بۆ ناوەڕۆک بازبدە

پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
گەڕان بە مێژوودا
[وەشانی تاوتوێکراو][وەشانی ھەڵواسراو]
→ گۆڕانکاریی کۆنتر
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
ب بۆت: چاکسازیی ڕەوانەکەرەکان
تاگ: بەستەرەکانی ڕوونکردنەوە
ب بۆت: پارامەترە دووبارەکان کە ھەمان نرخیان ھەیە لابران (بێجگە لە کۆتا دانە)؛ ناوی پارامەترە کۆنەکان نوێ کرایەوە؛ نرخی کۆنی پارامەترەکان نوێ کرایەوە؛ بەکوردیکردنی شێوازی ڕێکەوتەکان (بە بەکارھێنانی وپ:نپس)
 
(٣٠ دەستکاری لەلایەن ٢٢ بەکارھێنەرەوە پیشاننادرێت)
ھێڵی ٢: ھێڵی ٢:
{{پپ}}
{{پپ}}
{{زانیاریدانی نیشتنگە
{{زانیاریدانی نیشتنگە
| ناو = پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا
| ناو = پارێزگای ورمێ
| ناوی_فەرمی = Արևմտյան Ադրբեջան - Azerbaycana Rojava - استان آذربایجان غربی - West Azerbaijan Province - Qərbi Azərbaycan ostanı
| ناوی_فەرمی = Արևմտյան Ադրբեջան - Azerbaycana Rojava - استان آذربایجان غربی - West Azerbaijan Province - Qərbi Azərbaycan ostanı
| ناوی_خۆماڵی =
| ناوی_خۆماڵی = پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا
| زمانی_ناوی_خۆماڵی =
| زمانی_ناوی_خۆماڵی =
| ناوەکانی_تر = پارێزگای ورمێ
| جۆری_نیشتنگە = [[پارێزگا]]
| جۆری_نیشتنگە = [[پارێزگا]]
<!--- وێنەکان، ناسناو، دروشم --->
<!--- وێنەکان، ناسناو، دروشم --->
ھێڵی ٣٦: ھێڵی ٣٥:
| قەبارەی_دەرزیی_نەخشە = 300px
| قەبارەی_دەرزیی_نەخشە = 300px
| شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە = جێگەی لە [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان]]دا
| شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە = جێگەی لە [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان]]دا
| دەرزیی_نەخشە١ =
| دەرزیی_نەخشە١ = Iran
| شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە١ =
| شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە١ =
| قەبارەی_دەرزیی_نەخشە١ = 300px
| قەبارەی_دەرزیی_نەخشە١ = 300px
ھێڵی ٤٤: ھێڵی ٤٣:
<!-- شوێن ------------------>
<!-- شوێن ------------------>
| جۆری_دابەشکراو = [[وڵات]]
| جۆری_دابەشکراو = [[وڵات]]
| ناوی_دابەشکراو = {{ئاڵا|ئێران}}{{ھن}}{{flagicon image| Flag of Kurdistan.svg}} [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان]]
| ناوی_دابەشکراو = [[ئێران]]
| جۆری_دابەشکراو١ = [[ھەرێم]]
| جۆری_دابەشکراو١ = [[ھەرێم]]
| ناوی_دابەشکراو١ = [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان]]
| ناوی_دابەشکراو٢ = [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان]] و [[ئازەربایجان (ھەرێم)|ئازەربایجان]] (جێناکۆک)
| جۆری_دابەشکراو٢ =
| ناوی_دابەشکراو٢ =
| جۆری_دابەشکراو٣ =
| جۆری_دابەشکراو٣ =
| ناوی_دابەشکراو٣ =
| ناوی_دابەشکراو٣ =
ھێڵی ٥٨: ھێڵی ٥٥:
| سەردێڕی_دامەزران١ =
| سەردێڕی_دامەزران١ =
| ڕێکەوتی_دامەزران١ =
| ڕێکەوتی_دامەزران١ =
| سەردێڕی_لەناوچوون = [[پایتەخت]]
| سەردێڕی_لەناوچوون = [[پایتەخت|ناوەند]]
| ڕێکەوتی_لەناوچوون = [[ورمێ]]
| ڕێکەوتی_لەناوچوون = [[ورمێ]]
| دامەزرێنەر =
| دامەزرێنەر =
ھێڵی ٦٩: ھێڵی ٦٦:
| ناوی_سەرۆک = [[محەممەدسادق موعتەمدیان]]
| ناوی_سەرۆک = [[محەممەدسادق موعتەمدیان]]
| سەرناوی_سەرۆک١ = ئەنجومەنی شارەزایان
| سەرناوی_سەرۆک١ = ئەنجومەنی شارەزایان
| ناوی_سەرۆک١ = عەسگەر دیرباز، عەلی ئەکبەر قوڕەیشی، جەواد موجتەھید شەبستەری
| ناوی_سەرۆک١ = عەسگەر دیرباز، عەلیئەکبەر قوڕەیشی، جەواد موجتەھید شەبستەری
| سەرناوی_سەرۆک٢ = نوێنەری سەرۆکایەتی
| سەرناوی_سەرۆک٢ = نوێنەری [[ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران|ڕێبەر]]
| ناوی_سەرۆک٢ = سەید مەھدی قوڕەیشی
| ناوی_سەرۆک٢ = سەید مەھدی قوڕەیشی
| سەرناوی_سەرۆک٣ = نوێنەرانی [[[ئەنجومەنی ڕاوێژی ئیسلامی|پەرلەمان]]

