Имам Шамил
| Имам Шамил | |||
| ғәр. شامل بن دِنْكَاوْ محمّد الكمراوىّ الأوارىّ الداغستانى авар. Шамил ҡум. Шамил | |||
 | |||
| |||
|---|---|---|---|
| 24 сентябрь 1834 йыл — 25 август 1859 йыл | |||
| Алдан килеүсе: | Ғамзатбәк | ||
| Дауамсы: | Тоза Акмурзаев[1] | ||
| Дине: | Ислам, сөнниселек | ||
| Тыуған: | 1797 йылдың 7 июле (26 июль) Гимралар ауылы | ||
| Үлгән: | 16 февраль 1871 йыл (4 февраль) Мәҙинә, Ғосман империяһы (хәҙерге Сәғүд Ғәрәбстаны) | ||
| Ерләнгән: | Йәннәт әл-Баҡый зыяраты, Мәҙинә | ||
| Атаһы: | Денгав-Магомед | ||
| Әсәһе: | Баху-Меседу | ||
| Ҡатыны: | 1. Фатимат (ум. в 1845 г.) 2. Джавгарат (ум. в 1839 г.) 3. Загидат (1830—1871 гг.) 4. Шуайнат-Анна Улуханова (1824—1877 гг.) 5. Аминат | ||
| Балалары: | От Фатимат: сыновья: Джамалуддин, Гази-Мухаммад, Мухаммад-Шапи, дочери: Нафисат (1842—1866), Фатимат (1845—1870) От Джавгарат: сын Саид От Загидат: сын Мухаммад-Камиль, дочери: Нажават (ум. в 1874), Баху-Меседу (ум. в 1875) От Шуайнат: дочь Сафият (1854—1870) | ||
| Хәрби хеҙмәт | |||
| Звание: | имам | ||
| Бәрелештәр: | Кавказская война | ||
| Автограф: | 
| ||
Шамил (авар. Шами́л, ҡум. Шами́л; 7 июль (26 июнь) 1797, Гимралар, хәҙерге Унсукуль районы, Дағстан — 16 февраль 1871, Мәҙинә, хәҙерге Сәғүд Ғәрәбстаны) — Кавказ таулыларының башлығы, Төньяҡ Кавказ милли-азатлыҡ ҡаршылығы юлбашсыһы.
1834 йылда Дағстан менән Чечня мосолмандарын Русияға ҡаршы һуғышта етәкләүсе имам булараҡ иғлан ителә. Дағстандың көнбайышы һәм Чечня, һуңыраҡ бөтә черкес ерҙәре Төньяҡ Кавказ имаматы — теократик дәүләткә берләштерә (Шамил имаматы).
Төньяҡ Кавказ халыҡтарының милли геройы[2].
1859 йылда Гуниб штурмы ваҡытында Барятинский Александр Иванович тарафынан әсирлеккә алына. Тотҡонлоҡ ваҡытында Калугала һәм Киевта йәшәй. Мәккәгә хаж ҡылыу ниәте менән китә һәм шунда вафат була.
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Авар үҙҙәне (уздень) тимерсе Денгав-Мөхәммәт[3] һәм авар бәге Бәйер-Будах ҡыҙы Баху-Меседаның улы[4].
Шамилдың әсәһе Ашильта тигән ауылдан[5], уның ата-бабалары Манташилал тигән ҡумыҡ фамилияһын йөрөткән[6].
Атаһы яғынан олатаһы ҡумыҡ Әмирхан [7]
Ҡарт олатаһы Ҡумыҡ Әмир Хан XIX быуаттағы Шамилдың үҙ һүҙҙәренән рус сығанаҡтарында теркәлгәнсә, «Кавказда бик билдәле кеше» булған [8][3][7][9]
Бер нисә сығанаҡ Шамилдың милләтен авар тип күрһәтә[10][11][12].
Вердеревский һүҙҙәре буйынса, бер ваҡыт Шамил үҙен «ябай татар» тип атаған. Революцияға тиклемге төрлө сығанаҡтарҙа ҡумыҡтар «татар» исеме менән билдәле булған[13]. [14]
1797 йылдың 26 июнендә (7 июль) Гимры тигән авар ауылында тыуған (хәҙерге Унцукул районы, Дағстан). Рәсәй иҫәпләүҙәре буйынса ул 1798 йылда тыуған[15][15]..
-
Шамил профессор Мирза Ҡаҙембәк менән. В. Ф. Тимм литографияһы. "Русский художественный листок», 1859 -
Калугалағы Шамил йәшәгән йорт
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Чечня. 1865 г. Имам Тоза Акмурзаев (Харачойский) (30 август 2015). Дата обращения: 15 декабрь 2022. Архивировано 26 июль 2020 года.
- ↑ Дегоев В. В. Имам Шамиль // пророк, властитель, воин. — М: Русская панорама, 2001. — 371 с. — ISBN 5-93165-043-1.
- ↑ 3,0 3,1 Шамиль на Кавказе и в России, 1995
- ↑ Бартольд В. В. Шамиль // Собрание сочинений в 9 томах. — М.: Издательство восточной литературы, 1963. — Т. II, часть 1. — С. 873.
- ↑ Дадаев Ю. У. Глава 2. Ашильта // По тропам шамилевских сражений // историко-документальная повесть. — Мх.: Юпитер, 1997. — С. 106. — 248 с. — ISBN 5-7895-0022-0.
