Праграмы UNIX-падобных аперацыйных сістэм

Гэта спіс папулярных праграм, працуючых у аперацыйных сістэмах заснаваных на UNIX (POSIX-сумяшчальных). Некаторыя з гэтых праграм з’яўляюцца стандартнымі для UNIX-падобных сістэм.

Сістэмныя праграмы

Агульнага прызначэння

• dd — Пераўтварэнне і копія файлаў (Disk Dump). Запаўненне файла ці дыска дадзенай паслядоўнасцю байтаў
• dirname (або basename) — Вяртае частку шляху да зададзенага файла
• echo — Друкуе тэкставы радок на стандартнай прыладзе вываду.
• env — Вывад або змяненне пераменных асяроддзя (environment); запускае праграму з асабістым асяроддзем
• file — Вызначае тып файла
• stat — Вызначае статус файла або файлавай сістэмы (правы доступу, час апошняга доступу і інш.)
• nohup — Вызывае ўтыліту неўспрымальнасці да сігналу hang up
• Bourne shell — Стандартны камандны працэсар у аперацыйных сістэмах UNIX
• uptime — Друкуе інфармацыю аб працягласці работы камп’ютара
• history — друкуе гісторыю працы з камандным радком

Кіраванне сістэмай

• fuser — распазнае працэсы па файлах ці сокетах
• logger — Стварае запіс у сістэмным логу
• newgrp (або sg) — Уваход (log in) у новую групу
• pathchk — Правярае на пераноснасць імёны файлаў

Звесткі аб ядры сістэмы

• date — Друкуе або задае сістэмную дату і час
• hwclock — Друкуе або задае дату і час RTC (гадзінніка рэальнага часу)
• dmesg — друкуе буфер паведамленняў ядра
• ipcrm — Выдаляе чаргу паведамленняў, усталяваныя семафоры або id агульнай памяці
• ipcs — Друкуе звесткі аб IPC сродках
• slabtop — Друкуе звесткі аб стане ўнутраных буфераў, кэшаў і структур Linux ядра, даступных праз /proc/slabinfo
• uname — Друкуе звесткі аб дадзеным камп’ютары і аперацыйнай сістэме

Працэсы і задачы

• anacron — Планіроўшчык задач, глядзі cron.
• at — Планіроўшчык аднаразовых каманд.
• chroot — змяненне каранёвай (root) дырэкторыі для ўсіх даччыных працэсаў.
• cron — Планіроўшчык перыядычнага запуску каманд.
• crontab — Рэдактар скрыптаў crontab планіроўшчыка задач cron.
• daemonic — Інтэрфейс да дэмана init-скрыпта.
• kill — адпраўка сігналу працэсу (па яго ідэнтыфікатару — PID).
• killall — адпраўка сігналу працэсу (па імені).
• nice — Усталяванне прыярытэту працэсаў.
• pgrep — Пошук працэсу па імені, ці іншаму атрыбуту.
• pidof — GNU/Linux эквівалент pgrep ці ўтыліта, якая друкуе PID па імені працэса.
• pkill — Адпраўляе пазначаны сігнал працэсам, знойдзеным па імені або іншаму атрыбуту.
• ps — Друк звестак аб бягучых працэсах.
• renice — Змяненне прыярытэту ўжо працуючых працэсаў.
• sleep — Затрымка на зададзены час.
• shutdown — Адпраўляе каманду на выключэнне камп’ютара.
• reboot — Перазагрузка камп’ютара.
• time — Час выканання каманды.
• top — Дэманструе дынамічны спіс усіх запушчаных працэсаў.
• start-stop-daemon — Запуск і спыненне сістэмных сэрвісаў (daemon programs).

Кіраванне карыстальнікамі

• finger — Запытвае звесткі аб карыстальніку
• id — Друкуе звесткі аб сапраўдным/эфектыўным ідэнтыфікатары карыстальніка/групы (real/effective UIDs/GIDs)
• last — друкуе спіс апошніх уваходаў карыстальніка
• lastlog — Друкуе лог апошніх уваходаў карыстальнікаў
• locale — Вывад інфармацыі аб бягучай лакалізацыі.
• localedef — Кампіляцыя лакалізацыйнай інфармацыі
• logname — Друкуе login карыстальніка
• man — Друкуе даведку па камандзе (самая галоўная каманда для пачаткоўца)
• mesg — Магчымасць атрымоўваць паведамленні ад іншых карыстальнікаў, якія ўжываюць write
• passwd — Змяняе пароль карыстальніка
• su — Запускае новы працэс (прадвызначана будзе shell) ад імя іншага карыстальніка (прадвызначана будзе root)
• sudo — Запускае праграму ад імя суперкарыстальніка (root)
• users — Паказвае карыстальнікаў, якія ўвайшлі ў сістэму (толькі імёны)
• w — Паказвае карыстальнікаў, якія ўвайшлі ў сістэму і іх бягучыя задачы
• whatis — Пошук па даведкавым старонкам
• whereis — Друкуе поўны шлях да каманды і старонкі даведніка, асацыяваныя з камандай
• which — Паказвае поўны шлях да ўказанай каманды
• who — Спіс карыстальнікаў, якія ў дадзены момант у сістэме (logged in)
• whoami — Друкуе імя бягучага карыстальніка
• write — Паведамленне да іншага карыстальніка