| ناوی_سەرۆک٣ =
<!-- ڕووبەر ---------------------->
<!-- ڕووبەر ---------------------->
| سەرجەمی_ڕووبەر_بە_کم٢ = 37,437
| سەرجەمی_ڕووبەر_بە_کم٢ = ٣٧،٤٣٧
| ڕووبەری_وشکایی_بە_کم٢ =
| ڕووبەری_وشکایی_بە_کم٢ =
| ڕووبەری_ئاو_بە_کم٢ =
| ڕووبەری_ئاو_بە_کم٢ =
ھێڵی ٨٢: ھێڵی ٨٠:
<!-- بەرزایی --------------------->
<!-- بەرزایی --------------------->
| بەرزایی_بە_م =
| بەرزایی_بە_م =
| بەرزترین_بەرزایی_بە_م = 3605
| بەرزترین_بەرزایی_بە_م = ٣٦٠٥
| نزمترین_بەرزایی_بە_م = 785
| نزمترین_بەرزایی_بە_م = ٧٨٥
<!-- ژمارەی_دانیشتووان ---------------->
<!-- ژمارەی_دانیشتووان ---------------->
| ژمارەی_دانیشتووان = 3,265,219
| ژمارەی_دانیشتووان = ٣،٢٦٥،٢١٩
| دانیشتووان_لە = [[٢٠١٦]]
| دانیشتووان_لە = [[٢٠١٦]]
| چڕیی_دانیشتووان_بە_کم٢ = 87
| چڕیی_دانیشتووان_بە_کم٢ = ٨٧
| مەزندەی_دانیشتووان =
| مەزندەی_دانیشتووان =
| مەزندەی_دانیشتووان_لە =
| مەزندەی_دانیشتووان_لە =
ھێڵی ١٠٣: ھێڵی ١٠١:
| زانیاریی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئیسلام]] ([[سوننە]] و [[شیعە]])، [[مەسیحی]]، [[یارسان]]
| زانیاریی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئیسلام]] ([[سوننە]] و [[شیعە]])، [[مەسیحی]]، [[یارسان]]
| سەرناوی٣_دانیشتووانناسی١ = [[بنەمای پەرەسەندنی مرۆڤی|ب پ م]](٢٠١٧)
| سەرناوی٣_دانیشتووانناسی١ = [[بنەمای پەرەسەندنی مرۆڤی|ب پ م]](٢٠١٧)
| زانیاریی٣_دانیشتووانناسی١ = ٠،٧٥٨<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=2018-09-13}}</ref><br/>{{color|#0c0|بەرز}} · ٢٦مین
| زانیاریی٣_دانیشتووانناسی١ = ٠،٧٥٨<ref name="GlobalDataLab">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|سەردێڕ=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|وێبگە=hdi.globaldatalab.org|زمان=en|ڕێکەوتی سەردان=١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨}}</ref><br/>{{color|#0c0|بەرز}} · ٢٦مین
<!-- کاتناوچە -------------->
<!-- کاتناوچە -------------->
| کاتناوچە١ = [[ناوچەی کاتی]]
| کاتناوچە١ = [[ناوچەی کاتی]]
ھێڵی ١٢١: ھێڵی ١١٩:
}}
}}
[[پەڕگە:Locator_map_Iran_West_Azerbaijan_Province.png|چەپ|وێنۆک|200px|پارێزگای ورمێ]]
[[پەڕگە:Locator_map_Iran_West_Azerbaijan_Province.png|چەپ|وێنۆک|200px|پارێزگای ورمێ]]
'''پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا''' یان '''پارێزگای ورمێ''' ({{بە فارسی|استان آذربایجان غربی}}) یەکێک لە [[پارێزگاکانی کوردستان|پارێزگا]]کانی [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان|رۆژھەڵاتی کوردستانە]]. ناوەندەکەی شاری [[ورمێ]]یە و دوو نەتەوەی سەرەکی تێیدا دەژین کە لە [[کورد]] و [[ئازەرییەکان|ئازەری]] پێکھاتوون. ئەو پارێزگایە لەگەڵ [[باشووری کوردستان|باشوور]] و [[باکووری کوردستان]] ھاوسنوورە.
'''پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا''' یان '''پارێزگای ورمێ''' یەکێک لە [[پارێزگاکانی ئێران]]ە کە لە باکووری ڕۆژاوای ئەو وڵاتەدا ھەڵکەوتووە. ناوەندی پارێزگاکە شاری [[ورمێ]]یە و لە دوو نەتەوەی سەرەکیی [[کورد]] و [[ئازەربایجانییەکان|ئازەربایجانی]] پێکھاتووە. بەھۆی جیاوازیی پێکھاتەکان، پارێزگاکە وەکوو ھەرێمێکی جێناکۆک دادەنرێت کە لەلایەن کوردەکانەوە وەک بەشێک لە [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان]] و لەلایەن ئازەرییەکانەوە وەک بەشێک لە [[ئازەربایجان (ھەرێم)|ئازەربایجانی باشوور]] ھەژمار دەکرێت. ئەو پارێزگایە لەگەڵ [[کۆماری خۆسەری نەخچیڤان|کۆماری نەخچیڤان]] ([[ئازەربایجان]])، [[باکووری کوردستان]] ([[تورکیا]]) و [[ھەرێمی کوردستان]] ([[عێراق]]) ھاوسنوورە.


