Idi na sadržaj

Turska

Uredi veze
S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Republika Turska
Türkiye Cumhuriyeti (tr)
Zastava Turske Grb Turske
Zastava Grb
Uzrečica: Yurtta Barış, Dünyada Barış
bosanski: Mir kući, mir u svijetu
Himna: İstiklâl Marşı

Položaj Turske na karti
Položaj Turske
Glavni grad Ankara
39°55′N 32°50′E / 39.917°N 32.833°E / 39.917; 32.833
Najveći grad Istanbul
Službeni jezik turski
Državno uređenje Republika
Recep Tayyip Erdoğan
Fuat Oktay
Zakonodavstvo
Nezavisnost od Osmanskog Carstva 
• Priznato
 24. juli 1923. 
Površina
• Ukupno
 783.562 km2 (37. na svijetu)
• Vode (%)
 2,03%
Stanovništvo
• Ukupno (2019)
 83.154.997[1] (16. na svijetu)
105/km2 (107 na svijetu)
BDP (PKM) 2011
• Ukupno
 $1.259,98 milijardi (15.)
$17.499 
Gini (2010) 40.2 (-)
HDI (2021) ▲0.838 (visok) (48. na svijetu)
Valuta Turska lira (TRY)
Vremenska zona (UTC+3)
Topografija
Ararat
5 166 m
Van
3 765 km2
Eufrat
2 780 km
Pozivni broj +90
Internetska domena .tr

Turska (turski: Türkiye), službeno Republika Turska (turski: Türkiye Cumhuriyeti /izgovorⓘ/), granična je transkontinentalna parlamentarna republika, sa manjim dijelom površine u jugoistočnoj Evropi (Balkan) i većim dijelom u zapadnoj Aziji (Anadolija). Graniči sa osam država: Bugarskom na sjeverozapadu, Grčkom na zapadu, Gruzijom na sjeveroistoku, Armenijom, Iranom i Azerbejdžanom na istoku, te Irakom i Sirijom na jugoistoku. Na jugu je okružena Sredozemnim morem, na zapadu Egejskim morem, te Crnim morem na sjeveru. Mramorno more, Bosfor i Dardaneli (koji zajedno čine turski tjesnac) dijele Tursku na Trakiju i Anadoliju, tj. odvajaju Evropu od Azije.[2] Turska se nalazi na raskršću Evrope i Azije i predstavlja zemlju od značajnog geostrateškog značaja.[3]

Područje današnje Turske je naseljeno još od paleolita, uključujući i raznovrsne stare anadolijske civilizacije, Eoljane, Jonske Grke, Tračane i Perzijance. Nakon što je Aleksandar Veliki osvojio ovo područje isto je helenizirano, što je nastavljeno tokom rimske vladavine i prijelaza u Bizantijsko Carstvo.[4][5] Seldžuski Turci su počeli naseljavati ove prostore u 11. stoljeću, čime započinje proces turkizacije koji je uveliko ubrzan seldžuskom pobjedom nad Bizantijcima u bitci kod Mancikerta 1071. Seldžuci su vladali Anadolijom sve do invazije Mongola 1243, nakon čega su se raspali na nekoliko manjih turskih bejlika.[6]

Počevši od kraja 13. stoljeća, Osmanlije su ujedinili Anadoliju i stvorili carstvo koje će obuhvatati veći dio jugoistočne Evrope, zapadne Azije i sjeverne Afrike, postajući tako velesila u Evroaziji i Africi tokom ranog novog vijeka. Carstvo je doseglo vrhunac svoje moći, između 15. i 17. stoljeća, posebno za vrijeme vladavine Sulejmana Veličanstvenog (1520–1566). Nakon druge osmanlijske opsade Beča 1683. i kraja Velikog turskog rata 1699, Osmansko Carstvo je ušlo u dugo razdoblje opadanja moći. Reforme Tanzimata iz 19. stoljeća, koje su imale za cilj moderniziranje osmanlijske države, pokazale su se neadekvatnim u većini područja i nisu uspjele zaustaviti raspad carstva.[7]

Osmansko Carstvo je ušlo u prvi svjetski rat (1914–1918) na strani Centralnih sila i na kraju je poraženo. Nakon prvog svjetskog rata, veliki konglomerat teritorija i naroda, od kojeg se ranije sastojalo Osmansko Carstvo, je podijeljen na nekoliko novih država. Turski rat za nezavisnost (1919–1922), pokrenut od strane Mustafe Kemala Ataturka i njegovih kolega u Anadoliji, rezultirao je uspostavom moderne Republike Turske 1923, s Ataturkom kao njenim prvi predsjednikom.[8]

