Jump to content

Pagtari

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
An omboy pigduduholan puspas
Durungan na pagpameme

An pagtari [1] o tare[2] iyo an proseso na an omboy na aki o ugbon nin hayop luwayluway nang pinapatood magkakan nin puspas orawang dikitdikit nang hinahale saiya an pagmeme sa ina o sa pag'inom gatas sa bote.

An prosesong ini ginigibo sana man sa mga mammal ta ini mansana an naggugubok sa gatas sa saiyang mga suso kun nangaki na. Sinasabing tari na an omboy kun ini dai na pinapasuso sa ina o pinapainom nin gatas hale sa bote.

Mga tawo

[baguhon | baguhon an source]
Sarong pararorip nin bebe nag'aandam sa saiyang trabaho bilang parapasuso. (Japan, circa 1806)

Sa ibang mga kultura, an pagtatari kaiba an pagngunguta' kan kakanon na itatao sa omboy, manta na sige pa man an pagpasuso.[3] An praktis na ini importanteng gayo ta natata'wan an aki nin protina asin nakakalikay sa pagkukulang nin iron.[4]Alagad, an paghungit sa omboy nin mga pignguta na kakanon kan paraaling pwede man pagpasa nin mga helang sa aki.[5] Dakul na ina an nadidipisilan sa pagpasuso orog na idtong kaipohan magbalik na tolos sa saindang trabaho pagkapangaki.[nangangaipo nin toltolan]

Kun paano asin noarin an pagtari sa aki sinasabing kontrobersyal. An American Academy of Pediatrics nagrerekomendar na an omboy pamemehon sana nin gatas-ina sagkod siya nag'edad anom na bulan.[6]

An American Academy of Pediatrics, an World Health Organization, an National Health Service Choices UK, asin an National Health & Medical Research Council kan Australia nagrerekomendar na maghalat ngonang anom na bulan bago ta'wan an omboy nin pang-omboy na kakanon.[6][7][8] Alagad, dakul mga kompanyang nagpapabakal mga pang-omboy na kakanon pigbebenta ninda saindang produkto para sa 4-6 na bulan na edan na aki, na may pagpatanid lang na dapat dai haleon an paggatas nin aki.Sinasabi pa na garo praktis sana ini sa pagpatood sa siring na mga kakanon na an ini parati larasaw, asin malulumoy na gayo. Mga halimbawa kaini mga runot nanggad na mga prutas asin mga gulay-gulay. Igwa man mga kakanon na ibinabawal na gayo. An NHS kan United Kingdom pigrerekomendar na ilikay an aki sa mga kakanon na "igwang trigo, gluten, nuts, mga mani, mga produktong mani, mga pisog, katoy, sugok, sira, may tibulakang mga nabubuhay sa dagat, gatas nin baka, asin an dai pasteurisadong keso" sagkod na an omboy dai pa naedad 6 na bulan ta ini pwedeng magkawsang allergy o magkahelang man an aki.[9] Pero an siring na mga rekomendasyon kinikwestyon kan ibang adal na anoman an pagtaya sa mga posibleng allergen dai man magkaigwa an aki nin allergy.[10]

Sa baka

[baguhon | baguhon an source]
A ring with long metal spikes and two leather straps.
1938 drowing nin barangkyaw na pantari. Ini sinasalong sa payo nin ternero asin ta may mga tarom, an ina nadulag magpasuso.

An pagtari sa baka magkapirang paagi. Sa Estados Unidos, an ternero tinatari sa ina mga pitong semana sa edad kaini.[11] An mga orig-orig man tinatari pakaedad 8 abot 10 bulan sa edad.[12] Bago an ternero o orig-orig tinatari dapat igwa nang hustong rumen.[13] Para sa baka, may mga metodo nin pagtari, arog kan minasunod:

  • tradisyonal na pagtari paagi sa pagsuway kan ogbon sa ina,
  • duwang-lakdang na pagtari gamit an barangkyaw na pantari, asin
  • pagtari na kinukudalan an ina ngani dai makarani an ogbon.[14]

An paggamit kan mga iba-ibang metodo depende sa estilo nin palakaw sa rantso, an pagkadakul nin pagbahog, an kondisyon asin edad kan anayon, asin kun an mga orig-orig mga lalaki.[12] An mga resulta pigtatantya pa orog na ta an mga paaging ini nakawsa nin pagkaribaraw bako sana sa mga ogbon kundi pati sa mga anayon.

