Юльян Урсын Нямцэвіч

Юльян Урсын Нямцэвіч
Юльян Урсын Нямцэвіч
	польск.: Julian Ursyn Niemcewicz
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	16 лютага 1758[…]
Месца нараджэння	Скокі, Берасцейскі павет, Берасцейскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая;
Дата смерці	21 мая 1841[…] (83 гады)
Месца смерці	Парыж, Парыж[d], рэгіён Іль-дэ-Франс, Метраполія Францыі, Францыя;
Пахаванне	могілкі ў Манмарансі[d];
Грамадзянства	Рэч Паспалітая;
Бацька	Марцэлій Нямцэвіч[d]
Маці	Ядвіга з Сухадольскіх[d]
Альма-матар	Брэсцкі езуіцкі калегіум; Кадэцкі корпус;
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	дыпламат, перакладчык, паэт, пісьменнік, публіцыст, гісторык, палітычны актывіст
Мова твораў	польская
Грамадская дзейнасць
Член у	Варшаўскае таварыства сяброў навук[d]; Кракаўскае навуковае таварыства[d]; Гісторыка-літаратурнае таварыства ў Парыжы[d];
Узнагароды
Подпіс
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Юльян Урсын Нямцэвіч (16 лютага 1757, вёска Скокі, Берасцейскі павет, цяпер Брэсцкі раён — 21 мая 1841, Парыж) — польскі пісьменнік, палітычны дзеяч, гісторык.

Біяграфія

Юльян Урсын Нямцэвіч нарадзіўся 16 лютага 1758 года ў сям’і Марцэлія Нямцэвіча і Ядвігі з Сухадольскіх у старым драўляным маёнтку за два кіламетры на поўнач ад Скокаў.

Вучыўся ў Брэсцкім езуіцкім калегіуме, у 1770—1777 гадах у Рыцарскай школе (Кадэцкім корпусе) у Варшаве.

Абраны паслом на Чатырохгадовы сойм 1788—1792, удзельнічаў у распрацоўцы Канстытуцыі 3 мая 1791. З 1791 года член Адукацыйнай камісіі. Пасля перамогі прарасійскай Таргавіцкай канфедэрацыі эміграваў, жыў у Саксоніі, Аўстрыі, Італіі.

Падчас паўстання 1794 г. ад’ютант і сакратар Т. Касцюшкі. Паранены ў Мацяёвіцкай бітве, трапіў у палон; зняволены ў Петрапаўлаўскай крэпасці ў Пецярбургу.

Пасля амністыі ў 1796 годзе разам з Касцюшкам выехаў у ЗША.

Вярнуўся ў Варшаву ў 1807 годзе, заняў пасаду сакратара Сената Варшаўскага княства. З 1813 года сакратар Сената Каралеўства (Царства) Польскага. У сваім маёнтку Урсынаў пад Варшавай сабраў вялікую бібліятэку. У 1809, 1816 і 1819 зрабіў некалькі падарожжаў па Беларусі з мэтай апісання помнікаў. У 1820 годзе ў Віцебску ставілася камедыя Ю. Нямцэвіча «Пан Навіна». З 1827 года старшыня Таварыства сяброў навук у Варшаве.

Падчас паўстання 1830—1831 увайшоў у склад Часовага ўрада, абраны сенатарам-кашталянам. Пасля задушэння паўстання маёмасць Ю. Нямцэвіча канфіскавана, у тым ліку і бібліятэка, якую прадалі на аўкцыёне. Ю. Нямцэвіч эміграваў у Парыж. У 1838 годзе заснаваў у Парыжы Польскую бібліятэку.

Адзін з найвыдатнейшых польскіх пісьменнікаў эпохі Асветніцтва. Ініцыятар і рэдактар выдання «Збор гістарычных мемуараў пра старажытную Польшчу» (т. 1—7, 1822—1836).

Памёр 21 мая 1841 года.

Бібліяграфія

Dzieіa poetyckie wierszem i prozа. T. 1-12. Lipsk, 1838-43.

Зноскі

↑ ^а ^б Julian Ursyn Niemcewicz // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ Julian Niemcewicz // Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — ISSN 2750-6088 — doi:10.1515/AKL
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q64"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q41640909"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q496126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19276262"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q324303"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q98818"></a>
↑ ^а ^б http://www.britannica.com/EBchecked/topic/414616/Julian-Ursyn-Niemcewicz
↑ Niemcewicz, Julian Ursyn (1751-1841) // Identifiants et Référentiels — ABES, 2011. Праверана 31 снежня 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q47757534"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2826570"></a>
↑ ^а ^б ^в http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/niemcewicz-julian-ursyn/ Праверана 30 жніўня 2022.