Turska je demokratska, sekularna, unitarna, parlamentarna republika s bogatom kulturnom baštinom.[9][10] Službeni jezik u zemlji je turski a maternjim jezikom ga smatra oko 85% stanovništva.[11] Oko 70 do 80% stanovništva Turske se identificira kao etnički Turci. Najbrojnija manjina su Kurdi sa 20% stanovništva, dok su ostale manjine Čerkezi, Albanci, Arapi, Bošnjaci i Lazi.[9][12][13][14][15] Velika većina stanovništva su muslimani. Turska je članica UN-a, NATO-a, OECD-a, OESS-a, OIC-a i G-20. Nakon što je postala jedna od prvih članica Vijeća Evrope 1949, Turska je postala pridruženi član Evropske ekonomske zajednice 1963, zatim se pridružila Carinskoj uniji EU-a 1995. i započela pune pregovore o članstvu u Evropskoj uniji 2005.[16] Rast Turske privrede i turska diplomatska inicijativa dovele su do priznanja Turske kao regionalne sile.[17][18][19][20]

Ankara je glavni grad Republike Turske, iako je Istanbul najmnogoljudniji grad, te kulturni i privredni centar države.

Historija

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Historija Turske

Prahistorija Anadolije i Istočne Trakije

[uredi | uredi izvor]

Anadolija, koja čini najveći dio današnje Turske, je jedno od najstarijih trajno naseljenih područja u svijetu. Razni drevni anadolijski narodi su naseljavali ovo područje, najkasnije od neolita do perioda osvajanja ovog područja od strane Aleksandra Velikog.[21] Mnogi od tih naroda su govorili anadolijskim jezicima, ogrankom veće indo-evropske porodice jezika. Evropski dio Turske, Istočna Trakija, je također naseljena najmanje već 40.000. godina, a poznato je da su tokom neolita tj. oko 6.000 p. n. e. ljudi počeli da se bave poljoprivredom.[22]

Gobekli Tepe je mjesto sa najstarijom poznatom vjerskom građevinom, hram datira iz perioda od oko 10.000 p. n. e.[23] dok je Çatalhöyük vrlo velika naseobina u južnoj Anadoliji iz perioda neolita i eneolita od oko 7500 do 5700 p. n. e. To je najveće i najbolje očuvano neolitsko naselje otkriveno do jula 2012. a upisano je na UNESCO-ovu listu svjetske baštine. Područje Troje se počelo naseljavati od neolitskog a nastavilo naseljavati i tokom željeznog doba.[24]

Najraniji stanovnici Anadolije su bili Hati i Huriti, indo-evropski narodi koji su naseljavali centralnu i istočnu Anadoliju. Hetiti su se 2.300 naselili u Anadoliji i postepeno apsorbirali Hate i Hurite. Oni su osnovali prvo veliko carstvo koje je trajalo od 18. do 12. stoljeća p. n. e. Nakon raspada Hetitskog carstva 1180. p. n. e, Frigijci su zavladali Anadolijom i stvorili svoje carstvo koje je uništeno od strane Kimerijaca u 7. stoljeću p. n. e. Tada su stvorene frigijske države Lidija, Karija i Licija.

Antički i bizantijski period

[uredi | uredi izvor]
Glavni članci: Klasična Anadolija, Bizantijsko Carstvo, Bizantijska Anadolija i Konstantinopolj

Od 1.200 p. n. e. obalu Anadolije su naseljavali eolski i jonski Grci. Oni su osnovali mnoge gradove, kao što su Milet, Efes, Smirna (današnji Izmir) i Bizantijum (današnji Istanbul). Početkom 6. stoljeća p. n. e. istočni dijelovi današnje Turske dolaze pod vlast susjednog carstva Armenije koju je osnovala armenska dinastija Orontid. U istom stoljeću, sjeverozapadni dio današnje Turske dolazi pod vlast Odriske kraljevine koju je osnovao Teres I.

Cijelu teritoriju današnje Turske je tokom 6. stoljeća p. n. e zauzelo Perzijsko Ahemenidsko Carstvo. Tokom Grčko-perzijskih ratova, grčki gradovi-države na obali Anadolije su se pobunili protiv perzijske vladavine. Teritorija današnje Turske je 334. p. n. e. pala pod vlast Aleksandra Velikog, što je dovelo do povećanja kulturne homogenizacije i helenizacije ovog prostora. Nakon Aleksandrove smrti 323. p. n. e. Anadolija je došla pod vlast mnogih helenističkih kraljevstava do sredine 1. stoljeća p. n. e. kada je postala dio Rimske republike. Proces helenizacije koji je bio započet Aleksandrovim osvajanjima ubrzan je tokom rimske vladavine. Od 1. stoljeća p. n. e. do 3. stoljeća, veliki dijelovi današnje Turske su bili mjesto sukoba između Rimljana i susjednih Parćana tokom Rimsko-partskih ratova.