- ↑ Абдулатипов Р. Г., 2016
- ↑ 7,0 7,1 Блиев М. М. Россия и горцы Большого Кавказа // на пути к цивилизации. — М: Мысль, 2004. — С. 279. — 877 с. — ISBN 5-244-01004-2.
- ↑ Д. Б., 1859
- ↑ Халилов А. М. Шамиль в истории Северного Кавказа и народной памяти / отв. М. М. Идрисов. — Мх., 1988. — С. 79. — 119 с.
- ↑ Бартольд В. В. Шамиль // Собрание сочинений в 9 томах. — М.: Издательство восточной литературы, 1963. — Т. II, часть 1. — С. 873.Оригинал текст (рус.)
Как и его предшественники, он был из аварцев
- ↑ Рощин М. Месхелидзе Д. Ислам в Чечне // Россия и мусульманский мир. — 2004. — № 1.Оригинал текст (рус.)
Шамиль, аварец по национальности
- ↑ Назир ад-Дургели. [1] / Шихсаидов А. Р. — М.: Марджани, 2012.Оригинал текст (рус.)
Шамиль бин Денгав из Гимры аль-Авари ад-Дагестани
- ↑ Суздальцева И. А. Внешний облик, социальная организация и население Терского города в XVII - начале XVIII веков // Известия Дагестанского государственного педагогического университета. Общественные и гуманитарные науки. — 2008. — № 4.
- ↑
Предки Шамиля были выходцами из известных дагестанских родов, корни которых уходили в различные дагестанские народы. Предки матери, к примеру, носили известную кумыкскую фамилию Манташилал. Но Шамиль был убеждён, что все мусульмане — члены великой семьи — уммы, и делил их не по языку или роду, а по человеческим качествам. Рамазан Абдулатипов, «Знамение судьбы» 2016
- ↑ 15,0 15,1 Шамиль на Кавказе и в России, 1995, с. 14
Өҙөмтә хатаһы: <references> билдәләнгән "Абдулатипов Р. Г.—2016——263" исемле <ref> тамға алдағы текста ҡулланылмай.
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Абдурахман ал-Газигумуки. Краткое изложение подробного описания дел имама Шамиля / Пер. с араб., введ., коммент. и указ. Н. А. Тагировой. — М.: Восточная литература, 2002. — 316 с. — ISBN 5-02-018214-1.
- Айтберов Т. М., Дадаев Ю. У. Хроника Иманмухаммада Гигатлинского — текст XIX в. об истории Имамата // Учебное пособие для студентов очного и заочного отделений исторического факультета. — Мх., 2010. — 207 с. — 500 экз.
- Бушуев С. К. Борьба горцев за независимость под руководством Шамиля. — Л., 1939.
- Егоршин В. А. Шамиль // Генералиссимусы / Ред. В. Н. Ионов. — М.: Патриот, 1994. — С. 219—221. — ISBN 5-7030-0565-5.
- Казиев Ш. М. Имам Шамиль. — М.: Молодая гвардия, 2010. — (ЖЗЛ). — ISBN 5-235-02677-2.
- Казиев Ш. М. Ахульго // роман. — Мх.: Эпоха, 2008. — 487 с. — (Дагестан. Триумф и трагедия). — ISBN 978-5-98390-047-9.
- Майков П. М. Шамиль // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.
- О.-Д. А. Частное письмо о взятии Шамиля от 2 сентября 1859 Архивная копия на Wayback Machine // Русский архив, 1869. — Вып. 6. — Стб. 1045—1068.
- Шамиль — бывший имам Чечни и Дагестана // Описание жизни его и очерк последних военных действий в Восточном Кавказе. — СПб.: тип. В. Прохорова, 1859. — 28 с.
- Шамиль на Кавказе и в России // Биографический очерк / Сост. М. Н. Чичагова. — Репринтное воспроизведение издания 1889 года. — М.: Русская книга; Полиграфресурсы, 1995. — 208 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-268-01176-6.
- Шамиль // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
|
Имам Шамил Викимилектә |
|---|
- Ш. Исаев: К генеалогии Имама Шамиля // Журнал Кавказоведение, № 2, 2002 г. 2007 йыл 23 август архивланған.
- Имам Шамиль. Биографическая справка 2009 йыл 10 сентябрь архивланған.
- Рамазанов А. Великий Шамиль – имам Дагестана и Чечни, шейх накшбандийского тариката. Дата обращения: 22 сентябрь 2015. Архивировано 12 июль 2015 года.
- Иҫкәрмәләрендә хаталар булған биттәр
- Алфавит буйынса шәхестәр
- Гимраларҙа тыуғандар
- Мәҙинәлә вафат булғандар
- Генералиссимустар
- Кавказ һуғышында ҡатнашыусылар
- Батырҙар
- Аварҙар
- Мәҙинәлә ерләнгәндәр
- Әл-Баҡый зыяратында ерләнгәндәр
- Мөжәһиттәр
- 1871 йылда вафат булғандар
- 16 февралдә вафат булғандар
- 7 июлдә тыуғандар
- Билдәле мосолмандар
- Мосолмандар
- Кавказ имамдары
- Төньяҡ Кавказдың бойондороҡһоҙлоғо өсөн көрәшселәр
- Шамил
- Чечня дин әһелдәре
- Дағстан дин әһелдәре
- XIX быуат ислам дин әһелдәре