Skritur kmerek
N'eo ket ar skritur kmerek (អក្ខរក្រមខេមរភាសា: âkkhârâkrôm khémâraqphéasa) ul lizherenneg met un abugida evel an holl doareoù-skrivañ diorroet war padrom an devanagari. Implijet e vez evit skrivañ ar c'hmereg. An testennoù koshañ bet kavet skrivet gant ar skritur khmererek a oa bet savet e 611 a-raok Jezuz.
Ne ra ar skritur khmerek diforc'h ebet etre lizherennoù bras (lizherennoù pennañ) ha lizherennoù bihan. Ouzhpenn-se e vez skrivet peurliseañ hep troc'h ebet etre ar gerioù. An troc'h a dalvez da diskwel emañ achu ur frazenn.
Er skritur khmerek n'eus ket a-walc'h a lizherennoù vogalennel, nag a bell, evit skrivañ holl pep vogalenn ar c'hmereg. Evit diskoulmañ ar gudenn-mañ e vez isrannet al lizherennoù kensonennel diazez e daou rummad, gant pep rummad ur vogalenn disheñvel. Sinoù ispisial a vez implijet evit chench vogalenn ul lizherenn bennaket e vogalenn ar rummad all.
Implijet e vez vogalennoù stag da diswkel pesuert vogalenn a ranker distagañ gant pep lizherenn silabennek diazez gant bep ur gensonenn digemm.
A-hend-all e vez implijet ar vogalennoù distag pa ranker skrivañ silabennoù enne ur vogalenn hep kensonenn ebet.
Stiloù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Bez ez eus meur a stil disheñvel hervez an implij ma vez graet oute: 'Âksâr chriĕng', 'Âksâr chhôr', 'Âksâr mul' implijet alies a-walc'h evit titloù pe c'hoazh evit testennoù relijiel, 'Âksâr khôm'.
Ar c'hensonennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Bez ez eus 33 kensonenn er khmereg evel m'emañ komzet hiziv, ha neuze ne vez ket implijet ken div lizherenn silebannek diazez.
Evit sevel lizherennoù kevrennek, da lâret eo enne div gensonenn renk-ouzh-renk hep vogalenn ebet kenetreze, e vez skrivet an eil lizherenn kensonennel bihanoc'h evit an hini gentañ ha dindani ('cheung âksâr' (ជើងអ័ក្សរ).
Setu amañ roll ar lizherennoù silabennek diazez oc'h ober dave d'ur gensonenn mui ur vogalenn diazez. E gris emañ merket an div lizherenn re reer ket gante ken.
| Kensonennoù | Stumm bihan a-is | Treuzlizherennadur | Distagadur (IPA) |
| ក | ្ក | kâ | kɑ |
| ខ | ្ខ | khâ | kʰɑ |
| គ | ្គ | kô | kɔ |
| ឃ | ្ឃ | khô | kʰɔ |
| ង | ្ង | ngô | ŋɔ |
| ច | ្ច | châ | cɑ |
| ឆ | ្ឆ | chhâ | cʰɑ |
| ជ | ្ជ | chô | cɔ |
| ឈ | ្ឈ | chhô | cʰɔ |
| ញ | ្ញ | nhô | ɲɔ |
| ដ | ្ដ | dâ | dɑ |
| ឋ | ្ឋ | thâ | tʰɑ |
| ឌ | ្ឌ | dô | dɔ |
| ឍ | ្ឍ | thô | tʰɔ |
| ណ | ្ណ | nâ | nɑ |
| ត | ្ត | tâ | tɑ |
| ថ | ្ថ | thâ | tʰɑ |
| ទ | ្ទ | tô | tɔ |
| ធ | ្ធ | thô | tʰɔ |
| ន | ្ន | nô | nʰɔ |
| ប | ្ប | bâ | bɑ |
| ផ | ្ផ | phâ | pʰɑ |
| ព | ្ព | pô | pɔ |
| ភ | ្ភ | phô | pʰɔ |
| ម | ្ម | mô | mɔ |
| យ | ្យ | yô | yɔ |
| រ | ្រ | rô | rɔ |
| ល | ្ល | lô | lɔ |
| វ | ្វ | vô | vɔ |
| ឝ | ្ឝ | shâ | - |
| ឞ | ្ឞ | ssô | - |
| ស | ្ស | sâ | sɑ |
| ហ | ្ហ | hâ | hɑ |
| ឡ | ្ឡ* | lâ | lɑ |
| អ | ្អ | qâ | ʔɑ |
Un nebeud lizherennoù ispisial ez eus bet krouet ouzhpenn evit skrivañ gerioù o tont eus yezhoù all (dreist-holl ar galleg hag an taieg) enne sonioù na vezont ket kavet er c'hmereg:
| Kensonennoù ouzhpenn | Treuzlizherennadur | Dsitagadur (IPA) |
| ហ្គ | gâ | gɑ |
| ហ្ន | nâ | nɑ |
| ប៉ | pâ | pɑ |
| ហ្ម | mâ | mɑ |
| ហ្ល | lâ | lɑ |
| ហ្វ | fâ, wâ | fɑ, wɑ |
| ហ្ស | žâ | ʒɑ |
Ar vogalennoù stag
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Bez ez eus 23 vogalenn distag srăk nissăy (ស្រៈនិស្ស័យ) pe srăk phsâm (ស្រៈផ្សំ) er skritur khmerek.