Konstantin I je 324. izabrao Bizantijum za novi glavni grad Rimskog carstva, nazvavši ga Novi Rim. Nakon smrti Teodozija I 395, Rimsko carstvo se podijelilo na dva dijela, čime je Konstantinopolj postao glavni grad Istočnog rimskog carstva. Ovo carstvo je vladalo većinom teritorija današnje Turske do kasnog srednjeg vijeka, iako je u prvoj polovini 7. stoljeća istočna područja došlo u ruke Sasanida. Česti Bizantijsko-sasanidski ratovi, kao i kasniji dugotrajni bizantijsko-perzijski ratovi su doveli do toga da istočni dijelovi današnje Turske mijenjaju razne vladare.

Seldžuci i Osmansko Carstvo

[uredi | uredi izvor]
Glavni članci: Seldžuci i Osmansko Carstvo

Geografija

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Geografija Turske

Položaj i karakteristike

[uredi | uredi izvor]
Topografska karta Turske

Turska je transkontinentalna evroazijska država što znači da se prostire na oba kontinenta i Evropom i Azijom:

Azijski dio Turske, koji uključuje 97% površine zemlje, je odvojen od evropskog dijela Turske Bosforom, Mramornimo morem i Dardanelima. Evropska Turska zauzima preostalih 3% površine Turske. Turska je relativno velika država i prostire se na oko 1600 km u pravcu istok-zapad odnosno oko 800 km u pravcu sjever-jug i na karti ima popriličan pravougli izgled.[25] Prostire se između između 35. i 43. stepena sjeverne geografske širine i 25. i 45. stepena istočne geografske dužine. Površina Turske, uključujući i jezera iznosi 783.562 km2 od čega je 755.688 km2 u jugozapadnoj Aziji i 23.764 km2 u Evropi.[25]

Turska je po površini 37. najveća zemlja na svijetu. Okružena je morima na tri strane: Egejskim na zapadu, Crnim na sjeveru i Sredozemnim na jugu. Unutar Turske se nalazi i Mramorno more na sjeverozapadu.[26]

Evropski dio Turske, Istočna Trakija, graniči sa Grčkom i Bugarskom. Azijski dio zemlje, Anadolija, sastoji se od visokog centralnog platoa s uskim obalnim ravnicama, između planinskih lanaca Köroğlu i Pontic na sjeveru i planine Taurus na jugu. Istočna Turska je uglavnom planinskog krajolika i mjesto je izvora rijeka, kao što su Eufrat, Tigris i Aras a u tom dijelu Turske se nalazi i planina Ararat sa najvišim vrhom Turske (5.137 metara) kao i jezero Van, najveće jezero u državi.[27]

Geografske regije

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Geografske regije Turske

Turska je u geografskom smislu podijeljena na sedam geografskih regija a to su: Centralna Anadolija, Crnomorska regija, Egejska regija, Istočna Anadolija, Jugoistočna Anadolija, Marmara i Sredozemna regija.

Na sjevernom dijelu Anadolije, duž crnomorske obale nalazi se neravan, uski pojas terena. Ova regija obuhvata oko jedne šestine od ukupne površine Turske. Unutrašnjost anadolijskog platoa postaje sve viši kako se ide ka istoku.[26] Sve ove geografske regije se u značajnoj mjeri razlikuju po različitim osnovama.

Raznovrsnost turskog pejzaža je proizvod kompleksnih pokreta zemlje koji su oblikovali regiju hiljadama godina i još uvijek se manifestuju poprilično čestim zemljotresima i povremenim vulkanskim erupcijama. Bosfor i Dardaneli duguju svoje postojanje rasjedu koji prolazi kroz Tursku a koji je doveo do stvaranja Crnog mora. Postoji rasjed koji prolazi sjeverom zemlje, od zapada ka istoku, duž kojeg se dogodio veliki potres 1999.[28]

Vlada

[uredi | uredi izvor]

Turska je svjetovna parlamentarna republika osnovana na načelu diobe vlasti na zakonodavnu, izvršnu i pravosudnu. Ustav je vrhovni zakon države.