Налады тэрміналаў

• stty — Змяненне налад тэрмінала або друк бягучых налад
• tput — Ініцыялізацыя звестак сумяшчальнасці тэрмінала
• tty — Друкуе імя файла тэрмінала, далучанага да стандартнага вывада
• chvt — Пераключэнне віртуальных тэрміналаў ttyN
• deallocvt — знішчае неўжываемыя віртуальныя тэрміналы
• clear — Ачыстка экрана тэрмінала
• reset — Ініцыялізацыя тэрмінала

Кіраванне файлавымі сістэмамі і дыскамі

• df — Друкуе звесткі аб вольным месцы на дыску
• dump — Рэзервовае капіраванне файлавай сістэмы
• fdisk — Кіраванне раздзеламі цвёрдага дыска
• fsck — Праверка файлавай сістэмы
• dvd+rw-tools — Стварае ISO-вобразы і запісвае DVD
• mke2fs — Стварае файлавыя сістэмы ext2/3/4
• mkisofs — Стварае ISO-вобразы
• mkswap — Стварае раздзел або файл віртуальнай памяці
• mount — Мантуе файлавыя сістэмы
• umount — Дэмантуе файлавыя сістэмы
• mount msdosfs — Мантуе DOS раздзелы
• file — Друкуе звесткі аб тыпе файла, а таксама, калі каманду ўжыць з ключом -s да блочнай прылады, інфармацыю аб дысках і дыскавых раздзелах.

Кіраванне стужкавымі назапашвальнікамі

• mt — кіраванне стрымерам

Файлы і тэкст

• info — Інтэрактыўная даведкавая сістэма для ПЗ GNU.
• man — Стандартная для Unix сістэма дакументацыі.

Утыліты работы з файламі

• chgrp — Змена групы, што валодае файлам
• chmod — Змяненне правоў доступу да файла
• chown — Змена ўладальніка файла
• cp — Капіруе файл або каталог у іншае месца
• du — Звесткі аб ужыванні дыскаў — вольная і занятая прастора
• fdupes — Пошук аднолькавых файлаў у межах аднаго каталогу
• find — Пошук файла ў іерархіі каталогаў
• ln — Стварае спасылку на файл або каталог
• locate — Хуткі пошук файла
• ls — друкуе змест каталогу
• lsof — друкуе спіс адкрытых файлаў
• md5sum — вылічае або правярае MD5-хэш файлаў (для праверкі цэльнасці файлаў)
• mkdir — Стварае новы каталог
• mkfifo — Стварае іменаваны канал
• mktemp — Стварае часовы файл або каталог бяспечным чынам, і друкуе яго імя
• mv — Перамяшчае або пераймяноўвае файл ці каталог
• pwd — Выдае бягучы каталог
• rm — Выдаляе файлы або каталогі
• rmdir — Выдаляе пусты каталог
• touch — Стварае новы файл альбо, ў выпадку яго існавання, змяняе яго час мадыфікацыі
• tree — друкуе дрэва каталогаў, пачынаючы з дадзенага
• unlink — Выдаляе адзін дадзены
• uucp — Капіруе файлы з аднаго Unix-хаста на іншы (Unix to Unix CoPy)

Архіватары і кампрэсары

• afio — Сумяшчальны пашыраны набор cpio з павялічанай функцыянальнасцю
• ar — Стварае, мадыфікуе і вымае файлы з архіваў. Састарэў, замест яго ўжываецца tar.
• bzip2 — Кампрэсар файлаў з паблокавым сартаваннем
• compress — Традыцыйны кампрэсар, выкарыстоўваючы алгарытм LZW
• cpio — Капіруе файл у архіў (cpio ці tar) або з яго.
• gzip — Кампрэсар файлаў gzip
• p7zip — Архіватар 7-zip для каманднага радку
• pax — POSIX архіватар, які падтрымлівае мноства фарматаў.
• rzip — Архіватар аналагічны па магчымасцям gzip i bzip2, але аптымізаваны для работы з вялікімі файламі.
• tar — Стужкавы архіватар (Tape ARchiver), стандартны архіватар, не ажыццяўляе сцісканне файлаў, адбываецца толькі паслядоўнае аб’яднанне іх зместу, альбо выманне файлаў з архіва. Ужываецца шматлікімі праграмамі-кампрэсарамi (gzip, bzip2 і інш.)
• uncompress — Распакоўвае файлы, сціснутыя з дапамогай compress
• zcat — Конкатэнацыя спакаваных файлаў з вывадам зместу архіва ў STDOUT (GZip)
• bzcat — Конкатэнацыя спакаваных файлаў з вывадам зместу архіва ў STDOUT (BZip2)

