ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်ဗွုံး

ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်ဗွုံး၊ သာမိုနျူးကလီးယားစူခွုမ် တဝ်းလဲ့ ပေါင်ꩻစပ်(Fusion)စူခွုမ် (အဲင်းကလေတ်: Thermonuclear weapon, Fusion weapon or Hydrogen bomb (H bomb) အေက်ဗွုံးနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ နျူးကလီးယားစူခွုမ် ဒုတိယခွိုꩻသွုပ် ဒီသုဲင်းတဗာႏဒျာႏသွူ။ ဝွေꩻအစွန်ꩻအဆန်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ပေါင်းပေႏပေါင်းဖွီကယ်ꩻထဲင်း၊ ယားကုဲင်နွောင်ꩻအာႏလဲ့ အဝ်ႏအာထဲင်းက ပထမခွိုꩻသွုပ် နျူးကလီးယားစူခွုမ်(အဏုမျူဗွုံး, Atomic bombs)ဖုံႏသွူ။ နျူးကလီးယား ပေါင်ꩻစပ်(fusion) ဓာတ်ထွာဖုံႏနဝ်ꩻ အဆာႏအနေႏ ထူႏသုင်ꩻအီဒျာႏ ယူရေနီယမ်(Uranium) အဓိက စူခွုမ်အဆာႏအနေႏတဲင် ထူႏသုင်ꩻတွိုႏခြောင်ꩻအီ ဓာတ်တခြိုꩻ ကခြေားဒါႏ နုဲင်း ယူရေနီယမ်-၂၃၅(Uranium-235, (235
U
) မွေးတဝ်းလဲ့ ပလူတိုနီယမ်-၂၃၉(Plutonium-239, (239
Pu
) ဖုံႏသွူ။ ကစမ်ꩻဒါႏ သာမိုနျူးကလီးယားစူခွုမ် အရီးသွတ်ꩻသားနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ အမေႏရိကန်ႏခမ်းခြွဉ်းဗူႏတဲင် စမ်ꩻလွေꩻဒျာႏ ၁၉၅၂ ဗာႏကိုသွူ။^[၁]

အဝ်ႏဟုဲက်ဒရိုစိဉ်အဲတ်တန်(Hydrogen atom) ကထေထန်ႏဒါႏ စွန်ꩻအာႏနဝ်ꩻ ဟဝ်ငမ်းခရာႏငါႏအကျောင်ꩻ အဲန်ဂလန်ခမ်းထီ ဖရန်သစ်ဝီလျံ အဲတ်သတန်နဝ်ꩻ အဝ်ႏယွုမ်းအံႏဒေါ့ꩻလွေꩻ ၁၉၂၂ ဗာႏကာႏသွူ။ မိဉ်ႏတော် ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်အဲတ်တန် မိဉ်ႏပꩻထန်ႏလီထိုꩻနဝ်ꩻ ငင်ႏပြန်ႏ(တုံ့ကန်မှု)အာႏထွာလွဉ်ထွူတဲင် ကမ္ဘာႏယိုတဲ့ မဲ့ꩻဝွေꩻယားကုဲင်နွောင်ꩻဒါႏအကျောင်ꩻ အဝ်ႏနန်းတရျိုးဒေါ့ꩻလွေꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ ထာꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ အီႏထွာဗာႏ တယိုꩻတဝ်းသွူ။ ပွိုးနုဲင်းမုဲင်ꩻနဲးတဲင် သဘာဝအလွောက်ꩻ ကထီႏဗာႏဒါႏ ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်ရိုꩻရိုꩻနဝ်ꩻ တထွာအီနွောင်ꩻတဝ်း ငင်ႏပြန်ႏအာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကထွာလွဉ် ပꩻထန်ႏအာႏတန်နဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏဒျာႏ ငင်ႏပြန်ႏအာႏ အမွိုင်မွိုင်စားသွူ။ ဖေႏကလꩻ ငင်ႏပြန်ႏအာႏ အမွိုင်မွိုင်နဝ်ꩻ ထူႏသုင်ꩻဒျာႏ ဟုဲက်ဒရိုစိဉ် အုဲင်သိုတိုတ်(Isotope)အထွူႏဖုံႏမꩻ ထွာနွောင်ꩻခရာႏ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ အုဲင်သိုတိုတ်ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဒြပ်စင်တမျိုꩻအကို တဗွိုန်တဝ်းဒါႏ အယာႏခိန်ႏအလွောက်ꩻ အဲတ်တန်ဖုံႏဒျာႏသွူ။ ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်ကိုနဝ်ꩻ သဘာႏဝ အုဲင်သိုတိုတ် အဝ်ႏနီဗာႏနဝ်ꩻသွူ။

ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်ဗွုံးနဝ်ꩻ မာꩻအီတောမ်ႏ ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်အထွူႏစား ဒျူတီရီယမ်(Deuterium) အဲတ်တန်ဖုံႏတဲ့လꩻ၊ ဟုဲင်ဒရိုစိဉ် ပေါင်းထွူႏစား ထရီတီယမ်(Tritium) အဲတ်တန်ဖုံႏလဲ့ သုင်ꩻအီနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ လီတီယမ်(Lithium)လဲ့ ထူႏသုင်ꩻအီ လꩻနွောင်ꩻဒျာႏအကျောင်ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီးယဟန်ႏ အဝ်ႏယွုမ်းအံႏလွ့နဝ်ꩻသွူ။

အာႏကွိုꩻ

↑ Conan, Neal (8 November 2005). "Sixty Years of Trying to Control the Bomb (Transcripts)". Talk of the Nation (Podcast). NPR. Retrieved 10 February 2021. But, yes, the hydrogen bomb—that is, a two-stage thermonuclear device, as we refer to it—is indeed the principal part of the US arsenal, as it is of the Russian arsenal.

[NPR_TOTN-1] Conan, Neal (8 November 2005). "Sixty Years of Trying to Control the Bomb (Transcripts)". Talk of the Nation (Podcast). NPR. Retrieved 10 February 2021. But, yes, the hydrogen bomb—that is, a two-stage thermonuclear device, as we refer to it—is indeed the principal part of the US arsenal, as it is of the Russian arsenal.

[၁]