== مێژوو ==
== مێژوو ==
ھێڵی ١٣٧: ھێڵی ١٣٥:


== دابەشکاری و ئامار ==
== دابەشکاری و ئامار ==
پارێزگای ورمێ لە ١٧ [[شارستان]]، ٤٢ [[شار]]، ٤٤ [[ناوچە]] و ١٤٢ [[گوندەوار|گوند]] پێکھاتووە. ئامارەکانی پارێزگای ورمێ:<ref>{{Cite web |url=http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |title=ناوەندی ئاماری ئێران، '''فایلی PDFی ئەنجامەکانی سەرژمێریی ساڵی ٢٠١١''' |access-date=٢ی ئەیلوولی ٢٠١٢ |archive-url=https://web.archive.org/web/20140703101259/http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |archive-date=٣ی تەممووزی ٢٠١٤ |dead-url=yes }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140703101259/http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |date= ٣ی تەممووزی ٢٠١٤ }}</ref>
پارێزگای ورمێ لە ٢٠ [[شارستان]]، ٤٨ [[شار]]، ٤٢ [[ناوچە]] و ١٤٢ [[گوندەوار]] پێکھاتووە. زمانەکانی [[زمانی کوردی|کوردی]] ([[کوردیی باکووری|باکووری]] و [[کوردیی ناوەندی|ناوەندی]]) و [[ئازەربایجانی]] دوو زمانی سەرەکیی پارێزگان. ئامارەکانی شارستانەکانی پارێزگای ورمێ:<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |سەردێڕ=ناوەندی ئاماری ئێران، '''فایلی PDFی ئەنجامەکانی سەرژمێریی ساڵی ٢٠١١''' |ڕێکەوتی سەردان=٢ی ئەیلوولی ٢٠١٢ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20140703101259/http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٣ی تەممووزی ٢٠١٤ |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref>