Перакадзіраванне

• convmv — Утыліта выконвае пераўтварэнне імён файлаў з адной кадзіроўкi ў іншую.
• enca — Сродак для аўтаматычнага вызначэння кадзіроўкi тэкставага файла, з магчымасцю пераўтварэння ў неабходную кадзіроўку.
• iconv — выконвае пераўтварэнне кадзіровак пазначаных файлаў. Падтрымлівае вялікую колькасць розных кадзіровак, у тым ліку UTF-8
• fillterm — Аналаг эмулятара тэрмінала ў стылі screen, але перакадзіруе ўвод/вывад ад праграмы да карыстальніка «on the fly», дазваляючы праграме працаваць у адной кадзіроўцы, а карыстальніку ўзаемадзейнічаць з праграмай у іншай.
• recode — пераўтварэнне тэксту з розных кадзіровак

Тэкставыя працэсары

• awk — Мова пошуку паводле ўзора і апрацоўкі тэкставых файлаў
• banner — Стварае ASCII art паведамленне для друку вялікіх надпісаў
• cat — Конкатэнацыя файлаў з вывадам у STDOUT
• cksum — Друкуе CRC кантрольную суму і колькасць байтаў для файла (глядзі таксама MD5)
• cmp — Утыліта для пабайтавага параўнання файлаў
• column — Будуе табліцу з радкоў (прыклад ужывання: ip r | column -t)
• colrm — Выдаляе слупкі, блок тэксту (прыклад ужывання: find | colrm 1 12)
• comm — шторадкова параўноўвае два файла, якія павінны быць папярэдне лексічна адсартаваны
• csplit — Раздзяляе файл на секцыі па нейкім дакладным лініям
• cut — Выразанне патрэбных кавалкаў з кожнага радка файла
• diff3 — Утыліта для параўнання аднаго файла з двума іншымі
• diff — Утыліта для параўнання файлаў парадкова
• egrep — Пашыраны апрацоўшчык шаблонаў (сінонім «grep -E»)
• expand — Пераўтварае табуляцыю ў прабелы
• fc — Працэсы ў спісе гісторыі каманд
• fgrep — Просты апрацоўшчык шаблонаў (сінонім «grep -F»)
• fold — Складвае доўгія радкі па шырыні прылады вывада
• grep — Друкуе радкі, што задавальняюць рэгулярнаму выразу (зараз часцей ужываюцца пашыраныя рэгулярныя выразы і адпаведна каманда egrep)
• head — Вывад пачатковай часткі файла (загалоўка)
• join — Выводзіць радкі з двух файлаў, што ўтрымліваюць агульныя палі
• less — Палепшанае more. Праграма пастаронкавага друку тэксту
• merge — Аб’ядноўвае тры файлы (глядзі таксама paste)
• more — Пастаронкавы вывад інфармацыі
• most — Перайначанае less. Шторадковы вывад інфармацыі на экран.
• nkf — Пераўтварэнне японскіх сімвалаў
• nl — Колькасць радкоў у файле
• nroff — Фіксатар шырыні (не машынапісны) версія стандартнай машынапіснай Unix сістэмы
• od — Перавод файлаў у разнастайныя фарматы: васьмярковы, шаснаццатковы, дзесятковы, ascii
• paste — Аб’ядноўвае радкі файлаў
• patch — Змяненне файла шляхам налажэння спецыяльнага файла змен
• rev — Абарочвае радкі файлаў у супрацьлеглы напрамак
• sed — Струменевы тэкставы рэдактар (Stream EDitor)
• sort — Сартаванне радкоў файла
• split — Раздзяленне файла на кавалкі
• tac — Адваротная назва каманды cat — друкуе змест файла ў стандартны паток вываду ў адваротным парадку, пачынаючы з канца
• tail — Друкуе некалькі радкоў з канца файла
• tee — Чытае з стандартнага ўводу, піша ў стандартны вывад і файлы
• tr — Транслюе сімвалы
• tsort — Выконвае тапалагічную сартоўку
• unexpand — Пераўтварэнне прабелаў у сімвалы табуляцыі
• uniq — Выдаляе радкі, якія паўтараюцца.
• uudecode — Дэкадуе бінарныя файлы, што былі перасланы электроннай поштай
• uuencode — Кадуе бінарныя файлы для перасылкі па электроннай пошце
• wc — Падлічвае словы, радкі ці байты ў файле.
• wdiff — Параўноўвае файлы па словах, а не па радках.
• zless — Праграма штостаронкавага вываду тэксту, для ўпакаваных файлаў (GZip)
• zmore — Праграма штостаронкавага вываду тэксту, для ўпакаваных файлаў (GZip)
• zgrep, zegrep — Друкуе радкі, што задавальняюць рэгулярнаму выразу, ўпакаваных файлаў (GZip)
• bzless — Праграма штостаронкавага вываду тэксту, для ўпакаваных файлаў (BZip2)
• bzmore — Праграма штостаронкавага вываду тэксту, для ўпакаваных файлаў (BZip2)
• bzgrep — Друкуе радкі, што задавальняюць рэгулярнаму выразу, ўпакаваных файлаў (BZip2)