Predsjednik

[uredi | uredi izvor]
Velika narodna skupština Turske

Predsjednik je šef države i izabire se najmanje dvotrećinskom većinom Velike turske narodne skupštine (VTNS), poznatije kao Medžlis, na jednokratni, sedmogodišnji mandat. Da bi bio podoban za ovu funkciju, kandidat mora biti turski državljanin stariji od 40 godina, mora biti podoban za izbor u VTNS, te mora imati visoku stručnu spremu. Predsjednik predsjedava Nacionalnim vijećem za sigurnost i predstavlja ured Vrhovnog zapovjednika. U vrijeme rata, šef glavnog stožera vrši funkciju vrhovnog zapovjednika u ime predsjednika. Predsjednik je ovlašten proglašavati zakone ili ih slati natrag u parlament na ponovno razmatranje, raspisivati javne referendume, raspisivati parlamentarne izbore, imenovati premijera ili prihvatiti njegovu ostavku; ratificirati i objavljivati međunarodne sporazume, itd.

Nakon referenduma održanog u decembru 2007, promjenjen je zakon o izboru predsjednika i trajanju mandata. Trajanje mandata predsjednika po novom zakonu može iznositi maksimalno 4 + 4 godine, i izbor predsjednika se vrši javnim predsjedničkim izborima. Trenutni predsjednik Republike Turske je bivši ministar vanjskih poslova Recep Tayyip Erdogan.

Izvršna vlast

[uredi | uredi izvor]

Izvršna vlast je u rukama predsjednika i Vijeća ministara, kojim predsjedava premijer. Premijera imenuje predsjednik odabirom između članova Velike turske narodne skupštine, te kandidira ministre, čije imenovanje mora odobriti Velika turska narodna skupština. Na premijerov prijedlog predsjednik razrješava ministre dužnosti i imenuje nove. U roku od sedmicu dana od formiranja novog Vijeća ministara, premijer ili jedan od ministara predstavlja Vladin program pred Velikom turskom narodnom skupštinom, nakon čega se izglasava povjerenje. Prije općih izbora, ministri pravosuđa, unutarnjih poslova i komunikacija moraju se povući iz kabineta, a imenuju se neovisni i neutralni (bez političkih veza) ministri. Vijeće ministara izdaje pravila o primjeni zakona i ostalim pitanjima, uz uvjet da se ne kose s postojećim zakonima, koje tada provjerava Državno vijeće. Velika turska narodna skupština može raspustiti parlament izglasavanjem nepovjerenja.

Zakonodavna vlast

[uredi | uredi izvor]

Prema ustavu iz 1982, zakonodavna vlast pripada Velikoj turskoj narodnoj skupštini (Meklis), koja zasjeda u Ankari. To je jednodomno tijelo s 550 mjesta koje se bira po sistemu proporcionalne zastupljenosti općim pravom glasa odraslih, na petogodišnji mandat. U Skupštini su zastupljene samo stranke koje su sakupile više od 10 posto glasova u zemlji. Velika turska nacionalna skupština donosi, mijenja, dopunjava i opoziva zakone; nadgleda rad Vijeća ministara i ovlašćuje ga da izdaje odluke o posebnim pitanjima koje imaju snagu zakona; ratificira međunarodne sporazume i odluke vezane uz tiskanje novca, objave ratnog stanja, te sudjelovanje državnih oružanih snaga u operacijama u inostranstvu; odlučuje o pitanjima vezanim uz odobravanje amnestija i pomilovanja itd.

Pravosuđe

[uredi | uredi izvor]

Ustavom iz 1982. proglašena je nezavisnost državnih sudova i sudaca. Turska ima jedinstveni pravni sistem građanskih i vojnih sudova, od kojih svaki ima prizivni sud sa sjedištem u Ankari. Ustavni sud preispituje ustavnost zakona i odluka sa snagom zakona, kao i pravila procedure Velike turske nacionalne skupštine. Njegove se odluke odmah objavljuju u Službenom listu, te su obvezujuće za sve, uključujući zakonodavnu i izvršnu vlast. Suce imenuje predsjednik. Visoki prizivni sud je posljednji stepen preispitivanja odluka i presuda koje su donijeli sudovi. Suce bira Vrhovno vijeće sudaca i tužitelja. Državno vijeće je najviši upravni tribunal. Tri četvrtine sudaca imenuje Vrhovno vijeće sudaca i tužitelja, a jednu četvrtinu predsjednik. Ustavom iz 1982. propisano je uspostavljanje sudova za sigurnost koji se bave napadima na nacionalni i teritorijalni integritet Turske, demokratski poredak, napade na unutarnju i vanjsku sigurnost države itd. Tu je još i mnogo manjih građanskih i vojnih sudova.

Vanskopolitički odnosi Turske

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Vanskopolitički odnosi Turske

Turska i Bosna i Hercegovina imaju diplomatske odnose na nivou ambasadora.

