Shihi Suurili

surah
Pahi la	Alikuraan
Zuliya wuhibu	النحل
Japan zuliya (yuli kana) sabbu ni	みつばち
Siɣili-lana yuli	Shia
Be lɛbigili zuliya nima ni	16. The Bee, Q31204671
Balli tuma bɛi balli yuli	laribanchi
Tuma ŋɔ maa zaa bɛla URL maa ni	https://quran.com/16
Nahingbaŋ	Meccan surah
Stack Exchange tag	https://islam.stackexchange.com/tags/surat-an-nahl

E-Class

Shihi Suurili (An-Nahl ٱلنَّحْل)^[1]

Suurili ŋɔ maa wuhirila Naawuni ni yolisi daadam yolisiri shεŋa O binnamda puuni, kamani O ni larigi o bindir’ shεŋa, ni O ni dolsi o, n-ti pahi O ni ti o haŋkali shεli, domin o zaŋ li gaŋsi O ni jεma, ka di lahi baŋsiri ti O ni yɛn ti yolsi ninvuɣ' so ŋun doli O dolisigu maa yolisa shɛŋa Zaadali.

Aaya nima

Aaya nima:^[2]

1. Naawuni zaligu (Chiyaama yiɣisibu) kana, dinzuɣu miri ya ka yi (Maka chɛfurinim’) bo li yoma. O nam simsiya, ka tibgi ka chɛ bɛ ni laɣindi O mini binyɛr’ shɛŋajɛmdi maa.
2. O (Naawuni) siɣisirila Malaaikanim’ na ni Ruuhi (Alkur’aani aayanima) O zaligu puuni, ka di sheeri O ni bɔri so zuɣu O daba puuni, (ka yεra): “Tim ya (ninsalinim’) saɣisigu kadama duma jεmdigu n-kani ni yεlimaŋli naɣila Mani (Naawuni), dinzuɣu zom ya Ma.”
3. O namla sagbana mini tiŋgbani ni yεlimaŋli, O nam duya ka chɛ bɛ ni laɣindi O mini shɛli n-jεmdi maa.
4. O namla ninsala ni maniyyi (dablim kom), din nyaaŋa ka o (ninsala) leei ŋun ŋmɛri namgbankpeeni ni Naawuni, polo ni.
5. Ni yiŋbiŋkobri, O (Naawuni) nam ba, ka yi mali tulum binyɛra (kamani wɔri nyɛma) bɛ puuni, ni anfaani shɛŋa, ka ŋubri bɛ puuni shεŋa.
6. Yi lahi mali nachinsi bɛ puuni saha shεli yiyi ti zaŋdi ba yi gulibu shee na Zaawuni, ni saha shεli yi ni bahiri ba (yi gulibu shee) Asibaasi.
7. Ka bɛ lahi kpiɣiri yi neentibsa n-zaŋ chaŋ tiŋshee yi ni ku tooi chaŋ ti paai naɣila ni wahala. Achiika! Yi Duuma (Naawuni) nyɛla Nambɔzɔrikpeeni lana, Zaadali Nambɔzobonaa.
8. Ni yuri mini buntaansi, n-ti pahi buŋsi (Naawuni nam ba mi), domin yi bari ba, ka bɛ lahi nyɛ nachinsi n-tin ya, ka lahi namdi binyɛr’ shɛŋa yi ni ʒi.
9. Yaha! Naawuni n-su kahigibu n-zaŋ chaŋ sochibga, di (soya maa) mi shɛŋa nyɛla din gɔŋda, Omiyi di bɔra, O naan dolsi ya namgbaniyini.
10. Ŋuna n-nyɛŊun siɣisi kom na zuɣusaa, ka di shɛli nyɛ binnyurgu n-tin ya, ka tihi lahi binda di puuni, ka yi mali li n-guli yi biŋkobri.
11. Ka O mali li yihiri bimbila n-tiri ya, ni zaituuni mini dobino, ni inabi (sinsaba), n-ti pahi binwola balibu kam. Achiika! Ŋɔ maa puuni mali kpahimbu n-ti ninvuɣu shεbu ban tεhira.
