Солтанов Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы

Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы Солтанов
	Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы Солтанов
Дин:	ислам
Титул:	Ырымбур мосолман Диниә назараты мөфтөйө
Осор:	1886—1915
Тыуыу выҡыты:	1837
Тыуған урыны:	Мәстей ауылы, Минзәлә өйәҙе, Өфө губернаһы (хәҙерге Татарстан Республикаһының Аҡтаныш районы)
Үлеү ваҡыты:	12 июнь 1915
Вафат булған урыны:	Өфө, Өфө губернаһы
Ил:	Рәсәй империяһы
	II дәрәжә Османиә ордены
	[[commons:Category: Muhammadjar Sultanov Викимилектә\|Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы Солтанов]] на Викискладе

Википедияла Солтанов фамилиялы башҡа кешеләр тураһында мәҡәләләр бар.

Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы Солтанов (1837—1915) — башҡорт дин әһеле. Ырымбур мосолман Диниә назараты мөфтөйө (1886—1915).

Биографияһы

Солтанов Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы 1837 йылда билдәле башҡорт дворян нәҫеле Солтановтар ғаиләһендә тыуған^[1]. Атаһы Мөхәмәтшәриф Баязит улы (1810—1874) башҡорт кантоны башлығы булып хеҙмәт иткән^[2]. Мөхәмәтйәр Солтановтың шәжәрәһе артабанғыса: Тоҡсаба → Шаһҡолой (Шаһвәли) → Тәүкил → Тәңребирҙе (Төркәйбирҙе) → Юлбирҙе → Аҡъюл → Ҡотлош → Күҙәй → Туҡтар → Субан → Мөхәмәт (Мәмәт) → Солтан → Ғәбделйәлил (1750—?) → Баязит (1774—1823) → Мөхәмәтшәриф (1810—1874) → Мөхәмәтйәр (1837—1915)^[3].

Ҡазан гимназияһын тамамлай^[3]. 1856 йылда Ҡазан университетының хоҡуҡ факультетында уҡый^[4], әммә сирләп китеп уны ташлай^[3]^[5].

Минзәлә өйәҙендәге 18-се башҡорт кантонлығында хеҙмәт итеп урядник чинын ала. 1857—1859 йылдарҙа Башҡорт ғәскәре командующийы янындағы канцелярияла һыҙмасы булып хеҙмәт итә, зауряд-хорунжий чинын ала^[3]. 1861 йылдан — 20-се башҡорт, ә 1863 йылдан 7-се Минзәлә кантондары башлығы була^[4]. 1866 йылда подпоручик чинында отставкаға сыға^[6].

Башҡортостанда идара итеүҙең кантон системаһы бөтөрөлгәс, 1866—1885 йылдарҙа Өфө губернаһының Бәләбәй һәм Минзәлә өйәҙҙәренең мировой аралашсыһы, мировой судьяһы вазифаларын башҡара^[4].

1885 йылда Ырымбур мосолман Диниә назараты мөфтөйө С. Ш. Тәвкилев вафат булғас, губерна властары императорға мосолмандарҙың яңы етәксеһе итеп Мөхәмәтйәр Солтанов һәм Мирсәлих Биксурин кандидатураларын императорға раҫларға тәҡдим итәләр. Һөҙөмтәлә Солтанов 1886 йылдың 2 ғинуарындағы император Александр III указына ярашлы Ырымбур мосолман диниә назараты мөфтөйө итеп тәғәйенләнә^[7].

1886 йылдан төрмәләр буйынса Өфө губернаһы попечителлек комитеты директоры^[4].

1893 йылда хаж ҡыла. Истанбулда хәлифә һәм Ғосман империяһы солтаны Ғәбделхәмит II менән ҡабул ителә. Бейрут ҡалаһында ислам догматикаһы буйынса курстарҙы тамамлай.

1915 йылдың 12 июнендә Өфөлә вафат була. Беренсе йәмиғ мәсете территорияһында ерләнгән.