{| class="wikitable sortable" style="font-size: 85%; text-align: center; width: auto"
{| class="wikitable sortable" style="font-size: 85%; text-align: center; width: auto"
|-
|-
!ناوی [[شارستان]] !! ژمارەی دانیشتووان !! ڕیزبەندی دانیشتووان !! [[ڕووبەر]] !! ڕیزبەندی ڕووبەر !! زمانەکان
!ناوی [[پێڕستی شارستانەکانی پارێزگای ورمێ|شارستان]] !! ژمارەی دانیشتووان !! ڕیزبەندی دانیشتووان لە پارێزگادا !! [[ڕووبەر]] !! ڕیزبەندی ڕووبەر لە پارێزگادا !! زمانەکان
|-
⚫
|[[شارستانی ورمێ|ورمێ]]|| ٩٦٣،٧٣٨ || ١ || ٥،٢٥١ || ٢ || ئازەربایجانی، کوردیی باکووری و ناوەندی
|-
|[[شارستانی خۆی|خۆی]]|| ٣٥٤،٣٠٩ || ٢ || ٥،٥٦١ || ١ || ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
|-
|[[شارستانی بۆکان|بۆکان]]|| ٢٢٤،٦٢٨ || ۳ || ٢،٥٤١ || ٦ || کوردیی ناوەندی
|-
|[[شارستانی میاندواو|میاندواو]] || ٢٦٠،٦٢٨ || ٤ || ٢،٢٣٣ || ٩ || ئازەربایجانی
|-
|-
|[[شارستانی بۆکان]]|| ٢٢٤٬٦٢٨ || ٤ || ٢٬٥٤١ || ٦ || کوردیی ناوەندی
|[[شارستانی مەھاباد|مەھاباد]] || ٢١٥،٥٢٩ || ٥ || ٢،٥٩٢ || ٤ || کوردیی ناوەندی
|-
|-
|[[شارستانی پۆلدەشت]]|| ٤٢٬٠٧١ || ١٧ || || || کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
|[[شارستانی سەڵماس|سەڵماس]] || ١٩٢،٥٩١ || ٦ || ٢،٥٤٤ || ٥ || ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
|-
|-
|[[شارستانی پیرانشار]]|| ١٢٣٬٦٣٩ || ٧ || ٢٬٢٥٩ || ٨ || کوردیی ناوەندی
|[[شارستانی پیرانشار|پیرانشار]] || ١٢٣،٦٣٩ || ٧ || ٢،٢٥٩ || ٨ || کوردیی ناوەندی
|-
|-
|[[شارستانی تیکاب|شارستانی تەکاب]]|| ٧٨٬١٢٢ || ١٢ || ٢٬٥٢٣ || ٧ || کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
|[[شارستانی نەغەدە|نەغەدە]] || ١٢١،٦٠٢ || ٨ || ١،٠٥٠ || ١٤ || کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
|-
|-
|[[شارستانی چاڵدێران]]|| ٤٦٬٣٩٨ || ١٥ || ١٬٩٧٥ || ١١ || کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
|[[شارستانی سەردەشت|سەردەشت]] || ١١١،٥٩٠ || ٩ || ١،٤١١ || ١٢ || کوردیی ناوەندی
|-
|-
|[[شارستانی چایپارە]]|| ٤٣٬٢٠٦ || ١٦ || ٩٤٠ || ١٥ || کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
|[[شارستانی ساینقەڵا|ساینقەڵا]] || ٩١،١١٣ || ١٠ || ٢،١٤٤ || ١٠ || ئازەربایجانی، کوردیی ناوەندی
|-
|-
|[[شارستانی خۆی]]|| ٣٥٤٬٣٠٩ || ٢ || ٥٬٥٦١ || ١ || ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
|[[شارستانی ماکۆ|ماکۆ]] || ٨٨،٨٦٣ || ١١ || ٤،٣٣٥ || ٣ || ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
|-
|-
|[[شارستانی ساینقەڵا]] || ٩١٬١١٣ || ١٠ || ٢٬١٤٤ || ١٠ || کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
|[[شارستانی تیکاب|تیکاب]] || ٧٨،١٢٢ || ١٢ || ٢،٥٢٣ || ٧ || ئازەربایجانی، کوردیی ناوەندی
|-
|-
|[[شارستانی سەردەشت]] || ١١١٬٥٩٠ || ٩ || ١٬٤١١ || ١٢ || کوردیی ناوەندی
|[[شارستانی شنۆ|شنۆ]]|| ٧٠،٠٣٠ || ١٣ || ١،١٩٣ || ١٣ || کوردیی ناوەندی
|-
|-
|[[شارستانی سەڵماس]] || ١٩٢٬٥٩١ || ٦ || ٢٬٥٤٤ || ٥ || کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
|[[شارستانی شەوت|شەوت]]|| ٥٢،٥١٩ || ١٤ ||٩٣١ ||١٧ || ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
|-
|-
|[[شارستانی شنۆ]]|| ٧٠٬٠٣٠ || ١٣ || ١٬١٩٣ || ١٣ || کوردیی ناوەندی
|[[شارستانی چاڵدێران|چاڵدێران]]|| ٤٦،٣٩٨ || ١٥ || ١،٩٧٥ || ١١ || ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
|-
|-
|[[شارستانی شەوت]]|| ٥٢٬٥١٩ || ١٤ ||٩٣١ ||١٧ || کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
|[[شارستانی چایپارە|چایپارە]]|| ٤٣،٢٠٦ || ١٦ || ٩٤٠ || ١٥ || ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
|-
|-
|[[شارستانی ماکۆ]] || ٨٨٬٨٦٣ || ١١ || ٤٬٣٣٥ || ٣ || ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
|[[شارستانی پۆلدەشت|پۆلدەشت]]|| ٤٢،٠٧١ || ١٧ || || || ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
|-
|-
⚫
|[[شارستانی مەھاباد]] || ٢١٥٬٥٢٩ || ٥ || ٢٬٥٩٢ || ٤ || کوردیی ناوەندی
|-
|-
|[[شارستانی میاندواو]] || ٢٦٠٬٦٢٨ || ٣ || ٢٬٢٣٣ || ٩ || ئازەربایجانی، کوردیی ناوەندی
|[[شارستانی چواربورج|چواربورج]] || ٢٦،٢١٩ || ١٩ || ٢٩٥ || ٢٠ || ئازەربایجانی
|-
|-
|[[شارستانی نەغەدە]] || ١٢١٬٦٠٢ || ٨ || ١٬٠٥٠ || ١٤ || کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
|[[شارستانی میراوە|میراوە]] || ٢٢،٧٠٠ || ١٩ || || || کوردیی ناوەندی
|-
|-
|[[شارستانی ورمێ]]|| ٩٦٣٬٧٣٨ || ١ || ٥٬٢٥١ || ٢ || کوردیی (باکووری، ناوەندی)، ئازەربایجانی
|[[شارستانی بارووق|بارووق]]|| ٢٢،٣٨٥ || ٢٠ || ٩٣٢ || ١٨ || ئازەربایجانی
|-
|-
|}
|}