An biglaan na pagsuway sa mag-ina na ini an tradisyonal na paagi nakawsa nin halangkaw na stress sa mag-ina.[15] Magkapareho an mag-ina nagin mariribok, naluya apetito sa pagkakan, sa pagsungkal asin pagsabsab, asin pareho naghahanapan an mag-ina. r[16] asin man ngani nadidisturbo an estrukturang pag'iriba kan palna'.[12] An tinatari may indiksasyon pa minsan na nagmamateng depresyon asin naghehelang-helang pa ngani.[16]

An barangkyaw nauulang an ternero sa pagsuso alagad dai nakakapugol sa pagkikisaro kaini sa grupo, asin sa pagsabsab.

Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ tari.Mintz, Malcolm W. Bikol Dictionary. Volume II. Bikol-English Dictionary. Uniprint. Perth, Western Australia. 2004. p. 937 ISBN 0 9580383 5 X
  2. ↑ tare. Adrados, Jerry Escoto. Daratangan Na Olay. Common Language of the Bikolnon. Other Option Promotions. Tabaco City. 2012. p. 380. ISBN 978-971-95468-0-1
  3. ↑ Pelto, Greta; Zhang, Yuanyuan; Habicht, Jean-Pierre (2010), "Premastication: the second arm of infant and young child feeding for health and survival?", Journal of Maternal and Child Nutrition, Blackwell Publishing Ltd, 6 (1): 4–18, doi:10.1111/j.1740-8709.2009.00200.x, PMC 6860819 Freely accessible Check |pmc= value (help), PMID 20073131 
  4. ↑ Stoltzfus, Rebecca J. (2011), "Iron Interventions for Women and Children in Low-Income Countries", Journal of Nutrition, 141 (4): 756S–762S, doi:10.3945/jn.110.128793 Freely accessible, PMID 21367936 
  5. ↑ Premasticating Food for Weaning African Infants: A Possible Vehicle for transmission of HIV, Elke R. Maritz, Martin Kidd, Mark F. Cotton Pediatrics Vol. 128 No. 3 September 1, 2011 "Premasticating Food for Weaning African Infants: A Possible Vehicle for Transmission of HIV". Archived from the original on 2011-09-24. Retrieved 2013-02-01.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  6. ↑ 6.0 6.1 "Longer Breastfeeding Leads to Better Protection". American Academy of Pediatrics. 2010. Archived from the original on 2014-09-08. Retrieved 2012-02-26.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  7. ↑ "Your baby's first solid foods". NHS Choices. Archived from the original on 2016-07-18. Retrieved 2016-07-15.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  8. ↑ "Introducing solid food". Pregnancy, Birth & Baby. Archived from the original on 2016-07-07. Retrieved 2016-07-15.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  9. ↑ "Solids: the first steps" Archived 2010-07-30 at the Wayback Machine.. Retrieved 2010-06-28.
  10. ↑ "The New Yorker". Archived from the original on 2011-04-05.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  11. ↑ "Early Weaning Strategies (Dairy Cattle Nutrition)". Dairy Cattle Nutrition (Penn State Extension). Archived from the original on 2016-11-27. Retrieved 2016-11-26.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 "Weaning beef calves". www.dpi.nsw.gov.au. 2007-09-13. Archived from the original on 2016-09-10. Retrieved 2016-11-26.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  13. ↑ Filley, S. "Weaning Beef Calves" (PDF). Oregon State University. Archived from the original (PDF) on 2017-08-08.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  14. ↑ Boriyo, Hawii (2020-01-03). "Weaning management of Beef Calves" (in en). Ag - Beef/Cattle. https://extension.oregonstate.edu/animals-livestock/beef/weaning-management-beef-calves. 
  15. ↑ "Weaning - Beef Cattle Research Council". www.beefresearch.ca. Archived from the original on 2016-08-07. Retrieved 2016-11-26.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  16. ↑ 16.0 16.1 "BC SPCA". BCSPCA. Archived from the original on 2016-11-27. https://web.archive.org/web/20161127153032/http://www.spca.bc.ca/animal-issues/farm-animal-welfare/farm-animals/two-step-weaning-cattle.html. Retrieved on 2023-08-22. 
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pagtari&oldid=262277"