Літаратура

Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 3. Кніга 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Мн., 2005.
- Рапановіч. Слоўнік геаграфічных назваў.
- Dihm J. Niemcewicz jako polityk i publicysta w czasie Sejmu Czteroletniego. Krakyw, 1928;
- Dihm J. Niemcewicz jako historyk // Sprawozdania Polskiej Akademii Nauk. 1961. Z. 1;
- Przemski L. Opowieњж o starym ursynie. Warszawa, 1966;
- Грицкевич В. П. Путешествия наших земляков. Мн., 1968;
- ЭГБ, т. 5;
- АЗБ;
- БЭ, т. 11.

Спасылкі

Юльян Урсын Нямцэвіч на ПрайдзіСвеце

[_b6dea382f360ff6e-1] а ^б Julian Ursyn Niemcewicz // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[_6ed259c9bcf29989-2] Julian Niemcewicz // Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — ISSN 2750-6088 — doi:10.1515/AKL
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q64"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q41640909"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q496126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19276262"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q324303"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q98818"></a>

[_896e86e8820ec3b8-3] а ^б http://www.britannica.com/EBchecked/topic/414616/Julian-Ursyn-Niemcewicz

[_d04ddecf4a12dda0-4] Niemcewicz, Julian Ursyn (1751-1841) // Identifiants et Référentiels — ABES, 2011. Праверана 31 снежня 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q47757534"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2826570"></a>

[_48d87a418fcf3bcd-5] а ^б ^в http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/niemcewicz-julian-ursyn/ Праверана 30 жніўня 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Асветніцтва
Выдатныя людзі эпохі паводле краін
Аўстрыя	Іосіф II Леапольд II Марыя Тэрэзія
Францыя	П’ер Бейль Фантэнель Шарль Луі Мантэск’ё Франсуа Кенэ Вальтэр Жорж-Луі Леклерк дэ Бюфон Жан-Жак Русо Дэні Дзідро Гельвецый Жан Д’Аламбер Гольбах Маркіз дэ Сад Кандарсэ Лавуазье Алімпія дэ Гуж Французскія энцыклапедысты
Германія	Эрхард Вейгель Готфрыд Лейбніц Фрыдрых II Імануіл Кант Готхальд Эфраім Лесінг Томас Абт Ёган Готфрыд Гердэр Адам Вейсгаўпт Ёган Вольфганг фон Гётэ Фрыдрых Шылер Карл Фрыдрых Гаус Мазэс Мендэльсон
Англія, Шатландыя	Томас Гобс Джон Лок Ісаак Ньютан Джозеф Адзісан Рычард Сціл Сэмюэл Джонсан Джон Уілкс Эдмунд Бёрк Эдуард Гібан Джэрэмі Бэнтам Мэры Уолстанкрафт Дэвід Юм Адам Сміт Джэймс Босуэл Адам Фергюсон Джон Мілер Джозеф Блэк Томас Рыд Фрэнсіс Хатчэсан Уільям Робэртсан
Італія	Джамбатыста Віка Чэзарэ Бекарыя
Нідэрланды	Гуга Гроцый Бенедыкт Спіноза
Рэч Паспалітая	Францішак Багамолец Станіслаў Канарскі Станіслаў Аўгуст Панятоўскі Ігнацы Красіцкі Гуга Калантай Ігнацы Патоцкі Станіслаў Сташыц Ян Снядэцкі Юльян Урсын Нямцэвіч Анджэй Снядэцкі Казімір Лышчынскі Адам Станіслаў Нарушэвіч Сімяон Полацкі Ілья Капіевіч Казімір Нарбут Марцін Пачобут-Адляніцкі Іахім Храптовіч гл. таксама: Адукацыйная камісія Рэчы Паспалітай
Расійская імперыя	Пётр I Кацярына II Кацярына Дашкова Анцівох Кантэмір Міхаіл Ламаносаў Мікалай Новікаў Аляксандр Радзішчаў Іван Бецкой Іван Шувалаў Міхаіл Шчарбатаў Рыгор Скаварада
Іспанія	Гаспар Мельчор дэ Хавельянас Нікалас Фернандэс Марацін
ЗША	Бенджамін Франклін Дэвід Рытэнхаўс Джон Адамс Томас Пейн Томас Джэферсан
Капіталізм · Грамадзянскія правы · Крытычнае мысленне · Дэізм · Дэмакратыя · Эмпірызм · Адукаваны абсалютызм Свабодны рынак · Гуманізм · Натурфіласофія · Рацыянальнасць · Розум · Sapere aude · Навука · Секулярызацыя · Фізіякратыя · Хаскала