Administrativna podjela

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Turske pokrajine


Teritorija Turske politički je podijeljena na 81 pokrajinu. Iako su ove provincije, radi potreba popisa stanovništva grupirane u regije, te regije nemaju nikakvu upravnu funkciju. Na čelu svake provincije (il) nalazi se namjesnik, valija (vali). U prošlosti su se provincije nazivale vilajetima (vilayet). Provincije su numerisane brojevima, po abecednom redu, te služe kao oznaka na registracijama za automobile u Turskoj.

Provincije su podijeljene u okruge (ilçeler). Broj okruga je različit u svakoj provinciji. U središnjem okrugu (merkez ilçe) nalazi se upravno središte provincije (il merkezi). Provincije uglavnom nose imena svojih glavnih gradova, a iznimke su Hatay (glavni grad je Antakya), Kocaeli (İzmit) i Sakarya (Adapazarı).

Privreda

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Privreda Turske

Turska spada u red razvijenih zemalja. Turska ima 15. najveći BDP na svijetu prema PPP i 17. najveći nominalni BDP-a. Jedna je od osnivača OECD-a i jedna od glavnih G-20 ekonomija. Carinska unija između Turske i EU 1995. dovela je do velike liberalizacije tarifnih taksi i učinila je jednom od najvažnijih stubova vanjskotrgovinske politike Turske. Izvoz iz Turske je sa 143 milijarde $ u 2011. porastao na 163 milijarde $ u 2012. (glavni izvozni partneri u 2012. su bili: Njemačka 8,6%, Irak 7,1%, Iran 6,5%, Velika Britanija 5,7%, UAE 5,4%). Međutim, veći uvoz koji je iznosio 229 milijardi dolara 2012. prijetio je trgovinskom bilansu (glavni uvozni partneri u 2012: Rusija 11,3%, Njemačka 9%, Kina 9%, SAD 6%, Italija 5,6%).[9]

Turska ima veliku automobilsku industriju, koja je proizvela više od milion motornih vozila u 2012. te je po tome rangirani kao 16. najveći proizvođač automobila na svijetu.[29] Turski izvoz u oblasti brodogradnje je premašio 1,2 milijardu $ u 2011.[30] Glavna izvozna tržišta su Malta, Maršalova ostrva, Panama i Ujedinjeno Kraljevstvo.

Infrastruktura

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Saobraćaj u Turskoj

Prema podacima iz 2013. u Turskoj je postojalo 98 aerodroma[31] od čega su 22 međunarodna.[32] Najprometniji turski aerodrom je aerodrom "Atatürk" u Istanbulu koji je prema Međunarodnom vijeću aerodroma u 2015. bio 11. najprometniji aerodrom na svijetu sa opsluženih 31.833.324 putnika u periodu od januara do jula 2014.[33] Novi (treći) aerodrom u Istanbulu, Aerodrom Istanbul otvoren krajem 2018. je projektovan kao najprometniji aerodrom na svijetu, sa kapacitetom od 150 miliona putnika.[34][35][36] Sa 435 destinacije (51 domaće i 384 međunarodne) u 126 država svijeta, Turkish Airlines je najveći autoprijevoznik na svijetu po broju država koje opslužuje u 2016.[37]

Stanovništvo

[uredi | uredi izvor]

Prema procjeni iz 2019. u Turskoj je živjelo 83.154.997 stanovnika[1] Prema procjeni iz iste godine prosječna gustina naseljenosti iznosi 105 stanovnika po km 2. 1927, kada je obavljen prvi službeni popis stanovništva, u Turskoj je živjelo 13,6 miliona stanovnika[38] Najmnogoljudniji grad je Istanbul koji je ujedno i najmnogoljudniji evropski grad i treći grad u Evropi po površini.[39][40] Od ukupnog broja stanovnika, njih oko 70–75% su Turci.[9] Pouzdani podaci o etničkoj strukturi stanovništva nisu dostupni, jer se te informacije ne obrađuju tokom popisa stanovništva.[41] Tri manjinske grupe naroda, službeno priznate u Ugovoru iz Lausanne su Armeni, Grci i Jevreji. Ostale etničke grupe su Albanci, Arapi, Azeri, Bošnjaci, Čerkezi, Gruzijci, Lazi, Perzijanci, Pomaci (Bugari), i Romi.[42][43]

Kurdi, posebna etnička grupa, koncentrirani su uglavnom u jugoistočnim provincijama zemlje i čine najveći netursku etničku grupu sa udjelom od oko 18 posto ukupnog stanovništva Turske.[9] Manjinsko stanovništo, ne uzimajući u obzir Kurde, je procijenjeno na oko 7–12% stanovništva.[9] Državna radiotelevizija emituje televizijske i radijske programe na manjinskim jezicima.[44][45]