12. Yaha! Ka O balgi yuŋ mini dabsili n-tin ya, n-ti pahi goli mini wuntaŋa, ka saŋmarsi gba nyɛ bɛ ni balgi shεli ni O (Naawuni) zaligu. Achiika! Ŋɔ maa puuni mali kpahimbu n-zaŋ ti ninvuɣu shεba ban niŋdi haŋkali.
13. Ni O (Naawuni) ni nam shɛli n-tin ya tiŋgbani ni, ka di ŋmahiŋgbana nyɛ koŋkoba. Achiika! Ŋɔ maa puuni mali kpahimbu n-ti ninvuɣu shεba ban teeri Naawuni yɛla.
14. Yaha! Ŋuna n-nyɛŊun balgi teeku n-tin ya, domin yi ŋubi nimpalli (zahim) din yi di puuni na, ka yi lahi yihiri nachinsi binyεra di puuni, ka yɛrili, ka a nya ŋarim ka di ŋmari di (kom maa) puuni, domin yi zaŋ li bo O (Naawuni) pini puuni shɛli. Yaha! Achiika! Yi ni leei ninvuɣu shɛba ban paɣira.
15. Yaha! Ka O zaŋ zolikara n-labi tiŋgbani yaaŋa zuɣu, domin di ti mali ya n-damdi zuɣu, ni kulibɔna mini soya, domin achiika! Yi leei ninvuɣu shɛba ban dolsi.
16. Ni alaama shεŋa, n-ti pahi saŋmarsi, ka bɛ (ninsalinim’) mali li ndolsira.
17. Di ni bɔŋɔ, (Duuma so) Ŋun namdi ni ŋmani ŋun bi namda? Di ni bɔŋɔ, yi ku teei Naawuni yɛla?
18. Yaha! Yi yi kali Naawuni yolsigu, (yi yi mali di laasabu) yi ku tooi baŋ di tariga. Achiika! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
19. Yaha! Naawuni mi yi ni sɔɣiri shɛli, ni yi ni yihiri shεli polo ni.
20. Yaha! Bɛ (chɛfurinim’) ni jεmdi binyεr’ shεŋa din pa Naawuni maa ku tooi nam shɛli, amaa! Ka di nyɛla bɛ (Naawuni) namdi ba mi.
21. Bɛ (buɣa maa) nyɛla kpiimba, bɛ pala ban mali nyɛvuya, bɛ mi ʒi saha shεli bɛ ni yɛn ti neei ba.
22. Yi Duuma (Naawuni) nyɛla Duuma yino, amaa! Ninvuɣu shεba ban bi ti Chiyaama yεlimaŋli maa, bɛ suhiri nyɛla din zaɣisira (Naawuni gaŋsibu), ka bɛ lahi nyɛla ban tibgi bɛ maŋa.
23. Di nyɛla pali kadama Naawuni mi bɛ (ninsalinim’) ni sɔɣira shɛli, ni bɛ ni yihiri shεli polo ni. Achiika! O bi bɔri ninvuɣu shεba ban tibgiri bɛ maŋa.
24. Yaha! Bɛ yi yεli ba (chɛfurinima): “Bimbo ka yi Duuma (Naawuni) siɣisi na?” Ka bɛ yɛli: “Di (Alkur’aani maa) nyɛla kurumbuninim’ salima.”
25. Domin bɛ ti ʒi bɛ mammaŋ’ taya ka di nyɛla din pali Zaadali, n-ti pahi bɛ ni daa birgi ninvuɣu shεba tayaka di pa nibaŋsim shεli ka bɛ mali a. Achiika! Bɛ ni yɛn ti ʒi ʒili shεŋa nyɛla din be.
26. Achiika! Ninvuɣu shεba ban daa kana pɔi ni bana (Maka chεfurinim’ maa) daa na nabεri, ka Naawuni kana bɛ mee zuɣu di daantalsi polo, ka di mopila lu bɛ zuɣu, ka azaaba kaba na luɣu shεli polo bɛ ni bi mi.