== دانیشتووان ==
== دانیشتووان ==
دانیشتووانی [[کورد]] لەم پارێزگایەدا بە سێ شێوەزاری سەرەکی قسەدەکەن: [[کوردیی باکووری]] (کورمانجی) لە شارەکانی [[ماکۆ]] تا [[ورمێ]]، [[کوردیی ناوەندی]] (سۆرانی) لە [[موکریان]]دا لە شنۆ تا تیکاب و [[کوردیی باشووری]] (کەڵھوڕی) لە شارەکانی تیکاب و ساینقەڵا و ھەروەھا ھەندێکیش لە بۆکان ژیان بەسەر دەبەن.
دانیشتووانی [[کورد]] لەم پارێزگایەدا بە سێ شێوەزاری سەرەکی قسەدەکەن: [[کوردیی باکووری]] (کورمانجی) لە شارەکانی [[ماکۆ]] ھەتا [[ورمێ]]، [[کوردیی ناوەندی]] (سۆرانی) لە [[موکریان]]دا لە شنۆ ھەتا تیکاب و [[کوردیی باشووری]] (کەڵھوڕی) لە شارەکانی تیکاب و ساینقەڵا و ھەروەھا ھەندێکیش لە بۆکان ژیان بەسەر دەبەن.
شارەکانی بۆکان، مەھاباد، شنۆ، پیرانشار و زەردەشت (سەردەشت) سەدتاسەد کوردن. ئەم پارێزگایە لە کۆنەوە ھەتا ئێستا، پارێزگایەکی کێشەلەسەر لە نێوان کورد و ئازەرییە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان= https://govartishk.com/conflicts/|سەردێڕ= کێشەی خاک لەنێوان کورد و تورکی ئازەربایجانی لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژئاوا لە ئێراندا|بڵاوکەرەوە= گۆڤاری تیشک|ڕێکەوتی سەردان= ١٥ی نیسانی ٢٠٢٢}}</ref>
شارستانەکانی بۆکان، مەھاباد، شنۆ، پیرانشار و سەردەشت بەتەواوی لە دانیشتووانی کورد پێکدێن. ئەم پارێزگایە لە کۆنەوە ھەتا ئێستا، پارێزگایەکی کێشەلەسەر لە نێوان کوردەکان و ئازەرییەکانە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان= https://govartishk.com/conflicts/|سەردێڕ= کێشەی خاک لەنێوان کورد و تورکی ئازەربایجانی لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژئاوا لە ئێراندا|بڵاوکەرەوە= گۆڤاری تیشک|ڕێکەوتی سەردان= ١٥ی نیسانی ٢٠٢٢}}</ref>
[[پەڕگە:West Azerbiajan Province Ethnic Map Blank.svg|وێنۆک|نەتەوەکانی پارێزگای ورمێ{{legend|#DCDC00|کورد}}
[[پەڕگە:West Azerbaijan Province Ethnic Map Detailed.png|وێنۆک|نەخشەی نەتەوەکانی پارێزگای ورمێ بەبێ دابەشکاریی شارستانەکان و ناوچەکان{{legend|#DCDC00|کورد}}
{{legend|#BE0000|ئازەری}}
{{legend|#BE0000|ئازەری}}
{{legend|#5CAEBD|ئاشووری}}]]
{{legend|#5CAEBD|ئاشووری}}]]
ھێڵی ١٩١: ھێڵی ١٩٦:
بەپێی لێکۆڵینێک لە ساڵی ٢٠١٠ دانیشتووانی پارێزگای ورمێ بە ئەم شێوازەی بوون؛ (ھەر چەند دروستیی ئەم لێکۆڵینە بە چاکی دیار نییە.<ref>[https://kurdpress.com/fa/news/2449/%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7/ موانع مشارکت کردها در آذربایجان غربی، انتظارات و چشم اندازها]</ref>)
بەپێی لێکۆڵینێک لە ساڵی ٢٠١٠ دانیشتووانی پارێزگای ورمێ بە ئەم شێوازەی بوون؛ (ھەر چەند دروستیی ئەم لێکۆڵینە بە چاکی دیار نییە.<ref>[https://kurdpress.com/fa/news/2449/%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7/ موانع مشارکت کردها در آذربایجان غربی، انتظارات و چشم اندازها]</ref>)
{{bar box
{{bar box
|title= پێکھاتەکانی پارێزگای ورمێ
|title= پێکھاتەی پارێزگای ورمێ لە ٢٠١٠<ref name="zaban">[http://barnameh-ag.ir/portals/0/amar86/amarhtm/fasl1/f10.htm وزارت کشور] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100415205928/http://barnameh-ag.ir/portals/0/amar86/amarhtm/fasl1/f10.htm |date=۱۵ آوریل ۲۰۱۰}}، استانداری آذربایجان غربی. معاونت برنامەریزی. بازدید: مارس ۲۰۱۰.</ref>
|titlebar=#ddd
|titlebar=#ddd
|left1=پێکھاتە
|left1=پێکھاتەکان
|right1=ڕێژە لە سەد
|right1=ڕێژە لە سەد
|float=left
|float=left
|bars=
|bars=
{{bar percent|[[کورد]]|yellow|76.3}}
{{bar percent|[[کورد]]|yellow|50}}
{{bar percent|[[زمانی ئازەری (ڕوونکردنەوە)|ئازەری]]|red|21.7}}
{{bar percent|[[ئازەربایجانییەکان|ئازەربایجانی]]|red|48}}
{{bar percent|[[فارسەکان|فارس]]|black|0.8}}
{{bar percent|[[فارسەکان|فارس]]|black|0.8}}
{{bar percent|[[عەرەب]]|green|0.2}}
{{bar percent|[[عەرەب]]|green|0.2}}
{{bar percent|ئەوانی تر|purple|1}}
{{bar percent|ئەوانەی تر|purple|1}}
}}
}}
{{clear}}
{{clear}}
ھێڵی ٢١٣: ھێڵی ٢١٨:


== بەستەرە دەرەکییەکان ==
== بەستەرە دەرەکییەکان ==
{{پۆلی کۆمنز}}
{{پۆلی کۆمنز|West Azerbaijan Province|پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا}}
* [http://kurdish-guide.com/ ڕێبەری کوردی]
* [http://kurdish-guide.com/ ڕێبەری کوردی]


ھێڵی ٢٣٣: ھێڵی ٢٣٨:
{{زانیارییە کتێبخانەیییەکان}}
{{زانیارییە کتێبخانەیییەکان}}


{{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|ئێران|کوردستان|پارێزگای ورمێ|موکریان}}
{{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|ئێران|کوردستان|پارێزگای ورمێ|موکریان|ئازەربایجان}}


[[پۆل:پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا|پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا]]
[[پۆل:پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا|پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا]]

دوایین پێداچوونەوەی ‏٠٨:٠٠، ١٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤

پارێزگای ورمێ
پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا
پارێزگا
Արևմտյան Ադրբեջան - Azerbaycana Rojava - استان آذربایجان غربی - West Azerbaijan Province - Qərbi Azərbaycan ostanı
نەخشەی پارێزگای ورمێ
Map
وڵاتئێران
ناوەندورمێ
دەسەڵات
 • پارێزگارمحەممەدسادق موعتەمدیان
 • ئەنجومەنی شارەزایانعەسگەر دیرباز، عەلیئەکبەر قوڕەیشی، جەواد موجتەھید شەبستەری
ڕووبەر
 • سەرجەم٣٧،٤٣٧ کیلۆمەتری چوارگۆشە (ھەڵەی دەربڕین: کرداری < پێشبینی نەکراوە. میلی چوارگۆشە)
بەرزترین بەرزایی
٣٦٠٥ مەتر (١١٬٨٢٧ پێ)
نزمترین بەرزایی
٧٨٥ مەتر (٢٬٥٧٥ پێ)
ژمارەی دانیشتووان
 (٢٠١٦)
 • سەرجەم٣،٢٦٥،٢١٩
 • چڕی٨٧ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢٣٠ کەس لە میلی چوارگۆشە)
زمان و ئایین
 • زمانکوردی (کورمانجی و سۆرانی و کەڵھوڕی)، ئازەری، ئەرمەنی، ئاشووری
 • ئایینئیسلام (سوننە و شیعە)، مەسیحی، یارسان
 • ب پ م(٢٠١٧)٠،٧٥٨[١]
بەرز · ٢٦مین
ناوچەی کاتیUTC+3:30 (ناوچەی کاتی)
 • ھاوین (DST)UTC+4:30 (ھاوین)
تەلەفۆن٠٤٤١
وێبگەurmia.ir
پارێزگای ورمێ

پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا یان پارێزگای ورمێ یەکێک لە پارێزگاکانی ئێرانە کە لە باکووری ڕۆژاوای ئەو وڵاتەدا ھەڵکەوتووە. ناوەندی پارێزگاکە شاری ورمێیە و لە دوو نەتەوەی سەرەکیی کورد و ئازەربایجانی پێکھاتووە. بەھۆی جیاوازیی پێکھاتەکان، پارێزگاکە وەکوو ھەرێمێکی جێناکۆک دادەنرێت کە لەلایەن کوردەکانەوە وەک بەشێک لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان و لەلایەن ئازەرییەکانەوە وەک بەشێک لە ئازەربایجانی باشوور ھەژمار دەکرێت. ئەو پارێزگایە لەگەڵ کۆماری نەخچیڤان (ئازەربایجان)، باکووری کوردستان (تورکیا) و ھەرێمی کوردستان (عێراق) ھاوسنوورە.