Тэкставыя рэдактары

• acme — Графічны тэкставы рэдактар з інтэграваным асяроддзем распрацоўкі, партаваны з аперацыйнай сістэмы Plan 9 з кліент-сервернай архітэктурай, распрацаваны Робам Пайкам. Пераемнік sam
• ed — Традыцыйны шторадковы тэкставы рэдактар Unix, аснаваны на рэгулярных выразах
• ex — Тэкставы рэдактар з BSD Unix, арыгінал атрымаўся з Unix ed, пазней быў створаны экранны «visual» mode і створаны vi; звычайна рэдактар аформлены як сімвалічная спасылка на vi (ці vim) якая запускае як шторадковы рэдактар
• Emacs — Вольна праграмуемы поўнаэкранны тэкставы рэдактар і агульнае камп’ютарнае асяроддзе (выкарыстоўвае ўбудаваны elisp, просты дыялект мовы праграмавання Lisp)
• joe — Поўнаэкранны тэкставы рэдактар з камандамі ў стылі Wordstar
• jove — Поўнаэкранны тэкставы рэдактар з камандамі ў стылі Emacs
• MicroEMACS — Поўнаэкранны тэкставы рэдактар з камандамі ў стылі Emacs
• GNU nano — клон pico
• NEdit — Аснаваны на Motif тэкставы рэдактар для X Window System, нагадвае тэкставы рэдактар з Mac ці Microsoft Windows сістэм
• nvi — «Новы» (New) vi, не ўтрымлівае арыгінальнага кода Unix ex/vi для рэліза аперацыйнай сістэмы 4.4BSD
• pico — Рэдактар паведамленняў для pine
• sam — Графічны тэкставы рэдактар з Plan 9
• vi — «Візуальны» экранны рэдактар
• VILE — vi-падобны тэкставы рэдактар з шматлікімі буферамі, падзяленнем экрана, падсвятленнем сінтаксісу і некаторымі іншымі дадаткамі, якіх няма ў звычайных ex/vi («Vi like Emacs»)
• vim — Vi IMproved, клон vi, валодае функцыяй падсвятлення сінтаксісу і шматлікімі іншымі дадатковымі магчымасцямі;
• XEmacs — Папулярная версія emacs, атрыманая з GNU emacs

Камунікацыі, сеткавы і дыстанцыйны доступ

• Apache — вольны web-сервер.
• HylaFAX — Fax-сервер
• netcat — утыліта Unix, дазваляючая ўсталёўваць злучэнне TCP і UDP, прымаць адтуль даныя і перадаваць іх.
• NFS — Сеткавая файлавая сістэма (Network File System)
• OpenVPN — Адкрыты VPN-софт.
• rsh, SSH, telnet — Дыстанцыйнае кіраванне
• Samba — SMB і CIFS кліенты і серверы для Unix
• Sendmail — Папулярны софт для перадачы электроннай пошты
• talk — Дазваляе размаўляць з іншым карыстальнікам у сістэме (logged—in)
• uustat — звесткі аб статусе сеткавых аперацый
• uux — Дыстанцыйная каманда кіравання UUCP

Кліенты электроннай пошты

• elm — Поўнаэкранны паштовы агент карыстальніка
• mail — Арыгінальны Unix кліент электроннай пошты
• mailx/Mail — Пашыраная версія Unix кліента з BSD-Unix
• Mutt — Поўнаэкранны кліент электроннай пошты
• Pine — Поўнаэкранны кліент электроннай пошты і usenet, атрыманы з elm

Сеткавыя службы

• fingerd — Просты дэман, аснаваны на RFC 1196, які забяспечвае інтэрфейс для праграмы «finger».
• inetd — Запускае праграмы, якія прадстаўляюць Internet-сэрвісы (Internet services daemon).
• xinetd — Палепшаны inetd (extended Internet services).