27. Din nyaaŋa, ka O (Naawuni) yɛn ti dihi ba vi Zaadali, ka yεli: “Yapolo ka N nyinta’ shεba yi ni daa zabri taba bɛ zuɣu maa be? Ka ninvuɣu shεba bɛ ni ti baŋsim yεli: “Achiika! Zuŋɔ, filiŋ mini biɛrim be chεfurinim’ zuɣu.”
28. Ninvuɣu shεba Malaaikanim’ ni deeri bɛ nyɛvuya, ka bɛ nyɛla ban di bɛ maŋ’ zualinsi (Dunia ŋɔ), bɛ yɛnti bɔrimi ni bɛ zaŋ bɛ maŋa n-ti Naawuni (bɛ kum saha), ka naan yεli: “Ti daa pala ban tumdi zaɣibiεɣu,” (Ka Malaaikanim’ maa yεli ba): “Kayya! Achiika! Naawuni mi yi tuuntumsa ni daa nyɛ shɛli.”
29. “Dinzuɣu, kpεm ya ʒahannama dindoya puuni, ka nyɛla ban yɛn kpalim di puuni. Yaha! Ninvuɣu shεba ban tibgi bɛ maŋ’ labbu shee nyɛla din be.”
30. Ka bɛ yεli ninvuɣu shεba ban daa mali wuntia: “Bimbo ka yi Duuma siɣisi na?” Ka bɛ yɛli: “O siɣisiti la din vɛla (Alkur’aani) na.” Ninvuɣu shεba ban viεlgi bɛ tuma sanyoo nyεla zaɣiviεlli (Dunia ŋɔ). Yaha! Chiyaama n-nyɛ din gari. M- bo ni wuntizɔriba yili.
31. Bɛ nyɛla ban yɛn ti kpe ʒinahigu Daalizanda la, ka kulibona yɛn ti zɔri gindi di gbinni. Bɛ ninya bɛ ni bɔri shɛli di puuni. Lala ka Naawuni yɛn ti yo wuntizɔrba (sanyoviɛlli).
32. Ninvuɣu shεba Malaaikanim’ ni deeri bɛ nyɛvuya, ka bɛ nyɛla ban tum tuunviεla, (Malaaikanim’) yεri ba mi: “Suhudoo be yi zuɣu, kpεm ya Alizanda domin yi ni daa tumdi shɛlila zuɣu.”
33. Di ni bɔŋɔ,bɛ (chεfurinim’ maa) guhirimi ni shee Malaaikanim’ ti kaba na (ni bɛ ti deei bɛ nyɛvuya), bee ka a Duuma zaligu (azaaba) ti kaba na? Tɔ! Lala ka ban daa kana pɔi ni bana maa daa niŋ. Dinzuɣu, Naawuni daa bi di ba zualinsi, amaa! Bana n-daa nyɛ ban di bɛ maŋ’ zualinsi.
34.Ka bɛ tuumbe’ shεŋabɛ ni daa tum maa (sanyoo) paai ba, ka bɛ ni daa maandi shɛli (azaaba) ansarsi maa ti shee bɛ zuɣu.
35. Ka ninvuɣu shεba ban bo nyintahi m-pahi Naawuni zuɣu n-jεmdi maa yεli: “Naawuni yi di bɔra, ti naan ku jεm shɛlim-pahi O zuɣu, tinim’ bee ti banima, ti mi naan ku tooi mɔŋ shɛlika di pa ni Ŋuna.” Tɔ! Lala ka ninvuɣu shεba ban daa kana pɔi ni bana maa daa niŋ. Di ni bɔŋɔ, talahi shɛli m-be tuumba zuɣu m-pahila bɛ ti tuuntali polo ni?
36. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) timla tumo na niriba kam puuni. (ka yεli ba): “Jεmmi ya Naawuni, ka niŋ ya katiŋ’ ka chɛ taaguuti.” Dinzuɣu, bɛ (ninsalinim’) puuni so beni ka Naawuni dolsi o, ka bɛ puuni so mi beni ka bɔrginsim niŋ talahi o zuɣu. Dinzuɣu, gom ya tiŋgbani yaaŋa zuɣu, ka nya ninvuɣu shεba ban labsi ʒiri niŋ (Naawuni tuumba) noya ni maa bahigu ni daa nyɛ shɛm.
