Tudwal Tudclyd

Tudwal Tudclyd
Galwedigaeth	teyrn
Swydd	list of kings of Strathclyde
Tad	Clynog ab Dyfnwal
Plant	Rhydderch Hael

Brenin cynnar ar deyrnas Frythonaidd Ystrad Clud oedd Tudwal Tudclyd. Roedd yn dad i Rhydderch Hael (m. tua 604) ac felly buasai yn ei flodau tua chanol y 6g.

Cyfeirir at Dudwal mewn un o Drioedd Ynys Prydain fel tad Rhydderch.

Ystyr yr enw Tudwal yw "Arweinydd y bobl" (tud = "pobl", cf. Gwyddeleg túath + Hen Gymraeg gwâl = "arweinydd"), ac mae Tudclyd yn golygu "Amddiffynnwr y bobl" (clyd = "cysgod", "amddiffyn").

Ceir mwy nag un traddodiad am dras Tudwal. Mae un o'r achau yn ei wneud yn fab i ryw Eidinet (Ednyfed?) ac felly'n un o ddisgynyddion Macsen Wledig, ond mae ach arall yn ei wneud yn ddisgynnydd i'r arwr Dyfnwal Hen.

Roedd Tudwal yn berchen un o Dri Thlws ar Ddeg Ynys Prydain:

(H)ogalen Tudwal Tutklyd: o hogai wr dewr (e)i gleddyf arni, od enwaedi ar wr, marw fyddai; ag os hogai wr llwfr, ni byddai waeth.

Cyfeirir at Dudwal (os yr un gŵr ydyw) ym Muchedd Sant Ninian gan Ailred o Rievaulx (12g). Yn ôl y fuchedd roedd Tuduvallus yn frenin pechadurus a gosbwyd trwy ei wneud yn ddall. Ymddengys fod y fuchedd yn seiliedig ar ffynonellau o'r 8g.

Cyfeiriadau

• Trioedd Ynys Prydein, gol. Rachel Bromwich (Caerdydd, 1961; arg. newydd 1991)