Сеткавыя ўтыліты

• arp — Утыліта для прагляду табліцы ARP.
• dig — Утыліта для прагляду DNS.
• dhclient — DHCP-кліент. Дазваляе ажыццяўляць аўтаматычнае канфігураванне сеткавых інтэрфейсаў (атрыманне адрасу і маскі падсеткі, настройка шлюзаў, інфармацыя аб сэрвісах сеткі і магчыма шмат іншых параметраў).
• host — Утыліта для прагляду DNS.
• ifconfig — Утыліта для канфігуравання сеткавых інтэрфейсаў. Дазваляе задаваць адрас інтэрфейса, маску падсеткі, ствараць новыя і выдаляць існуючыя інтэрфейсы, а таксама ажыццяўляць іх тонкую наладку.
• ip — утыліта каманднага радка ў Unix-падобных аперацыйных сістэмах з пакета iproute2. Дазваляе выконваць наладку сеткавай падсістэмы і з’яўляецца заменай такіх утыліт, як ifconfig, route, arp.
• iwconfig — Утыліта для канфігуравання бесправадных сеткавых інтэрфейсаў wi-fi. Дазваляе задаваць тып злучэння (ad-hoc, master, managed), імя сеткі (ESSID), канал злучэння (chanel 1..11). Таксама ўтыліта iwconfig дазваляе праглядзець параметры сеткавага інтэрфейса ў рэальным часе.
• mii-tool — Утыліта для прагляду, змянення опцый сеткавых інтэрфейсаў.
• nslookup — Утыліта для прагляду DNS.
• ping — Сеткавая ўтыліта для праверкі наяўнасці некаторых хастоў у сетцы.
• pppd — PPP сервер. Дазваляе як усталёўваць выходныя злучэнні, так і прымаць уваходныя.
• route — Утыліта для ўсталёўкі маршрутаў.
• traceroute — Утыліта для вызначэння маршрутаў следавання даных у сетках TCP/IP.
• tc — утыліта з пакета iproute2, дазваляе гнутка размяркоўваць сеткавы і інтэрнэт трафік паміж камп’ютарамі адной сеткі.

Маніторынг і бяспека сеткі

• ettercap — Інструмент для аналізу сеткавых пратаколаў
• John the Ripper — Праграмы для ўзлому пароляў
• Nessus — Сканер разнастайных уразлівасцей сеткі з адкрытым кодам
• Nmap — Вольная праграма для сканавання партоў
• SATAN (the Security Administrator Tool for Analyzing Networks) — інструмент для тэставання хастоў і стварэння справаздач
• Snoop — Сніфер з Solaris
• Snort — Сістэма распазнання ўварвання з адкрытым кодам
• tcpdump — Утыліта па адладцы камп’ютарных сетак, якая інтэрпрэтуе і адлюстроўвае пакеты, якія атрымоўваюцца і адпраўляюцца
• Wireshark — Аналізатар пратаколаў альбо «сніфер пакетаў», падобны tcpdump, але мае графічны Front-end і некаторыя параметры сартоўкі і фільтрацыі
• vce — Утыліта Графічнага рабочага стала Linux

Сродкі праграмавання

Скрыптавыя інтэрпрэтатары

Камандны інтэрфейс (shell)

• sh — Bourne shell, прысутнічае на ўсіх Unix-падобных сістэмах, напісаны Стывенам Бронам для Version 7 Unix
• bash — Bourne Again SHell, стандартная абалонка для linux сістэм
• csh — C shell. Напісаны Білам Джоем для BSD-сістэм
• tcsh — TENEX C shell, стандартная абалонка для BSD-сістэм
• ksh — Korn shell, стандартная абалонка для шматлікіх уласніцкіх Unix-сістэм, напісаў Дэйвід Корн
• psh — Perl shell, абалонка па матывах Perl
• rc — Першапачаткова абалонка напісана для Plan 9
• zsh — Z shell
• ash — Вельмі сціплая абалонка. Можна сустрэць пры загрузцы некаторых дыстрыбутываў linux з CD-дыска ў рэжыме ўзнаўлення сістэмы.

