پەیامەکانی ژێر زەوی

پەیامەکانی ژێر زەوی لەلایەن فیۆدۆر دۆستۆیەڤسکی سانت پترسبۆرگ (١٨٦٦)

پەیامەکانی ژێر زەوی (بە ڕووسی: Записки из подполья) یان پەیامەکانی ژێر زەمین یەکێکە لە بەرھەمەکانی نووسەری ڕووسی فیۆدۆر دۆستۆیەڤسکی لە ساڵی ١٨٦٤ لەسەر دەستی نووسراوە، و یەکێکە لە باشترین بەرھەمەکانی جیھانی ئەدەبیات.

دۆستۆیەڤسکی ڕۆمانی پەیامەکانی ژێر زەوی «یان پەیامەکانی ژێرزەمین»ی نووسیوە لە وەڵامی ڕۆمانی «چی بکرێت؟» بۆ نیکۆلای چێرنیشێڤسکی کە گریمانەی گەشبینی ژیری و کاریگەرییەکە بەرەوپێش دەبات: مرۆڤ لە سروشتدا خۆپەرستە، ئەمەش وای لێدەکات ھەموو بڕیارەکانی بۆ دەستەبەرکردنی بەرژەوەندی تایبەتی خۆی بگرێتەبەر، ھەروەھا بە سروشت ژیرە، ھەربۆیە بڕیارەکانی بەپێی یاساکانی لۆژیک و ژمێریاری زانستی تا ئەو جێگایەی کە دەتوانێت زانیارییەکانی ھاوسەنگ بکات، و ھەربۆیە ئەنجامی کارەکانی بۆ بەرژەوەندییەکانی بەپێویستی دەزانێت لەگەڵ بەرژەوەندییەکانی کۆمەڵگادا یەکدەگرێتەوە و لقێکی پێشکەوتنی شارستانی بێت. ئەو وێنە تەواوەی یان نایابەی مرۆڤ و گەشبینی لەڕادەبەدەر، ھەوەسێکی زاڵ بووە لە ئەورووپا بەھۆی سەرکەوتنە گەورەکانی شۆڕشی پیشەسازی و دەستکەوتە بەردەوامەکانی زانست، بۆیە ڕۆمانی پەیامەکانی ژێر زەوی وەک ئاگادارکردنەوەیەکی پێشوەختە ھات کە خۆشحاڵی سەرکەوتنەکانی مرۆڤی ئەورووپی و دەستکەوتەکانی، کە وای لێکرد ببێتە ئامانج بۆ تۆمەتبارکردنی خەمۆکی و ڕەشبینی یان ئەوەی نوێنەرایەتی ھەڕەشەیەک دەکات بۆ سەر بیری مرۆڤ. ئەمەش تا سەرھەڵدانی جەنگی جیھانی یەکەم بە کۆمەڵکوژیییەکانی و ناشیرینییەکانییەوە بەردەوام بوو بۆ ئەوەی ببێتە شۆکێک کە بووە ھۆی پێداچوونەوە بەو وێنە نایابەی مرۆڤ.

ڕۆمانەکە بە یەکەم ڕۆمانی بوونگەرایی دادەنرا، بە بڕوای زۆر کەسەوە.ڕۆمانەکە باس لە کەسێکی دزێو و ڕق لێبوو دەکات، بێ ناو ھەوڵی بێزارکردنی خوێنەرانی دەدات، کە فەرمانبەرێکی خانەنشینکراوی حکوومی بوو لە سانت پترسبۆرگ دەژیا.

بەشی یەکەم بەناونیشانی ژێرزەمین بە شێوازێکی مۆنۆلۆگ نووسراوە، تیایدا نووسەر خۆی دەناسێنێت و بیروباوەڕی خۆی و ئەو ھۆکارانە دەخاتەڕوو کە وایکردووە تووشی ئەم دۆخە بێت. سەبارەت بە بەشی دووەم بە ناوی تایبەت بە بەفری شێدار، نووسەر ھەندێک لەو ڕووداوانەی گێڕایەوە کە لە ژیانیدا ڕوویانداوە.