Carlisle (Cumbria)

Ur pennad Carlisle zo ivez.

---

Carlisle

Carlisle, distaget [ˈkɑrlaɪl] (er vro) ha [kɑrˈlaɪl] (e lec'h all) (Caerliwelydd e kembraeg, bet brezhonekaet e Kêrliouelez, ha Cathair Luail e gouezeleg Skos) zo ur gêr e gwalarn Bro-Saoz, e Cumbria, nepell diouzh harzoù Bro-Skos, ha da lesanv dezhi dre-se The Border City (kêr an harzoù) pe The Great Border City (kêr vras an harzoù), brudet hec'h iliz-veur hag he c'hastell.

Douaroniezh

War lez ar stêr Eden emañ Carlisle.

Ardamezioù

En aour e groaz pavek en gul, karget ouzh kondon gant ur rozenn en aour ha heuliet gant ur rozenn en gul e pemp konk (1924).

Anv

Luguvallium

cf Rivet & Smith :

Luguvallium e oa an anv latin, da lavarout eo moger an doue Lugus, doue Lug ar C'halianed.

• Enskrivadur RIB 2015, un aoter bet dizoloet en Old Wall : ... GENIO (...)VALI.... gouestlet da vMars Cocidius ha d'ar Genius (...)VALI.
• I.A 467₂ (Iter II) : LUGUVALLO ; 474₁, 476₆ (Iter V) : LUGUVALIO.
• Ravenna 107₁₀ : LAGUBALUMI / LAGUBALIUM.
• Beda : Lugubalia.

Carlisle

cf Ekwall :

• HSC c. 1050 : Luel.
• ASC, 1092 : Cardeol.
• WP c. 1100 : Karlioli.
• P, 1130 : Caerleoil.
• Taliesin : caer liwelid

Istor

Istor Carlisle a zo pouezus-kenañ en istor Breizh-Veur.

• Luguvallium e oa anv ar c'hreñvlec'h pouezusañ, dre ma oa savet en amzer Moger Hadrian, en tu all d'ar stêr Ituna (hiriv Eden river).

Amzer Carvetii

Istor Carlisle a zo liammet gant keoded nevez Carvetii, disrannet diouzh ar Vriganted, war dro fin III^vet kvt.

Amzer Rheged

Liammet eo Carlisle ouzh rouantelezh Rheged.

Dindan an Normaned

• ASC, bloaz 1092 : "In this year king William went north to Carlisle with a great levies, ans restored the town, and built the castle. He drove out Dolfin who had formely ruled that district, and garrizoned the castle with his men. ..." = "Er bloaz se, ar roue Gwilherm a yeas d'an hanternoz gant meur a strollad-emgann, hag a adsavas kêr, hag a savas ar c'hastell. Lakaat a reas Dolfin war dec'h, hag a oa bet en araok e penn ar bann se, hag e stalias e dud er c'hastell ..."

Eus an istor d'ar vojenn

Luguvalium / Caer Liwelid / Carlisle en em gav e penn pellañ genoù (pe aber, pe loc'h e gouezeleg) ar stêr Eden, ket a-sonn, evel just, mes a-led, e-lec'h en em gav dour dous gant an dour sal.

Ar genoù, pe an aber, a zo lavaret loc'h e gouezeleg (> lac; lennvor).

Hag he-se, tu ez eus da welout kastell Luguvalium / Caer Liwelid / Carlisle dre skeudenn ur c'hastell er foñs ul loc'h, deut da vezañ er vojenn un château au fond du lac (hud evel-just !)

• Carlisle = Carduel (cf Ruth Minory; Ronan Goghlan)

• Earl of Carlisle : http://d.lib.rochester.edu/teams/text/hahn-sir-gawain-sir-gawain-and-the-carle-of-carlisle-introduction

Diwar an anv Carvetii, anv heñvel diouzh kembraeg Carwed, Carwed (-fynydd), e vefe tu da soñjal ouzh emgann Carohaise eus ar vojenn.

Tud

• Sant Padrig a vefe ganet e Bannaven Taberniae (pe Banna Venta Berniae), e-kichen Carlisle, en 385. Gwelout breutadenn gant Rivet & Smith, appendix, p. 511-512

Skeudennoù

• 
  Iliz-veur Carlisle
• 
  An Old Town Hall 1668-69, brasaet e 1717
• 
  Mirdi ar Guildhall, 1407
• 
  Gwikadell, 1810

Levrioù talvoudus da lenn

• Eilert Ekwall : The Concise Oxford Dictionary of English Place-Names. Clarendon Press. Oxford. 1936 ... 1980
• A.L.F. Rivet & Colin Smith : The Place-Names of Roman Britain. B.T. Batsford Ltd. London. 1979 - 1982

Liammoù diavaez

• WikiVoyage - Carlisle
• Carlisle City Council (en)
• History of Carlisle, Cumbria (en)
• https://www.express.co.uk/news/uk/809860/Carlisle-Roman-remains-archaeological-discovery