Ғаиләһе

1-се ҡатынынан балалары: Арыҫланғәли, Мәҙинә, Мәрйәм, Искәндәрбәк;

2-се ҡатыны Мәрйәм Шәйхелислам ҡыҙынан балалары: Сәлимгәрәйбәк, Фатима, Бибизөләйха, Суфия, Баязит^[3].

Бүләктәре

I дәрәжәләге Изге Станислав ордены (1888).
II дәрәжәләге «Ғосманиә» ордены (1893).
I дәрәжәләге Изге Анна ордены (1896).
Изге апостол Андрей Первозванный ордены (1898).

Иҫкәрмәләр

↑ Азаматов Д. Д. Султанов Мухамедьяр Мухаметшарипович.// Башкортостан: краткая энциклопедия. — Уфа: Башкирская энциклопедия, 1996. — С. 551. — 672 с. — ISBN 5-88185-001-7.
↑ Әсфәндиәров Ә. З. Солтановтар // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Хөсәйенов Ғ. Б. Башҡорт дворяндары династиялары: Солтановтар, Сыртлановтар // Ватандаш. — 2002. — № 7. — С. 99—122. — ISSN 1683-3554.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Азаматов Д. Д. Солтанов Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ Хабутдинов А. Ю. Российские муфтии: от екатерининских орлов до ядерной эпохи (1788–1950) / отв. ред. Д. В. Мухетдинов. — Н.-Новгород: НИМ «Махинур», 2006. — 60 с. (рус.)
↑ Салауатов А. Мөфтөй Мөхәмәтйәр Солтанов (билдәһеҙ). «Киске Өфө» (23 март 2015). Дата обращения: 25 сентябрь 2015.
↑ Пятый муфтий ОМДС Мухамедьяр Султанов (билдәһеҙ). Региональное Духовное Управление Мусульман Челябинской области при ЦДУМ России. Дата обращения: 25 сентябрь 2015.

Әҙәбиәт

Юнусова А. Б., Азаматов Д. Д. 225 лет Центральному духовному управлению мусульман. Исторические очерки. — Уфа: Уфимский полиграфкомбинат, 2013. — 400 с. (рус.)

Һылтанмалар

Азаматов Д. Д. Солтанов Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
Хөсәйенов Ғ. Б. Башҡорт дворяндары династиялары: Солтановтар, Сыртлановтар // Ватандаш. — 2002. — № 7. — С. 99—122. — ISSN 1683-3554.

Алдан килеүсе:
Сәлимгәрәй Тәвкилев

Ырымбур мосолман Диниә назараты мөфтөйө
1886—1915

Һуңынан килеүсе:
Мөхәммәтсафа Баязитов

[1] Азаматов Д. Д. Султанов Мухамедьяр Мухаметшарипович.// Башкортостан: краткая энциклопедия. — Уфа: Башкирская энциклопедия, 1996. — С. 551. — 672 с. — ISBN 5-88185-001-7.

[2] Әсфәндиәров Ә. З. Солтановтар // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[Хөсәйенов_Ғ._Б.-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Хөсәйенов Ғ. Б. Башҡорт дворяндары династиялары: Солтановтар, Сыртлановтар // Ватандаш. — 2002. — № 7. — С. 99—122. — ISSN 1683-3554.

[Азаматов_Д._Д.-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Азаматов Д. Д. Солтанов Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[Хабутдинов_А._Ю.-5] Хабутдинов А. Ю. Российские муфтии: от екатерининских орлов до ядерной эпохи (1788–1950) / отв. ред. Д. В. Мухетдинов. — Н.-Новгород: НИМ «Махинур», 2006. — 60 с. (рус.)

[6] Салауатов А. Мөфтөй Мөхәмәтйәр Солтанов (билдәһеҙ). «Киске Өфө» (23 март 2015). Дата обращения: 25 сентябрь 2015.

[7] Пятый муфтий ОМДС Мухамедьяр Султанов (билдәһеҙ). Региональное Духовное Управление Мусульман Челябинской области при ЦДУМ России. Дата обращения: 25 сентябрь 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]