Мутуалізм
Мутуалізм — узаемавыгадныя адносіны паміж арганізмамі. Больш агульным паняццем з'яўляецца сімбіёз, які ўяўляе сабой суіснаванне розных біялагічных відаў. Але ў адрозненне ад мутуалізма, сімбіёз можа быць і не выгадны аднаму з партнёраў, напрыклад, у выпадку паразітызму.
Перавагі, якія атрымлівае арганізм, які ўступае ў мутуалістычныя адносіны, могуць быць розныя. Часта прынамсі адзін з партнёраў ужывае іншага як ежу, тады як іншы атрымлівае абарону ад ворагаў або спрыяльныя для росту і размнажэння ўмовы. У іншых выпадках від, які выігрывае ў ежы, вызваляе партнёра ад паразітаў, апыляе расліны або распаўсюджвае насенне. Кожны з удзельнікаў мутуалістычнай пары дзейнічае эгаістычна, і выгадныя адносіны ўзнікаюць толькі таму, што карысць, якая атрымліваецца, перавешвае выдаткі, патрабаваныя на падтрыманне ўзаемаадносін.
Узаемавыгадныя сувязі могуць фарміравацца на аснове паводніцкіх рэакцый, напрыклад, як у птушак, якія сумяшчаюць уласнае сілкаванне з распаўсюджваннем насення. Часам віды-мутуалісты ўступаюць у цеснае фізічнае ўзаемадзеянне, як пры ўтварэнні мікарызы паміж грыбамі і раслінамі.
Цесны кантакт відаў пры мутуалізме выклікае іх сумесную эвалюцыю. Характэрным прыкладам служаць узаемныя прыстасаванні, якія сфарміраваліся ў кветкавых раслін і іх апыляльнікаў. Часта віды-мутуалісты сумесна рассяляюцца.
Самая цесная форма мутуалізму — калі адзін арганізм жыве ўнутры іншага. Дзіўным прыкладам гэтага служыць сістэма органаў стрававання кароў і іншых жуйных жывёл. Каровы, як і чалавек, не здольныя пераварыць цэлюлозу - рэчыва, якое ў вялікай колькасці ўтрымліваецца ў раслінах. Але ў жуйных жывёл ёсць адмысловы орган - рубец. Ён уяўляе сабой паражніну, у якой жыве мноства мікробаў. Раслінная ежа, пасля таго як жывёла яе пражуе, трапляе ў рубец, і там гэтыя мікробы руйнуюць цэлюлозу. (Жывёла можа адрыгнуць і зноў пражаваць часткова расшчэпленую ежу — менавіта гэтым і займаюцца каровы, калі перажоўваюць сваю жуйку.) Рубец каровы — гэта замкнёная мікраэкасістэма, утвораная мноствам розных мікраарганізмаў, задача якіх складаецца ў пераварванні цэлюлозы для свайго гаспадара. Аналагічна каранёвая сістэма вышэйшых раслін утворана перапляценнем каранёвай тканіны і грыбных нітак, так што грыбы забяспечваюць расліна мінеральнымі рэчывамі.
Мутуалізм можа быць «жорсткім» або «мяккім». У першым выпадку супрацоўніцтва жыццёва неабходна для абодвух партнёраў (яны звязаны адносінамі каадаптацыі), у другім адносіны больш ці менш факультатыўныя (гэта называецца протакааперацыяй).
Глядзіце таксама
[правіць | правіць зыходнік]
Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Нарматыўны кантроль |