Інтэрпрэтатары (non shell)

• awk — Стандартная для Unix праграма сканавання па ўзоры, тэкставы працэсар
• Perl — Кросплатформавая інтэрпрэтуемая мова праграмавання высокага ўзроўню, з аб’ектна-арыентаванай мадэллю
• PHP — Скрыптавая мова, створаная спецыяльна для генерацыі HTML-кода
• Python — Інтэрпрэтуемая інтэрактыўная мова праграмавання высокага ўзроўню
• Ruby — Інтэрпрэтуемая аб’ектна-арыентаваная мова праграмавання высокага ўзроўню
• Lua — Легкаважная інтэрпрэтуемая мова праграмавання
• Tcl — Інтэрпрэтуемая мова праграмавання
• Node.js — Кросплатформавы інтэрпрэтатар JavaScript для распрацоўкі серверных праграм

Кампілятары і ўтыліты

Класічнае UNIX-асяроддзе ўключае базавы шырокі набор неабходных інструментаў праграмавання, але ў XXI стагоддзі гэтае класічнае асяроддзе ўсё больш скарачаецца, таму што UNIX-падобныя аперацыйныя сістэмы распаўсюджваюцца рознымі вытворцамі. Нешта ў значнай меры змяняецца, мадэрнізуецца і ўскладняецца, утыліты і асяроддзе перажываюць змены і ў выніку знікаюць некаторыя састарэлыя ўтыліты. Найбольш блізкія каманды да старых UNIX-рэалізацый:

• admin — Адміністраванне файлаў SCCS
• c99 — Стандартны С-кампілятар, патрабаваны стандартам IEEE 1003.1-2001 («POSIX.1»)
• cc — Кампілятар С
• cfront — Адзін з кампілятараў C++
• ctags — Генеруе індэкс імёнаў (тэгаў) для вызначэння палажэння аб’екта ў крынічным кодзе
• dbx — (System V і BSD) сімвалічны адладчык
• distcc — Інструмент для будавання праграм, выкарыстоўваючы некалькі машын
• gfortran — Кампілятар, які падтрымлівае стандарты Фортран 77 i Фортран 95, Фортран 2003 і Фортран 2008
• gcc — Калекцыя кампілятараў GNU (GNU Compliler Collection)
• gdb — GNU сімвалічны адладчык
• ktrace — (BSD) адсочванне працэсаў ядра
• ld — Лінкер праграм
• lex — Лексічны сканер генератар
• ltrace — (Linux) Трасіроўшчык выклікаў дынамічных бібліятэк у адраснай прасторы назіраемага працэсу
• m4 — Макрамоўны працэсар
• make — Утыліта для аўтаматычнай кампаноўкі крынічных тэкстаў
• nm — Спіс сімвалаў з аб’ектнага файла
• rmdel — Выдаляе розніцу з SCCS файлаў
• strace (Linux) ці truss (Solaris) — Аналагічна ktrace
• strip — Выдаляе сімвалы з аб’ектных файлаў
• yacc — LALR сінтаксічны аналізатар

Скрыптавыя ўтыліты

• basename — Вяртае апошнюю частку (імя файла ці каталога) з поўнага шляху да іх
• batch — Запускае заданні
• break — Выхад з цыкла
• continue — Прапусціць бягучую ітэрацыю цыкла. Ужываецца ў скрыптах
• exit — Сканчэнне работы скрыпта
• expr — Вылічае зададзены выраз
• false — заўсёды вяртае false
• hash — Каманда запамінае шлях да выканальных файлаў
• return — Вяртанне выніку
• strings — Друкуе радкі друкуемых сімвалаў, знойдзеных у файле
• shift — Зрух, ужываецца ў сцэнарыях.
• test — Праверка ўмовы
• times
• true — Заўсёды вяртае true
• unset
• wait
• xargs — Фармуе спіс у адзін радок, узяты са стандартнага ўводу

Інтэрфейс карыстальніка

• X11 — Кліент-серверная сістэма графічнага інтэрфейса карыстальніка

Графічны інтэрфейс

• Aqua — Графічны інтэрфейс карыстальніка Apple для іх АС Mac OS X, які базуецца на Darwin
• Blackbox — і яго варыянты (разам з Fluxbox і Waimea)
• CDE — Common Desktop Environment, у асноўным ужываецца ва ўласніцкіх аперацыйных сістэмах UNIX
• Enlightenment — аконны менеджар з адкрытым крынічным кодам для X Window System.
• FVWM і яго адгалінаванні Fvwm95, змененыя так, каб імітаваць паводзіны Windows 95
• GNOME (GNU Network Object Model Environment) — Працоўнае асяроддзе для X11.
• IceWM — ICE Window Manager.
• dwm — dynamic window manager for X.
• KDE (K Desktop Environment) — Працоўнае асяроддзе для X11
• Openbox — адкрыты менеджар вакон для X Window System.
• Quartz Compositor — аконная сістэма, якая ўжываецца ў Mac OS X.
• Window Maker — менеджар акон для X Window System.
• WMI — Удасканалены Window Manager (Window Manager Improved)
• Xfce — вольнае асяроддзе працоўнага стала для UNIX-падобных Аперацыйных сістэм.
• Sawfish — Аконны менеджар, працуе на LISP.
• Awesome — Фрэймавы аконны менеджар.
• LXDE — Хуткае і легкаважнае асяроддзе працоўнага стала.