Turci

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Turci

Turci (ranije Osmanlije ili Osmani) su evroazijski narod, zapravo njegova posebna grupa, sa oko 80 miliona pripadnika, koji žive raspoređeni na dva kontinenta. Najveći dio ih živi u Maloj Aziji (Turska sa oko 65 miliona), na Balkanu, i to u: Bugarskoj (815.000), Grčkoj (130.000), Makedoniji (81.000), Rumuniji (150.000), te nepoznat broj u zemljama nasljednicama bivše Jugoslavije, kao i na Kipru (135.000). Veći dio Turaka živi u Iraku (200.000 do 300.000), Siriji (100.000) kao i u dijelu zemalja Azije, gdje se zovu Turkmeni. Više od tri miliona Turaka žive u Zapadnoj Evropi, od čega samo 1,2 miliona u Njemačkoj. Turci su sunitski muslimani. Prvi se put spominju u 6. vijeku, a potomci su turskih naroda, koji su u 11. vijeku prodrli u Anadoliju, mješajući se postupno sa ostalim narodima u tom dijelu svijeta: Grcima na zapadu, Armenima i Kurdima na istoku, te Gruzijcima na sjeveroistoku, a dijelom i sa Slavenima na jugoistoku Evrope. Današnja Turska poznaje ne samo Turke kao svoje državljane: ona se isto tako diči svojom jakom dijasporom, ali i "etničkim Turcima" (Turcima u etničkom smislu), koji su ustvari regionalna manjina.

Najveći gradovi

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Spisak gradova u Turskoj
Najveći gradovi u Turskoj
Broj stanovnika baziran na osnovu proračuna turskog statističkog instituta, decembar, 2013.[46]
MjestoIme gradaPokrajinaBroj stanovnika MjestoIme gradaPokrajinaBroj stanovnika
Istanbul
Istanbul
Ankara
Ankara		 1.IstanbulIstanbul (pokrajina)13.820.334 11.KayseriKayseri (pokrajina)880.255 İzmir
İzmir
Bursa
Bursa
2.AnkaraAnkara (pokrajina)4.474.30512.EskişehirEskişehir (pokrajina)670.544
3.İzmirİzmir (pokrajina)2.828.92713.GebzeKocaeli (pokrajina)582.352
4.BursaBursa (pokrajina)1.769.75214.ŞanlıurfaŞanlıurfa (pokrajina)551.511
5.AdanaAdana (pokrajina)1.645.96515.DenizliDenizli (pokrajina)540.000
6.GaziantepGaziantep (pokrajina)1.138.60916.SamsunSamsun (pokrajina)523.192
7.KonyaKonya (pokrajina)1.138.60917.KahramanmaraşKahramanmaraş (pokrajina)458.628
8.AntalyaAntalya (pokrajina)1.027.55118.AdapazarıSakarya (pokrajina)449.290
9.DiyarbakırDiyarbakır (pokrajina)906.01319.MalatyaMalatya (pokrajina)425.000
10.MersinMersin (pokrajina)898.81320.ErzurumErzurum (pokrajina)381.104


Religija

[uredi | uredi izvor]

Turska je sekularna država što znači da ustavom nije definisana državna religija ali je svim stanovnicima Turske ovim najvišim aktom predviđena sloboda vjere.[47][48] Islam je dominantna religija u Turskoj sa 99,8% stanovništva koji se izjašnjavaju kao muslimani[9][49] dok neki izvori daju malo niže procjenu od 96,4% muslimana.[43]

Jezik

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Turski jezik

Službeni jezik je turski koji je najrašireniji turkijski jezik na svijetu.[50][51] 85,54% stanovništva Turske ga smatra maternjim jezikom.[52] Kurmanskim dijalektom kurdskog jezika govori 11,97 odsto stanovništva.[52] Arapski i zazaki jezik su maternji jezik za oko 2,39% stanovništva, a nekoliko drugih jezika su maternji jezici za manji dio stanovništva Turske.

Obrazovanje

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Obrazovanje u Turskoj

Najstarija turska visokoobrazovna institucija Univerzitet u Istanbulu je osnovan 1453. kao Darülfünûn. 1. augusta 1933. reorganizovan je i postao je prvi turski univerzitet. Ministarstvo za nacionalno obrazovanje je odgovorno za predškolsko obrazovanje. Osnovnoškolsko i srednjoškolsko obrazovanje je obavezno i traje 12 godina. Manje od polovine Turaka između 25 i 34 godine završilo je samo srednju školu što je u poređenju sa prosjekom OECD-a nivo od oko 80%. Ukupna stopa pismenosti odraslih osoba u 2011. bila je 94,1 posto od čega 97,9% za muškarce i 90,3% za žene.