Irannet e vez ar vogalennoù dres evel ar c'hensonennoù e daou rumm: rumm "a" ha rumm "o".
| dependent vowels | Treuzlizherennadur | Distagadur (IPA) | ||
| rumm a | rumm o | rumm a | rumm o | |
| ា | a | éa | aː | iːə |
| ិ | ĕ | ĭ | e | i |
| ី | ei | i | əj | iː |
| ឹ | ŏe | ə | ɨ | |
| ឺ | œ | əːɨ | ɨː | |
| ុ | ŏ | ŭ | o | u |
| ូ | o | u | oːu | uː |
| ួ | uŏ | uːə | ||
| ើ | aeu | eu | aːə | əː |
| ឿ | eua | ɨːə | ||
| ៀ | iĕ | iːə | ||
| េ | é | eːi | eː | |
| ែ | ê | aːe | eː | |
| ៃ | ai | ey | aj | ɨj |
| ោ | aô | oŭ | aːo | oː |
| ៅ | au | ŏu | aw | ɨw |
| ុំ | om | ŭm | om | um |
| ំ | âm | um | ɑm | um |
| ាំ | ăm | ŏâm | am | oəm |
| ះ | ăh | eăh | ah | eəh |
Ar vogalennoù distag
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Pa vez ret skrivañ ur silabenn enni ur vogalenn nemetken, da lâret eo hep ma vefe ur gensonenn ouzh he fenn, e vez implijet ar vogalennoù distag srăk penhtuŏ (ស្រៈពេញតួ):
| Vogalennoù distag | Treuzlizherennadur | Distagadur (IPA) |
| ឣ | â | ʔɑʔ |
| ឤ | a | ʔa |
| ឥ | ĕ | ʔe |
| ឦ | ei | ʔəj |
| ឧ | ŏ | ʔ |
| ឨ | ||
| ឩ | ŭ | ʔu |
| ឪ | ŏu | ʔɨw |
| ឫ | rŏe | ʔrɨ |
| ឬ | rœ | ʔrɨː |
| ឭ | lŏe | ʔlɨ |
| ឮ | lœ | ʔlɨː |
| ឯ | é | ʔeː |
| ឰ | ai | ʔaj |
| ឱ, ឲ | aô | ʔaːo |
| ឳ | âu | ʔaw |
Sinoù all
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]| Skrapoù | Anv | Notennoù |
| ំ | nĭkkôhĕt (និគ្គហិត) | friadur |
| ះ | reăhmŭkh (រះមុខ) | c'hwezhadur |
| ៈ | yŭkôleăkpĭntŭ (យុគលពិន្ទុ) | troc'h tarzh |
| ៉ | musĕkâtônd (មូសិកទន្ដ) | kemm kensonneoù ar rumm "o" e kensonennoù ar rumm "a" |
| ៊ | trei sâpt (ត្រីសព្ទ) | kemm kensonneoù ar rumm "a" e kensonennoù ar rumm "o" |
| ុ | kbiĕh kraôm (ក្បៀសក្រោម) | implijet pa vez re luziet ar skrapoù a-us |
| ់ | bântăk (បន្តក់) | diverrañ ur vogalenn |
| ៌ | rôbat (របាទ), répheăk (រេផៈ) | evel tôndâkhéat (kv. devanagari repha) |
| ៍ | tôndâkhéat (ទណ្ឌឃាដ) | mutaat ul lizherenn |
| ៎ | kakâbat (កាកបាទ) | tonenn war bign (kv. mai jattawa er skritur taiek) |
| ័ | sanhyoŭk sannha (សំយោគសញ្ញា) | vogalenn diazez berr er gerioù o tont eus ar sañskriteg hag ar palieg (ral) |
| ៑ | vĭréam (វិរាម) | Kv. virama e devanagari (ral) |
Ar sifroù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Setu ar sifroù khmerek. Implijet e vez ral a wech ivez ar sifroù arabek.
| Sifroù khmerek | ០ | ១ | ២ | ៣ | ៤ | ៥ | ៦ | ៧ | ៨ | ៩ |
| Sifroù arabek | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |