Cerrynt trydanol

Cerrynt trydanol

Math	current
Yn cynnwys	ion current
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Gwifren copor nodweddiadol o ddyfais trydanol

Cerrynt trydanol yw llif o wefr drydanol. Mewn cylchedau trydanol gall y wefr drydanol yma gael ei gario drwy naill ai symud electronau ar weiren, neu drwy gario ïonau ar electrolyt. Gall y ddau yma ddigwydd gyda'i gilydd, yr electronau a'r ïonau, fel a wneir mewn plasma.

Mesurir cerrynt trydanol mewn amperau gan ddefnyddio amedr.

Mae llif cerrynt yn achosi cynhesu Joule, sydd yn ei dro'n creu golau mewn bylbiau; mae hefyd yn creu maes magnetig, a ddefnyddir mewn modur, anwythydd a generadur.

Mae cerrynt yn llifo'n hawdd trwy rai deunyddiau ond mae'n anodd iddo lifo drwy ddefnyddiau eraill. Dargludyddion yw'r enw ar ddeunyddiau y mae cerrynt yn llifo'n hawdd drwyddynt; y metalau arian, copr ac alwminiwm er enghraifft. Yr enw ar y deunyddiau sydd yn ei gwneud hi'n anodd i gerrynt lifo yw ynysyddion. Mae plastigion fel PVC, polythen a persbecs, a gwydr a rwber yn ynysyddion da.

Mae cerrynt yn llifo drwy wifren neu ddeunydd oherwydd yr electronau rhydd, mewnol; os oes llawer ohonynt (e.e. copr) bydd y dargludydd yn un da. Os na fydd llawer ohonynt (e.e. PVC) bydd yn ynysydd da. Mae yna lawer o ddeunyddiau sy'n ddargludyddion trydanol da sydd hefyd yn ddargludyddion gwres da. Gall trydan lifo drwy nwyon a hefyd hylifau anfetalaidd, mae hyn oherwydd yr ïonau positif a negatif sydd ganddynt.

Hafaliad cerrynt yw:

$I={\frac {\Delta Q}{\Delta t}}$

lle:
I yw'r cerrynt a lifith
$\Delta Q$ yw'r newid mewn cerrynt trydanol
$\Delta t$ yw'r newid mewn amser

Cerrynt union a cherrynt eiledol

Defnyddir y byrfoddau DC ac AC am gerrynt union a cherrynt eiledol yn rhyngwladol.

Cerrynt union

Mae prosesau cemegol y tu mewn i gell drydanol neu fatri yn creu grym electromotif ac felly fe wnëir gwahaniaeth potensial rhwng y terfynellau. Pan gysylltir y terfynellau gan ddolen ddargludo (cylched) mae'r wefr yn symud ac fe wnëir gwaith arni. Ffynhonnell y wefr symudol (yr electronnau) yw terfynell negatif y batri a fydd yn derbyn cyflenwad o electronau o ganlyniad i brosesau cemegol, a bydd yn ei gwrthyrru i mewn i'r gylched. 'Sinc' electronau yw terfynell positif y batri: mae electronau yn llifo i mewn iddo ac yn cyfuno â'r ïonau positif y tu mewn i'r batri. Nid yw gwahaniaeth potensial y terfynellau'n newid ac mae cyfeiriad y llif o amgylch y gylched yn gyson. Dyma gerrynt union syml.

Cerrynt eiledol

Mewn generadur syml mae coil yn cylchdroi mewn maes magnetig. Mae un ochr y coil yn cylchdroi yn mynd trwy'r maes magnetig i un cyfeiriad a'r ochr arall i'r llall. Mae'r llif gwefrau a anwythir yn newid cyfeiriad hefyd. Dyma gerrynt eiledol.