مێژوو

[دەستکاری]

کاتی سەرھەڵدانی دەوڵەتی سەفەوی لە ئێراندا، بەشێکی ورمێ بەدەستی میرانی برادۆستەوە بوو.[٢] لە شاری خۆییش میرانی دومبولی بە ڕەگەز کورد حوکمڕانی شاریان دەکرد. کە شاعەبباسی گەورە بە یارمەتی تورکمانی ئەفشار ھاوردە، ھێرشی بردە سەر قەڵای دمدمی پێگەی میرانی برادۆست، قەڵاکە داگیرکرا و ئەمیرخانی برادۆست لە ناوبرا. دوای ئەم شەڕە خوێناوییە حوکمڕانیی ئەم شارە و دەوروبەری درا بە ھۆزی ئەفشار و دواتر بۆ بەرپەرچدانەوەی ھێرشی کوردی بڵباس ھۆزی قەرەپەپاخیش ھێنرانە دەشتی سندوس و نەغەدە. شۆرشەکانی شێخ عوبەیدوڵڵای نەھری و سمکۆی شکاک دوو بەرسەرھاتی گرنگ بوون کە کوشتاری خوێناوی و ماڵوێرانیی بەدووای خۆی ھێنا. لە شەڕی جیھانیی یەکەمدا بە پلانێکی نھێنی ماڕشەممونی ئاشووری بە دەستی سمکۆوە کوژرا و ئاشووپی نێوان کورد و ئاشووری زیانێکی گەورەتری بە ھەرێمەکە گەیاند.

کۆماری کوردستان

[دەستکاری]
وتاری سەرەکی: کۆماری مەھاباد

لە دوای شەڕی جیھانیی دووەم کاتێک لەشکری سۆڤیەت باکووری ئێرانی داگیرکرد کورد و تورکی ئازەری بە پشتگیری سۆڤیەت ئیعلانی دوو کۆماری ئازادیان کرد لە مەھاباد و تەورێز. قازی محەممەد یەکەم و دوایین سەرکردەی ئەم کۆمارە بوو و ھەر لە مەھابادیش بە فرمانی ڕەزاشای پەھلەوی لە سێدارەدرا. یەکەم ڕاگەیاندنی پارتی دیموکراتی کوردستان ھەر لە ڕۆژگاری کۆماری مەھاباد بوو.

شارستانەکان

[دەستکاری]
ئەمانەش ببینە: پێڕستی شارستانەکانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا

پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا لە ١٧ شارستان پێکدێت کە بریتین لە:

دابەشکاری و ئامار

[دەستکاری]

پارێزگای ورمێ لە ٢٠ شارستان، ٤٨ شار، ٤٢ ناوچە و ١٤٢ گوندەوار پێکھاتووە. زمانەکانی کوردی (باکووری و ناوەندی) و ئازەربایجانی دوو زمانی سەرەکیی پارێزگان. ئامارەکانی شارستانەکانی پارێزگای ورمێ:[٣]

ناوی شارستان ژمارەی دانیشتووان ڕیزبەندی دانیشتووان لە پارێزگادا ڕووبەر ڕیزبەندی ڕووبەر لە پارێزگادا زمانەکان
ورمێ ٩٦٣،٧٣٨ ١ ٥،٢٥١ ٢ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری و ناوەندی
خۆی ٣٥٤،٣٠٩ ٢ ٥،٥٦١ ١ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
بۆکان ٢٢٤،٦٢٨ ۳ ٢،٥٤١ ٦ کوردیی ناوەندی
میاندواو ٢٦٠،٦٢٨ ٤ ٢،٢٣٣ ٩ ئازەربایجانی
مەھاباد ٢١٥،٥٢٩ ٥ ٢،٥٩٢ ٤ کوردیی ناوەندی
سەڵماس ١٩٢،٥٩١ ٦ ٢،٥٤٤ ٥ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
پیرانشار ١٢٣،٦٣٩ ٧ ٢،٢٥٩ ٨ کوردیی ناوەندی
نەغەدە ١٢١،٦٠٢ ٨ ١،٠٥٠ ١٤ کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
سەردەشت ١١١،٥٩٠ ٩ ١،٤١١ ١٢ کوردیی ناوەندی
ساینقەڵا ٩١،١١٣ ١٠ ٢،١٤٤ ١٠ ئازەربایجانی، کوردیی ناوەندی
ماکۆ ٨٨،٨٦٣ ١١ ٤،٣٣٥ ٣ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
تیکاب ٧٨،١٢٢ ١٢ ٢،٥٢٣ ٧ ئازەربایجانی، کوردیی ناوەندی
شنۆ ٧٠،٠٣٠ ١٣ ١،١٩٣ ١٣ کوردیی ناوەندی
شەوت ٥٢،٥١٩ ١٤ ٩٣١ ١٧ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
چاڵدێران ٤٦،٣٩٨ ١٥ ١،٩٧٥ ١١ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
چایپارە ٤٣،٢٠٦ ١٦ ٩٤٠ ١٥ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
پۆلدەشت ٤٢،٠٧١ ١٧ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
چواربورج ٢٦،٢١٩ ١٩ ٢٩٥ ٢٠ ئازەربایجانی
میراوە ٢٢،٧٠٠ ١٩ کوردیی ناوەندی
بارووق ٢٢،٣٨٥ ٢٠ ٩٣٢ ١٨ ئازەربایجانی

