Прагляд крыніцы для Рыгалета

{{Спэктакль
|назва              = «Рыгалета»
|арыгінальная назва = {{мова-it|Rigoletto|скарочана}}
|выява              = Rigoletto premiere stage set for Act 1, Scene 2.jpg
|памер выявы        = 200пкс
|апісаньне выявы    = Пастаноўка 1851 году ў [[Вэнэцыя|Вэнэцыі]]
|жанр               = [[опэра]]
|паводле            = [[Драма|драмы]] «[[Кароль забаўляецца]]» ([[Віктор Юго]], 1832)
|аўтар              = [[Франчэска П'явэ]]
|кампазытар         = [[Джузэпэ Вэрдзі]]
|рэжысэр            = 
|прадусар           = 
|пастаноўнік        = [[Джузэпэ Бэртоха]]
|харэограф          = 
|акторы             = [[Фэлічэ Барэзі]], [[Тэрэза Брамбільля]]
|кампанія           = 
|краіна             = [[Лямбарда-Вэнэцыянскае каралеўства]] ([[Аўстрыйская імпэрыя]])
|мова               = італьянская
|працягласьць       = 2 гадзіны 20 хвілінаў
|год                = {{Дата пачатку|11|3|1851|1}}
|пастаноўкі         = 
|узнагароды         = 
}}
'''«Рыгалета»''' — італьянская [[опэра]] 1851 году пра спробу помсты [[Блазан|блазна]], якая абарочваецца згубай ягонай дачкі.

== Дзея ==
Гарбаты [[блазан]] Рыгалета кпіць з мужоў кабетаў, да якіх заляцаецца [[Мантуя|мантуйскі]] князь. Госьць [[Баль|балю]] Марульлё кажа прыдворным, быццам у Рыгалеты ёсьць [[каханка]], хоць тая насамрэч яго [[дачка]]. Рыгалета высьмейвае бездапаможнасьць старога графа Мантэронэ адпомсьціць за гонар ягонай  спакушанай князем дачкі. Ахоўнікі князя арыштоўваюць Мантэроне і адпраўляюць у турму. Перад гэтым Мантэронэ праклінае мантуйскага князя за зьняслаўленьне дачкі, а Рыгалета за высьмейваньне праведнага гневу. Рыгалета вяртаецца дамоў да дачкі Джыльды, якая ня ведае пра заняткі бацькі і выходзіць з дома толькі ў [[Царква|царкву]]. Князь падслухоўвае прызнаньне Джыльды сваёй няні Джаване пра віну ва ўтойваньні сустрэчы з маладзёнам у царкве. Джыльда кажа, што закахалася і хацела б, каб той быў бедным [[студэнт]]ам. Князь падкупае Джавану, каб тая зьехала, і ўдае перад Джыльдай студэнта пад імем Гуальцье Мальдэ. Ён кажа пра каханьне да Джыльды, і яны абменьваюцца клятвамі каханьня на разьвітаньне. Чужыя прыдворныя ў [[маска]]х кажуць Рыгалету, што выкрадаюць графіню Чэпрана. На просьбу Рыгалета тыя прыдворныя завязваюць маску і яму на твар, але пры гэтым завязваюць яму вочы. Ён падманутым трымае [[Лесьвіца|лесьвіцу]], па якой прыдворныя падымаюцца ў пакой Джыльды і выкрадаюць яе. Рыгалета здымае маску і ў адчаі ўзгадвае праклён Мантэронэ.

[[Файл:Rigoletto premiere poster.jpg|значак|280пкс|Постэр 1851 году]]
Прыдворныя паведамляюць мантуйскаму князю, што схапілі дзяўчыну, якую лічылі каханкай Рыгалета. Князь пазнае Джыльду паводле іх апісаньня і кідаецца ў пакой, дзе яе трымалі. [[Паж]] паведамляе прыдворным, што з князем жадае пагутарыць ягоная [[жонка]], але тыя кажуць, што яго нельга турбаваць. Рыгалета выяўляе прыдворным і спрабуе пранікнуць у пакой, дзе ўтрымлівалі Джыльду, але тыя заступаюць яму дарогу. Джыльда выходзіць з пакою праз пэўны час, і прыдворныя пакідаюць яе з Рыгалетам. Ён спрабуе суцешыць дачку, калі тая апісвае, што зь ёй здарылася.

Сястра [[Забойца|забойцы]] Мадалена заваблівае мантуйскага князя ў дом каля ракі [[Мінча]]. Джыльда наракае на здраду князя, бо з вуліцы чуе, як той заляцаецца да Мадалены. Рыгалета загадвае Джыльдзе апрануць мужчынскае адзеньне, каб падрыхтавацца да ад'езду ў [[Вэрону|Вэрону]], а сам заказвае [[забойства]] князя за 20 [[скуд]]аў у Спарафучыле, які быў братам Мадалены. Спарафучыле накіроўвае князя ў [[Спальня|спальню]] наверсе, бо з надыходам цемры набліжаецца [[навальніца]]. Мадалена ў захапленьні ад князя просіць Спарафучыле захаваць яму жыцьцё, той пагаджаецца, калі да апоўначы знойдзецца іншая ахвяра. Джыльда падслухоўвае гэтую гутарку пад вакном і прапануе сябе ў якасьці ахвяры. Спарафучыле сьмяротна раніць яе. Рыгалета атрымлівае цела ў мяшку за грошы. Ён прывязвае камяні да мяшка і чуе сьпеў князя. Рыгалета адчыняе мяшок і бачыць дачку, якая памірае ў яго на руках.