U 2017. u Turskoj je registrovano 190 univerziteta. U 2008. kvota primljenih studenata iznosila je 600.000, u poređenju sa 1.700.000 koji su polagali ispit za 2007. Prema Times Higher Education World University Rankings-u za period 2012–2013, najbolje rangirani univerzitet u Turskoj je Bliskoistočni tehnički univerzitet (rangiran u rasponu između 201. i 225. mjesta), zatim Univerzitet Bilkent i Univerzitet Koç (u rasponu od 226. do 250. mjesta), Istanbulski tehnički univerzitet i Univerzitet Boğaziçi (raspon od 276. do 300. mjesta). Svi državni i javni univerziteti pod kontrolom su Odbora visokog obrazovanja (YÖK), čijeg šefa imenuje predsjednik Turske.

Kultura i sport

[uredi | uredi izvor]

Turska ima veoma razvijenu kulturu, koja je mješavina različitih elemenata Oğuz Turaka, stanovništva Anadolije, i Otomanske Turske, kao i Zapadne kulture i tradicije. Turska muzika i literatura su dobar primjer mješavine kulturnih uticaja, koji su bili rezultat interakcije Osmanskog Carstva i Islamskog svijeta, zajedno sa Evropom.

Najpopularniji sport u Turskoj je nogomet. Najpoznatiji klubovi su: Galatasaray, Fenerbahçe i Beşiktaş. Popularni su i košarka i odbojka.

Galerija

[uredi | uredi izvor]

