-29 at the Wayback Machine.
• کارتومانزیا Archived 2016-10-04 at the Wayback Machine. آراشدیرما پیسا یونیورسیتی
• شاماخی آستروفیزیکا رصدخاناسی
• اوچان نامعلوم اوبیئکت لر Archived 2007-01-07 at the Wayback Machine.
• نظری فیزیکا قروپو
• آکادمی یا . نت Archived 2008-11-20 at the Wayback Machine.
• اسپیس تورک Archived 2017-12-13 at the Wayback Machine.
• آسترونومی