Гільда Прамудры

Гільда Прамудры
Род дзейнасці	гісторык, пісьменнік, місіянер, манах
Дата нараджэння	500
Месца нараджэння	Дамбартан, Dumbarton[d], Dunbartonshire[d], Шатландыя або Стратклайд
Дата смерці	29 студзеня 570
Месца смерці	паўвостраў Руі[d], Францыя
Грамадзянства	Стратклайд
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Дзеці	Allgo[d], Saint Eigrad[d] і Gwynog[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гі́льда Прамудры, часам Гі́льдас (лац.: Gildas Sapiens, стар.-ірл. Gillas, брэт.: Gweltas; памёр каля 569/570) — брытанскі святы, памяць 29 студзеня.

Біяграфія

У першую чаргу Гільда вядомы сваім сачыненнем «Пра пагібель Брытаніі» (De Excidio Britanniae). «Пра пагібель Брытаніі» — гэта вялікі ліст-пропаведзь на лацінскай мове ў 110 главах. У ім аўтар аналізуе прычыны маральнага заняпаду сваіх сучаснікаў: главы 3-25 змяшчаюць кароткі нарыс гісторыі Брытаніі ў I—VI стагоддзях нашай эры і з'яўляюцца ўнікальнай гістарычнай крыніцай, асабліва ў тым, што тычыцца гісторыі заваявання ўсходу Брытаніі англасаксамі. Выкарыстоўваючы вялікія цытаты са Старога і Новага Запаветаў, перш за ўсё з кніг прарока Ісаі і Ераміі, а таксама з пасланняў апостала Паўла, Гільда паказвае, што свецкія і духоўныя ўлады брытаў не адказваюць евангельскім ідэалам. Гільда таксама згадвае «нешматлікіх» верных сыноў царквы і з хвалой адклікаецца пра манаскі рух, які зараджаецца ў яго эпоху.

Мяркуючы па гэтай кнізе, Гільда атрымаў бліскучую адукацыю, быў знаёмы з творамі Вергілія, Авідзія, і царкоўных пісьменнікаў: Касіяна, Ераніма. Заклік да маральнага адраджэння, які змяшчаўся ў «Пра пагібель Брытаніі», аказаў вялікі ўплыў на сучаснае Гільду грамадства, прычым не толькі на брытаў у самой Брытаніі і Брэтані, але і на ірландцаў: каля 600 года Святы Калумбан у пасланні да Папы Рыгора Вялікага спасылаўся на Гільду, як на аўтарытэт па пытаннях царкоўнай дысцыпліны. Да нас таксама дайшлі ўрыўкі з пасланняў Гільды, якія змяшчаліся ў корпусе ірландскага кананічнага права; яны прысвечаны пытанням манаскай дысцыпліны. Акрамя таго, Гільдзе прыпісваецца «Пенітэнцыялій», дзе ўсталяваны правілы пакаяння, галоўным чынам таксама для манахаў. «Лорыка» — малітва-абярэг, сачыненне якой прыпісваецца Гільду, насамрэч з'яўляецца пазнейшым ірландскім творам. Хутчэй за ўсё, на момант напісання «Пра пагібель Брытаніі» Гільда з'яўляўся дыяканам; у напісаным каля 800 года ірландскім мартыралогу — «Календары Энгуса», ён успамінаецца як біскуп, аднак дзе менавіта магла знаходзіцца яго дыяцэзія, незразумела. Паводле валійскай традыцыі, Гільда быў жанатым чалавекам, і яго сыны Гвінак і Нуітан прызнаны ва Уэльсе мясцовашанаванымі святымі. Акрамя таго, у генеалогіях згадваюцца і яго ўнукі (Увелі і Філі), таксама святыя.

Захаваліся тры жыціі Гільды, складзеных у Брэтані і Уэльсе. Усе яны створаны не раней за XI—XII стагоддзі і іх дакладнасць выклікае сумнеў. Паводле звестках гэтых жыціяў, Гільда быў сынам пікцкага князя па імі Кау, атрымаў адукацыю на поўдні Уэльса, у школе святога Ільтуда, пасля прапаведаваў у Шатландыі і Ірландыі, дзе змагаўся з рознымі ерасямі і язычніцтвам, здзейсніў паломніцтва ў Рым і Равену. Паводле Першага, брэтонскага жыція, Гільда асеў у Брэтані, дзе заснаваў абацтва Руі (Saint-Gildas-de-Rhuys). Паводле другога, Гільда сканаў у Гластанберы на поўдні Вялікабрытаніі, дзе і быў пахаваны.

Выданні

Асноўныя выданні

• Gildae de Excidio Britanniae, fragmenta, liber de paenitentia, accidit et Lorica Gildae/Ed. H. Williams. London, 1899—1901 (Cymmrodorion Record Series, № 3). [1]
• Gildae Sapientis De excidio et conquestu Britanniae ac flebili castigatione in reges principes et sacerdotes // MGH AA XIII (Chronica minora, vol, III fasc. 1), Berolini, 1898, repr. 1961.
• Gildas. The Ruin of Britain and other works. Ed. and transl. by M. Winterbottom. (History from the Sources. Gen. ed. J. Morris, 7). London, Chichester, 1978.

Літаратура

• Чехонадская Н. Ю. 2001: Святой Гильда и падение Римской Британии: Авт. дисс… к.и.н. М.
• Brooks D. A. Gildas’ De Excidio. Its revolutionary meaning and purpose // Studia Celtica. Vol. XVIII/XIX. 1983—1984. P. 1-10.
• Cameron A. F. Saint Gildas and Scyld Scefing // Neuphilologische Mitteilungen. Bd. LXX (2). 1969. P. 240—246.
• Chadwick O. Gildas and the monastic order // Journal of Theological Studies. New Ser. Vol. V. 1954. P. 78-80.
• Gildas: New approaches / Ed. M. Lapidge, D. Dumville. Woodbridge, 1984 (Studies in Celtic History, V).
• Kerlouégan F. Le De Excidio Britanniae de Gildas: Les destinées de la culture latine dans l'Ile de Bretagne au VIe siècle. Paris, 1987.
• Lot F. De la valeur historique du De excidio et conquestu Britanniae de Gildas // Medieval studies in memory of G. Schoepperle-Loomis. Paris, 1927. P. 3-38
• O'Sullivan T. D. The De Excidio of Gildas. Its authenticity and date. Leiden, 1978
• Stevens C. E. Gildas Sapiens // English Historical Review. Vol. 56. 1941. № 223. July. P. 353—373.
• Thompson E. A. Gildas and the history of Britain //Britannia. Vol. 10. 1979. P. 203—206; Vol. 11. 1980. P. 344.

Спасылкі

• Гільда Прамудры (нявызн.). Усходняя літаратура. Архівавана з першакрыніцы 25 жніўня 2011. Праверана 3 сакавіка 2011.