Također pogledajte

[uredi | uredi izvor]
Portal iconPortal Turska

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b Procjena broja stanovnika za 2019. "Institut za statistiku Turske". Arhivirano s originala, 4. 2. 2020. Pristupljeno 4. 2. 2020.
  2. ^ National Geographic Atlas of the World (7. iz.). Washington, D.C.: National Geographic. 1999. ISBN 0-7922-7528-4. "Europe" (str. 68–69); "Asia" (str. 90–91): "A commonly accepted division between Asia and Europe ... is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles."
  3. ^ "The good old days?". The Economist.
  4. ^ Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (15 September 2011). The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000-323 BCE). Oxford University Press. str. 3–11, 37. ISBN 978-0-19-537614-2. Retrieved 23 March 2013
  5. ^ David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid Biles Beck (2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. Wm. B. Eerdmans Publishing. p. 61. ISBN 978-0-8028-2400-4. Retrieved 24 March 2013.
  6. ^ Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser. The origins of the Ottoman Empire. p. 33.
  7. ^ Yalçın, Özgür. "Reformation_of_Ottoman_Bureaucracy_A_Failed_Attempt". http://www.academia.edu/.
  8. ^ "Turkey". Encyclopedia Britannica.
  9. ^ a b c d e f g "The World Factbook". cia.gov. Arhivirano s originala, 2. 7. 2017. Pristupljeno 23. 9. 2014.
  10. ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 22. 10. 2014. Pristupljeno 23. 9. 2014.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
  11. ^ "55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk". milliyet.com.tr.
  12. ^ Jaipaul L. Roopnarine (26. 8. 2015). Fathers Across Cultures: The Importance, Roles, and Diverse Practices of Dads: The Importance, Roles, and Diverse Practices of Dads. ABC-CLIO. str. 328. ISBN 978-1-4408-3232-1. Kurds are the largest ethnic minority group (about 20%), and Armenians, Greeks, Sephardic Jews,...
  13. ^ Richard M. Medina; George F. Hepner (4. 4. 2013). The Geography of International Terrorism: An Introduction to Spaces and Places of Violent Non-State Groups. CRC Press. str. 113. ISBN 978-1-4398-8688-5. Turkey has numerous non-Turkish ethnic groups of which the Kurds are the largest, comprising approximately 20% of the population.
  14. ^ "Turkey's ethnic make-up: A complex melting pot". Arhivirano s originala, 7. 11. 2017. Pristupljeno 4. 1. 2018.
  15. ^ http://www.worldatlas.com/articles/the-ethnic-groups-of-turkey.html
  16. ^ https://web.archive.org/web/20070515022203/http://www.abgs.gov.tr/en/tur-eu_relations_dosyalar/chronology.htm
  17. ^ "International Organisations". Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs. Arhivirano s originala, 22. 9. 2014. Pristupljeno 23. 9. 2014.
  18. ^ "Turkey and Russia on the Rise". Stratfor. Arhivirano s originala, 23. 8. 2011. Pristupljeno 23. 9. 2014.
  19. ^ "Can Turkey Be a Source of Stability in the Middle East? - heptagonpost.com". heptagonpost.com. Arhivirano s originala, 13. 6. 2011. Pristupljeno 23. 9. 2014.
  20. ^ "Turkey: A Welcome Return To The Balkans? – Analysis". Eurasia Review. Arhivirano s originala, 6. 10. 2014. Pristupljeno 23. 9. 2014.
  21. ^ Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (15 September 2011). The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000–323 BC). Oxford University Press. str. 3–11, 37. ISBN 978-0-19-537614-2. Retrieved 23 March 2013.
  22. ^ Casson, Lionel (1977). "The Thracians" (PDF). The Metropolitan Museum of Art Bulletin 35 (1): 2–6. doi:10.2307/3258667.
  23. ^ Najstariji svjetski hram Arhivirano 8. 8. 2017. na Wayback Machine Pristupljeno 18. juna 2015.
  24. ^ Troja Pristupljeno 18. juna 2015.
  25. ^ a b "Turkey - Geography". countrystudies.us.
  26. ^ a b "Geography of Turkey, Aegean, Black sea, Marmara and Istanbul". turizm.net.
  27. ^ "Lake Van". Encyclopedia Britannica.
  28. ^ "O Turskoj - Etimologija i klima". Arhivirano s originala, 21. 7. 2015. Pristupljeno 6. 6. 2015.
  29. ^ "Production Statistics - OICA". oica.net.
  30. ^ "Arhivirana kopija" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 10. 2. 2013. Pristupljeno 10. 2. 2013.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
  31. ^ "CIA World Factbook: Turkey". Arhivirano s originala, 2. 7. 2017. Pristupljeno 17. 11. 2014.
  32. ^ "Study in Turkey: International Airports in Turkey". Arhivirano s originala, 25. 12. 2013. Pristupljeno 17. 11. 2014.
  33. ^ "Year to date Passenger Traffic". ACI. 25. 9. 2014. Arhivirano s originala, 13. 8. 2018. Pristupljeno 25. 9. 2014.
  34. ^ "It will be the biggest airport of the world". 24. 1. 2013. Arhivirano s originala, 29. 1. 2013. Pristupljeno 24. 1. 2013.
  35. ^ "Istanbul's New Erdoğan-Backed Airport to Be Named After... Erdoğan". 14. 8. 2014.
  36. ^ Gianluca Mezzofiore (14. 8. 2014). "Erdogan Airport: Istanbul's Super Hub 'to be Named After Turkey's President-Elect'". International Business Times UK.
  37. ^ "Turkish Airlines: International Flight Destinations". Turkish Airlines. Arhivirano s originala, 19. 5. 2016. Pristupljeno 22. 6. 2016.
  38. ^ "Turkey - Population". countrystudies.us.
  39. ^ Rashed, Tarek; Jürgens, Carsten. Remote Sensing of Urban and Suburban Areas. p. 295
  40. ^ Bator, Robert. Daily Life in Ancient and Modern Istanbul. p. 51.
  41. ^ Extra, Guus; Gorter, Durk (2001). The Other Languages of Europe: Demographic, Sociolinguistic, and Educational Perspectives. Multilingual Matters. str. 1–. ISBN 978-1-85359-509-7.
  42. ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 27. 11. 2014. Pristupljeno 6. 3. 2015.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
  43. ^ a b Joshua Project. "Country - Turkey :: Joshua Project". joshuaproject.net. line feed character u |title= na mjestu 21 (pomoć)
  44. ^ "Arhivirana kopija" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 3. 3. 2016. Pristupljeno 6. 3. 2015.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
  45. ^ "Turkey passes law to allow minority languages on TV". ekurd.net. Arhivirano s originala, 11. 2. 2015. Pristupljeno 6. 3. 2015.
  46. ^ http://www.citypopulation.de/Turkey-RBC20.html Broj stanovnika baziran na osnovu proračuna turskog statističkog instituta (decembar, 2013.)
  47. ^ http://servat.unibe.ch/icl/tu00000_.html Ustav Turske (engl.)
  48. ^ "Arhivirana kopija" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 23. 12. 2010. Pristupljeno 21. 2. 2015.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
  49. ^ "About this Collection" (PDF). The Library of Congress.
  50. ^ Katzner, Kenneth (2002). Languages of the World, Third Edition. Routledge. ISBN 978-0-415-25004-7.
  51. ^ "Turkey Overview". minorityrights.org. Arhivirano s originala, 9. 9. 2015.
  52. ^ a b "Türkiye'nin yüzde 85'i 'anadilim Türkçe' diyor". Milliyet.com.tr. Pristupljeno 4. 11. 2012.

Vanjski linkovi

[uredi | uredi izvor]
Commons logo
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Turska
Logo Commonsa
Logo Commonsa
Türkiye na Wikimedia Commonsu.
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Turska&oldid=3638201"