== Ролі ==
[[Файл:Felice Varesi-1843-detail.jpg|значак|200пкс|Выканаўца ролі Рыгалета — Фэлічэ Варэзі]]
* Рыгалета, княскі [[блазан]] — [[Фэлічэ Варэзі]] ([[барытон]])
* Джыльда, [[дачка]] Рыгалета — [[Тэрэза Брамбільля]] ([[сапрана]])
* Мантуйскі [[князь]] — [[Рафаэле Міратэ]] ([[тэнар]])
* Спарафучыле, наёмны забойца — [[Паолё Даміні]] ([[бас]])
* Мадалена, [[сястра]] Спарафучыле — [[Анэта Казалёні]] ([[кантральта]])
* Джаванна, [[няня]] Джыльды — [[Ляўра Саіні]] ([[мэцца-сапрана]])
* Чэпрана, [[граф]] — [[Андрэа Бэліні]] (бас)
* Графіня Чэпрана — [[Люіджыя Марзэльлі]] (мэцца-сапрана)
* Матэо Борса, прыдворны — [[Анджэлё Дзуліяні]] (тэнар)
* Мантэронэ, граф — [[Фэліцыяна Понц]]
* Марульлё — [[Франчэска дэ Кунэрт]]
* Прыдворны — [[Джаваньні Рыццы]] (бас)
* [[Паж]] — [[Анэта Ляваці]] (мэцца-сапрана)

== Суправаджэньне ==
[[Файл:Teresa Brambilla 1845.jpg|значак|200пкс|Выканаўца ролі Джыльды — Тэрэза Брамбільля]]
[[Аркестар]] мае ўлучаць:
* [[Флейта|флейту]] і падвойную [[Малая флейта|малую флейту]], [[габой]] і падвойны [[ангельскі ражок]], 2 [[клярнэт]]ы і 2 [[фагот]]ы, 4 [[Вальторна|вальторны]] ў мі-бі, рэ, до, аль-бі, соль і фа, 2 [[Труба|трубы]] ў рэ і мі-бі, 3 [[трамбон]]ы, [[цымбаса]], [[літаўры]], [[бас-бубен]] і [[цымбалы]], [[скрыпічныя інструмэнты]].

== Мінуўшчына ==
У 1982 годзе [[Джонатан Мілер]] паставіў у [[Ангельская нацыянальная опэра|Ангельскай нацыянальнай опэры]] «Рыгалета», дзеяньне ў якім перанёс ў 1950-я гады, дзе ролю герцага выконваў кіраўнік [[Мафія|мафіі]]<ref name="б">{{Артыкул|аўтар=Вольга Савіцкая.|загаловак=Па-над эпохамі|спасылка=
https://zviazda.by/be/news/20140301/1393621356-pa-nad-epohami|выданьне=Жырандоля|тып=|год=1 сакавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/1sak-5.indd_.pdf 5 (222)]|старонкі=|issn=}}</ref>.

== Беларусь ==
1 сакавіка 2014 году дырыгент [[Віктар Плаксіна]], рэжысэр [[Неэме Кунінгас]], мастачка [[Ганна Контэк]] і хормайстарка [[Ніна Ламановіч]] паставілі опэру «Рыгалета» ў 2-х дзеях у [[Вялікі тэатар Беларусі|Вялікім тэатры Беларусі]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Рыгалета» (опэра ў 2-х дзеях)|спасылка=https://bolshoibelarus.by/bel/repbel/opera-bel222/item/502-rygaleta.html|выдавец=[[Вялікі тэатар Беларусі]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=1 верасьня 2022}}</ref>. Ролі выконвалі [[Уладзімер Пятроў|Ўладзімер Пятроў]], [[Уладзімер Громаў]], [[Станіслаў Трыфанаў]], [[Дыяна Трыфанава]] і [[Тацьцяна Гаўрылава]]<ref name="б"/>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід}}
[[Катэгорыя:Опэры на італьянскай мове]]
[[Катэгорыя:Опэры паводле літаратурных твораў]]
[[Катэгорыя:Опэры XIX стагодзьдзя]]
[[Катэгорыя:Музыка ў грамадзкім набытку]]
[[Катэгорыя:Італьянскія творы]]
[[Катэгорыя:Экранізаваныя творы]]
[[Катэгорыя:Італія ў культуры і мастацтве]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1851 годзе]]