Shells

Глядзі: Праграмы UNIX-падобных аперацыйных сістэм#Скрыптавыя інтэрпрэтатары.

Камп’ютарная бяспека

Антывірусны софт

• ClamAV — Сканер вірусаў, у асноўным ужываецца для праверкі пошты

Крыптаграфія

• Enigmail — Графічны інтэрфейс да праграмы GnuPG для праграм кшталту SeaMonkey і Mozilla Thunderbird
• GnuPG — GNU Privacy Guard, паўнавартасная замена PGP (забяспечвае шыфраванне файлаў і электроннай пошты, а таксама ўжыванне лічбавых подпісаў), распаўсюджваецца па ліцэнзіі GNU GPL
• cryptlib — кросплатформенная крыптаграфічная бібліятэка з адкрытым крынічным кодам
• mcrypt —
• openssl — крыптаграфічная бібліятэка падтрымкі SSL (Secure Sockets Layer) у розных праграмах
• pinepgp — Фільтры якія ўключаюць у pine ужыванне шыфравання/дэшыфравання электроннай пошты

Кіраванне пакетамі

• apt — Front-end для dpkg ці rpm
• aptitude — Інтэлектуальная сістэма кіравання пакетамі Debian
• debconf — Наладка сістэмы пакетаў Debian
• dpkg — Менеджар пакетаў для Debian GNU/Linux
• drakconf — Утыліта frontend кіравання пакетамі ў Mandriva Linux
• emerge — Frontend для portage
• pacman — Менеджар пакетаў, ужываецца пераважна ў Arch Linux
• portage — Менеджар пакетаў Gentoo Linux
• rpm — Арыгінальны менеджар пакетаў для Red Hat Linux, таксама ўжываецца некаторымі дыстрыбутывамі, уключаючы Mandriva Linux
• urpmi — Front-end для rpm, ужываецца ў Mandriva Linux
• YaST — Сістэма кіравання пакетамі, якая ўжываецца пераважна ў SuSE
• yum — Front-end для rpm, ужываецца ў Fedora

Праграмы для Mac OS X/Darwin

• fink — Менеджар пакетаў (The Fink)

Прыкладны софт

Офіс

• AbiWord
• Gnumeric
• Koffice
• OpenOffice.org
• LibreOffice

Апрацоўка тэксту на натуральнай мове

Аўтаматызаваны пераклад

Тэксты

• OmegaT (Java)

gettext (лакалізацыя ПЗ)

• gtranslator
• KBabel
• Poedit

Машынны пераклад

• Apertium
• Moses
• OpenLogos
• Prawda

Праверка арфаграфіі

• GNU Aspell
• ispell
• Hunspell
• MySpell

Сінтэз маўлення

• eSpeak
• Festival/Festvox
• ru_tts — досыць старая сістэма, аб якой даўно не чутна

Мультымедыя

• Amarok — Аўдыё jukebox
• Ardour — Лічбавая аўдыястанцыя па апрацоўцы шматканальнага гука і яго рэдагавання
• Audacity — Запіс і рэдагаванне гука
• Baudline — Аўдыёзапіс, аналіз і прайграванне
• blender — Графічны пакет для 3D мадэлявання
• Clementine — адгалінаванне плэера Amarok (не патрабуе для сваёй работы бібліятэк KDE)
• cmus — Кансольны медыяплэер
• Exaile — Аўдыёпрайгравальнік на базе GTK+ і GStreamer
• GIMP — Пакет для апрацоўкі растравых малюнкаў
• GStreamer — Пашыральнае мультымедыя асяроддзе
• ImageMagick — Набор утыліт для пакетнага пераўтварэння малюнкаў
• Inkscape — Вектарны графічны рэдактар
• mpg123 — Кансольны MP3-плэер
• mpg321 — Вольны варыянт прайгравальніка mpg123
• MPlayer — Відэапрайгравальнік
• Rhythmbox — Аўдыё jukebox падобны Apple iTunes
• Rosegarden — Моцная лічбавая працоўная станцыя для стварэння і рэдагавання аўдыё
• SoX — Утыліта па перакадзіраванню гука
• Synfig — вектарны пакет 2D анімацыі
• Totem — Медыяпрайгравальнік
• transcode — Гнуткі інструмент каманднага радка для перакадзіравання відэа і гука ў разнастайныя фарматы
• VLC media player — вольны медыяплэер
• xine — медыяплэер
• Miro — медыяплэер
• xmms — Класічны Winamp-падобны прайгравальнік
• Krita — пакет для работы з растравымі малюнкамі з падтрымкай планшэтаў