دانیشتووان

[دەستکاری]

دانیشتووانی کورد لەم پارێزگایەدا بە سێ شێوەزاری سەرەکی قسەدەکەن: کوردیی باکووری (کورمانجی) لە شارەکانی ماکۆ ھەتا ورمێ، کوردیی ناوەندی (سۆرانی) لە موکریاندا لە شنۆ ھەتا تیکاب و کوردیی باشووری (کەڵھوڕی) لە شارەکانی تیکاب و ساینقەڵا و ھەروەھا ھەندێکیش لە بۆکان ژیان بەسەر دەبەن. شارستانەکانی بۆکان، مەھاباد، شنۆ، پیرانشار و سەردەشت بەتەواوی لە دانیشتووانی کورد پێکدێن. ئەم پارێزگایە لە کۆنەوە ھەتا ئێستا، پارێزگایەکی کێشەلەسەر لە نێوان کوردەکان و ئازەرییەکانە.[٤]

نەخشەی نەتەوەکانی پارێزگای ورمێ بەبێ دابەشکاریی شارستانەکان و ناوچەکان██ کورد ██ ئازەری ██ ئاشووری

دابەشبوونی ھۆزە کوردییەکان لە باکوورەوە بەرەو باشوور بەم شێوەیەیە: جەلالی، میلان، ھەیدەران، شکاک، بەگزادە، برادۆست، گۆران، بەریاجی، مڵکاری، زەرزا، بائۆمەر، مامەش، گەورک، مەنگوڕ، پیران، چەرداوڕۆکان لەک و ھەوشار کورد لە ناوچەی ھەوشار.[٥] ھۆزە ئازەرییە تورکمانەکانیش بریتین لە ئەفشار (کە لە کرمان و خۆراسانەوە ڕاگوێزراون) و قەرەپەپاخ (کە لە قەوقازەوە ھاتوون). ئاشووری و ئەرمەنییەکانیش دانیشتووی دێرینی ئەم پارێزگایەن.[٦]

بەپێی لێکۆڵینێک لە ساڵی ٢٠١٠ دانیشتووانی پارێزگای ورمێ بە ئەم شێوازەی بوون؛ (ھەر چەند دروستیی ئەم لێکۆڵینە بە چاکی دیار نییە.[٧])

پێکھاتەکانی پارێزگای ورمێ
پێکھاتەکان ڕێژە لە سەد
کورد
  
 ٥٠٪
ئازەربایجانی
  
 ٤٨٪
فارس
  
 ٠٫٨٪
عەرەب
  
 ٠٫٢٪
ئەوانەی تر
  
 ١٪

ئەمانەش ببینە

[دەستکاری]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  2. ^ تاریخ حاکمان و تاریخ محکومان: روایت اسکندربیگ از دمدم ٢٧ی شوباتی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  3. ^ «ناوەندی ئاماری ئێران، فایلی PDFی ئەنجامەکانی سەرژمێریی ساڵی ٢٠١١» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٣ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئەیلوولی ٢٠١٢ ھێنراوە.
  4. ^ «کێشەی خاک لەنێوان کورد و تورکی ئازەربایجانی لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژئاوا لە ئێراندا». گۆڤاری تیشک. لە ١٥ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  5. ^ ایل‌ھا و طایفەھای عشایری کرد ایران. علی میرنیا. ناشر نسل دانش. ایران. ۱۳۶۸
  6. ^ Keith Stanley McLachlan, The Boundaries of Modern Iran, UCL Press, 1994, P 55
  7. ^ موانع مشارکت کردها در آذربایجان غربی، انتظارات و چشم اندازها

بەستەرە دەرەکییەکان

[دەستکاری]
ئاڕاستەی با
  ئازەربایجان  تورکیا
 ئازەربایجان 		 تورکیا ئاڕاستەی با
پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژھەڵات  تورکیا
ڕۆژهەڵات
   پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا  
ڕۆژئاوا
پارێزگای زەنگان پارێزگای کوردستان  عێراق
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=پارێزگای_ئازەربایجانی_ڕۆژاوا&oldid=1363596»