95 тэзісаў

Рэфармацыя

95 тэзісаў Формула згоды Контррэфармацыя Рухі і дэнамінацыі   Пратэстанцызм Рэфармацыя ў Германіі Лютэранства Анабаптызм Рэфармацыя ў Швейцарыі Кальвінізм Рэфармацыя ў Нідэрландах Менаніцтва Рэфармацтва Рэфармацыя ў Англіі Англіканства Пурытанства Рэфармацыя ў Шатландыі Прэсвітэрыянства Рэфармацыя ў Францыі Гугеноты Рэфармацыя ў Рэчы Паспалітай Сацыніянства Рэфармацыя ў Італіі Ключавыя падзеі   Лейпцыгскі дыспут Вормскі эдыкт Сялянская вайна ў Германіі Шпаерская пратэстацыя Марбургскі дыспут Аўгсбургскі рэйхстаг Аўгсбургскі рэлігійны мір Вестфальскі мір Дзеячы Рэфармацыі   Марцін Лютэр (Г, 1483–1546) Філіп Меланхтан (Г, 1497–1560) Ганс Таўсен (Д, 1494–1561) Олаус Петры (Швец, 1493–1552) Ульрых Цвінглі (Швейц, 1484–1531) Жан Кальвін (Швейц, 1509–1564) Томас Кранмер (А, 1489–1556) Джон Нокс (Шат, 1514?–1572) Папярэднікі Рэфармацыі   Вальдэнсы Авіньёнскі палон пап (1309–1377) Лаларды Вялікі заходні раскол (1378–1417) Гусіцкія войны (1420 да ~1434) Паўночнае Адраджэнне

95 тэзісаў (Дыспут доктара Марціна Лютэра, які тычыцца пакаяння і індульгенцый) — дакумент на лацінскай мове, напісаны Марцінам Лютэрам і вывешаны 31 кастрычніка 1517 г. на дзвярах Замкавай царквы ў Вітэнбергу (адміністрацыйны цэнтр княства Саксонія). Ад гэтага дакумента адлічваецца пачатак Рэфармацыі і гісторыя пратэстантызму. Асноўны матыў і ідэя напісання 95 (XCV) тэзісаў — крытыка практыкі індульгенцый і эксклюзіўных правоў рымскага Папы дараваць грахі, а таксама зацвярджэнне Свяшчэннага Пісання як адзінага аўтарытэту.

Стварэнне

Асновай для напісання Лютэрам сваіх тэзісаў стала практыка Каталіцкай Царквы адносна хрышчэння і адпушчэння грахоў. Важна адзначыць, што тэзісы асуджалі продаж індульгенцый, гэта значыць рэмісіі часовага пакарання за грахі, якія ўжо былі дараваныя. Яны таксама разглядалі падобны гандаль як цынічную практыку, якая прадстаўляла пакаянне за грэх фінансавай аперацыяй, а не сапраўдным раскаяннем. Тэзісы Лютэра сцвярджалі, што продаж індульгенцый з’яўляецца грубым парушэннем першапачатковага намеру споведзі і пакаяння.

У рамках кампаніі па збору сродкаў па заказе Папы Льва X для фінансавання рэканструкцыі сабора Святога Пятра ў Рыме Іаган Тэцэль, дамініканскі святар, пачаў продаж індульгенцый у нямецкіх землях. Альберт Майнцкі, архібіскуп Майнца ў Германіі, меў значную пазыку, калі заплаціў за сваё высокае званне ў царкве. Ён пагадзіўся дазволіць продаж індульгенцый на яго тэрыторыі ў абмен на скарачэнне сумы пазыкі. Лютэр, відаць, не ведаў пра гэта. Нягледзячы на тое, што князь Фрыдрых III і Георг Барадаты забаранілі іх продаж у сваіх землях, прыхаджане Лютэра здзейснілі падарожжа на іх набыццё ў суседнія землі. Калі гэтыя людзі прыйшлі на споведзь да Лютэра, яны прадставілі свае індульгенцыі, за якія яны заплацілі добрыя грошы, сцвярджаючы, што яны больш не маюць патрэбы каяцца ў сваіх грахах, бо дакумент абяцаў дараваць усе іх правіны. Лютэр быў абураны тым, што яны заплацілі грошы за тое, што належыць ім па праву, як падарунак ад Бога. Ён адчуваў сябе абавязаным выкрыць махлярства. Гэтае ўздзеянне павінна было адбыцца ў выглядзе публічнай навуковай дыскусіі ва ўніверсітэце Вітэнбергу.

Змест

У першых сямі тэзісах Лютэр сцвярджае, што пакаянне, да якога заклікае Ісус Хрыстос, здзяйсняецца не ў акце сакраменту, але доўжыцца ўсё жыццё хрысціяніна і заканчваецца яно толькі з уваходжаннем у валадарства нябеснае (4 тэзіс). Сапраўднае адпушчэнне грахоў робіць не Рымскі Папа, а сам Бог (6 тэзіс). У наступных дзесяці тэзісах Лютэр крытыкуе каталіцкі дагмат пра чысцец, які як бы сцірае значэнне смерці (13 тэзіс). У тэзісах 21—52 Лютэр даказвае несапраўднасць індульгенцый, бо толькі Бог валодае нашым выратаваннем (28 тэзіс — аснова манергізму). Акрамя таго, купіўшы індульгенцыю, грэшнік не мае гарантыяў, што ён сапраўды будзе выратаваны (30 тэзіс). Мэта індульгенцый здабываецца не купляй адпушчальнай граматы, а шчырым раскаяннем (прынцып Sola fide).

У наступных 20 тэзісах Лютэр сцвярджае прыярытэт Боскага слова (лац.: verbum dei) і Евангелля над індульгенцыямі (55 тэзіс). «Сапраўды скарб Царквы, — піша ён у 62 пункце, — гэта Найсвяцейшае Евангелле пра славу і ласкі Бога», якое Бог явіў на крыжы (68 тэзіс). Гэтым закладваецца прынцып Sola Scriptura.

У апошніх 20 тэзісах Лютэр сцвярджае, што ў рымскага Папы няма ніякіх асаблівых правоў адпускаць грахі (75 тэзіс). Лютэр таксама не лічыць будаўніцтва храма святога Пятра апраўданнем для індульгенцый (86 тэзіс). У зняволенні ён закладвае асновы тэалогіі крыжа, згодна з якой на неба варта ўваходзіць не грашыма, а жальбамі (94—95 тэзісы).

Рэакцыя

Публікаванне 95 тэзісаў выклікала рэзкую рэакцыю ў Рыме і разуменне нямецкіх князёў, што абумовіла рэлігійны раскол Еўропы на пераважна пратэстантаў і каталікоў. Праз 3 гады пасля выпуску тэзісаў тады ўжо даволі вядомы Марцін Лютар быў адлучаны ад Каталіцкай Царквы рашэннем Папы Рымскага, што стала пачаткам хуткага разгалінавання і вялікага расколу ў Касцёле. Ад гэтых канфліктаў успыхнула хваля рэлігійных канфліктаў і войнаў у заходняй Еўропе.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме 95 тэзісаў
• 95 тэзісаў Марціна Лютэра — 31 кастрычніка 1517 года
• Die 95 Thesen