Web-браўзеры

• Dillo — Эксперыментальны легкаважны вэб-браўзер.
• ELinks (Enhanced links) — палепшаная версія links.
• Epiphany — Легкаважны вэб-браўзер для асяроддзя GNOME.
• Galeon — вэб-браўзер для асяроддзя GNOME.
• Konqueror — Шматфункцыянальная праграма (вэб-браўзер, FTP-кліент, файлавы менеджар) для асяроддзя KDE.
• links — вэб-браўзер з тэкставым інтэрфейсам.
• lynx — вэб-браўзер з тэкставым і графічным інтэрфейсам. Існуе версія з падтрымкай SSL.
• Mozilla Suite — Графічны кросплатформенны вэб-браўзер. Таксама ўключае ў сябе паштовы кліент, IRC-кліент і сродкі Web-распрацоўкі.
• Mozilla Firefox — Пашыраемы з дапамогай плагінаў кросплатформенны графічны вэб-браўзер, «палегчаная» версія браўзера Mozilla.
• Mozilla Thunderbird — Пашыраемы з дапамогай плагінаў паштовы кліент.
• Opera — Вэб-браўзер, паштовы і IRC-кліент (уласніцкае ПЗ)
• Seamonkey — Графічны кросплатформенны вэб-браўзер. Форк Firefox. Утрымлівае паштовы кліент, IRC-кліент і сродкі Web-распрацоўкі.
• w3m — Кансольны вэб-браўзер. Існуе версія з падтрымкай графікі.
• Google Chrome — Графічны кросплатформенны вэб-браўзер

Менеджары спамповак

• axel — Менеджар спамповак з тэкставым інтэрфейсам і з магчымасцю шматпаточнага спампоўвання + пошукам FTP-люстэркаў.
• cURL — Утыліта каманднага радка для перадачы файлаў з сінтаксісам URL.
• prozilla — Кансольны менеджар спамповак, функцыянальна падобны на axel.
• vtun — Віртуальны тунэль TCP/IP.
• wget — Тэкставы, не-інтэрактыўны менеджар спамповак, падтрымлівае пратаколы HTTP, HTTPS, FTP, можа працаваць праз HTTP-proxy.
• yafc — FTP-кліент з падтрымкай SSH2 (sftp).
• zssh — Праграма для перадачы файлаў праз SSH.

Выдавецкія

• Groff — Традыцыйная машынапісная сістэма
• LaTeX — Папулярны набор скрыптаў для Tex
• lp — Друк файлаў
• Passepartout — Выдавецкая праграма працоўнага стала
• pr — Канвертаванне тэкставых файлаў для друку
• printf — Фарматаванне і друк даных
• Scribus — Выдавецкая праграма працоўнага стала
• TeX — Высокаўзроўневая макра-мова сістэмы друку
• teTeX — Папулярны набор скрыптаў для TeX
• troff — Арыгінальная і стандартная сістэма друку Unix

Сістэмы кіравання базамі даных

• IBM Db2 — сямейства праграмных прадуктаў у галіне кіравання інфармацыя кампаніі IBM.
• Firebird
• MySQL — свабодная сістэма кіравання базамі даных (СКБД).
• Oracle
• PostgreSQL — свабодная аб’ектна-рэляцыйная сістэма кіравання базамі даных (СКБД).
• Progress
• SQLite
• Sybase
• Tora — кліент баз даных

Матэматычны і навуковы софт

• dx — OpenDX (Сістэма візуалізацыі даных, IBM’s Open Visualization Data Explorer)
• gerris — Праграма для вырашэння задачы дыферэнцыйных ураўненняў у прыватных вытворных, якія апісваюць рух вадкасці
• Maxima — Адкрытая сістэма камп’ютарнай алгебры, напісана на мове Lisp.
• Octave — Камп’ютарная мова апрацоўкі лікаў (максімальна сумяшчальная з Matlab)
• R — Мова разліку статыстыкі
• scilab — Аналаг MATLAB
• units — Праграма канвертавання адзінак вымярэння
• xaos — Паказвае фракталы

Утыліты працоўнага стала

• bc — Калькулятар, які працуе з каманднага радка
• cal — Каляндар з каманднага радка
• dc — Калькулятар
• fortune — Друкуе выпадковую фразу

Гл. таксама

• Спіс UNIX-дэманаў
• Спіс пакетаў GNU
• Спіс праграм GNOME
• Спіс праграм KDE
• Спіс Apple#Праграмнае забеспячэнне

Спасылкі

• Каталог вольных праграм
• freshmeat Архівавана 13 снежня 2004. Буйны спіс кросплатформенных Unix праграм
• Windows и Linux программы — таблица соответствий