37. (Yaa nyini Annabi)! A yi mali tamaha ni bɛ (chεfurinim’ maa) dolsigu, tɔ! Nyini baŋmi ni achiika! Naawuni bi dolsiri ŋun bɔrgi. Yaha! Bɛ ti ka sɔŋdiba (Zaadali).
38. Ka bɛ (chεfurinim’ maa) naan po Naawuni ni bɛ pɔri tariga, (kadama) Naawuni bɛ yɛn neei kpiimba. Achiika! Di nyɛla alikauli shɛli din yɛn niŋ. Amaa! Ninsalinim’ pam bi mi.
39. Domin O kahigi ba bɛ ni niŋdi namgbankpeeni shɛli zuɣu maa. Yaha! Ka ninvuɣu shɛba ban niŋ chεfuritali maa baŋ ni achiika! Bɛ daa nyɛla ʒirinima.
40. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) yi yu shɛli niŋbu, ti yεri li mi: “Leema, ka di leei.”
41. Yaha! Ninvuɣu shεba ban zo hiʒira Naawuni zuɣubɛ ni di ba zualinsi nyaaŋa, tɔ! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) nyɛla ban yɛn ʒili ba ʒiishesuma Dunia ŋɔ, amaa! Zaadali sanyoo n-nyɛ din gari, bɛ yi di nyɛla bɛ (ninsalinim’) mi mi.
42. Ninvuɣu shεba ban niŋ suɣulo, ka nyɛla ban zaŋdi bɛ maŋa ndalindi bɛ Duuma (Naawuni).
43. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ Naawuni) na ʒin tim (tuun’ so) na pɔi ni nyini, naɣila bɛ (tuumba maa) nyɛla ninsalinima, ka Ti timdi wahayi na bɛ sani. Dinzuɣu, bɔhimi ya baŋdiba, di yi niŋ ka yinyɛla ban ʒi.
44. Ni dalirinim’ din be polo ni (ka Ti timdi tuumba na), ni litaafinima. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Ka Ti siɣisi teebu (Alkur’aani) na n-ti ti a, domin a kahigi ninsalinim’ bɛ ni siɣisi shɛli na n-ti ti ba, domin achiika! Bɛ nyɛla ban yɛn niŋ tεha.
45. Di ni bɔŋɔ, ninvuɣu shεba ban na nabɛri maa niŋla yεmbahiga ni Naawuni lԑbi tiŋgbani m-pili ba, bee ka azaaba ka ba na luɣushεli polo bɛ ni bi mi.
46. Bee ka O gbaai ba bɛ zo n-gili (daabilim) puuni, bɛ mi pala ban yɛn tooi nyɛŋ Naawuni.
47. Bee ka O gbaai ba ka bɛ nyɛla ban kuli ʒiya n-guhiri ni dabɛm. Achiika! Yi Duuma (Naawuni) nyɛla Nambɔzɔrikpeeni lana, Zaadali Nambɔzobonaa.
48. Di ni bɔŋɔ,bɛ (Maka chεfurinim’ maa) bi yuli n-zaŋ chaŋ binshɛɣu kam Naawuni ni nam, ka di shilinshihi ŋmalgiri nudirgu mini nuzaa, ka nyɛla din ŋmεri gbiεɣu tiri Naawuni, ka lahi nyɛ din gbargiri di maŋa?
49. Yaha! Naawuni ka din be sagbana ni ŋmɛri gbɛɣu tira, ni din be tiŋgbani ni ka nyɛ binnyεŋ bee Malaaika, bɛ mi bi tibgiri bɛ maŋa.
50. Bɛ zɔrila bɛ Duuma so Ŋunbe bɛ zuɣusaa, ka niŋdi bɛ ni puhi ba ni shεli.
51. Ka Naawuni yεli: “Di gbibi ya duumanim’ ayi. Achiika! O nyɛla Duuma yino. Dinzuɣu, zom ya Ma.
52. Yaha! Ŋuna n-su din be sagbana mini tiŋgbani ni.Yaha! Ka O mali adiini shɛli din ka naabu. Di ni bɔŋɔ, yi ni zo duuma so ka pa ni Naawuni?
53. Yaha! Yolsigu kam ni yi ni be, tɔ! Di yila Naawuni sani na, din nyaaŋa, chuuta yi shihi ya, O sani ka yi lahi duhiri yi kukoya mbɔri sɔŋsim.
54. Di nyaaŋa, O yi ti vuui chuuta maa ka chɛn ya, ka yi puuni shεba naan bo nyintahi m-pahi O zuɣujɛmda.
55. Domin bɛ niŋ gutulunsi ni Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti ba shɛli, dinzuɣu wummi ya nyɛɣisim, ni baalim yi ni ta baŋ.
56. Ka bɛ naan zali tarli Ti (Tinim’ (Naawuni) ni largi ba buni shɛli puuni n-ti binshɛɣubɛ ni ka di baŋsim. Naawuni zuɣu, bɛ ni ti bɔhi ya ʒiri shεŋa yi ni daa ŋmari m-pari Naawuni maa.
57. Ka bɛ zaŋdi bipuɣinsi (dɔɣibu) n-tiri Naawuni, O nam simsiya, ka zaŋdi bɛ suhi ni yu shɛli n-tiri bɛ maŋa.
58. Yaha! Bɛ yi ti ti bɛ puuni so suhupɛlli lahibali kadama o paɣadɔɣi bipuɣinga, ka o saɣim o nina, ka nyɛla ŋun je suli.
59. Ka o naan sɔɣirio maŋ’ niriba puuni domin zuɣubiεɣu lahibali shεli bɛ ni ti o maa zuɣu,(kao tεhiri o suhu ni), di ni bɔŋɔ,oyɛn gbibila bipuɣinga maa ni filiŋ,bee oyɛn pi o latiŋgbani ni (ni o nyɛvuli). Achiika! Bɛ ni zaandi fukumsi shεli maa nyɛla din be.
60. Ninvuɣu shεba ban bi ti Chiyaama yεlimaŋli maa ŋmahingbaŋ nyɛla din be (dina n-nyɛ chɔɣinsi), ka Naawuni mi ŋmahingbaŋ nyɛ din du. Yaha! Ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda, Yεmgoliŋgalana.
61. Yaha! Naawuni yi di yɛn gbaai ninsalinim’ ni bɛ zualinsi, O naan ku chɛ biŋkɔb’so di(tiŋgbani yaaŋa) zuɣu, amaa! O naɣisiri mi n-tiri ba hali ni saha shεli O ni zali ba, dinzuɣubɛ saha yi ti paai, bɛ bi naɣisiri li, bɛ mi bɛ daŋsiri (bɛ nyɛvuya deebu).
62. Ka bɛ (chεfurinim’ maa) naan zaŋdi bɛ ni je shɛli tiri Naawuni, ka bɛ zilma naan tiri ʒiri ŋmahinli, kadama bana n-yɛn ti bahindi bahindsuŋ (Alizanda). Achiika! Di nyɛla pali kadama bana nnyɛʒahannama buɣum bihi. Yaha! Achiika! Bana n-nyɛ bɛ ni yɛn ti yi shɛba yɛla ni (Zaadali).
63. Pɔri niŋ dihitabli n-ti Naawuni, Ti (Tinim’ Naawuni) daa pun tim tuumba na ali’umma shεba ban daa kana pɔi ni nyini maa sani, ka shintaŋ dihi ba bɛ tuuntumsa nachinsi, dinzuɣu ŋuna (shintaŋ) n-nyɛ ŋun sɔŋdi ba (Dunia ŋɔ). Amaa! Azaabakpeeni be bɛ zuɣu (Zaadali).
64. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ Naawuni) bi siɣisi litaafi (Alkur’aani) na n-ti ti a, naɣila domin a kahigi ba (ninsalinim’) bɛ ni niŋdi shɛli namgbankpeeni di puuni maa, ka di lahi nyɛ dolsigu ni nambɔzobo n-ti ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli.
65. Yaha! Naawuni n-nyɛŊun siɣisi kom na zuɣusaa, ka zaŋ li neei tiŋgbani di kpibu nyaaŋa. Achiika! Ŋɔ maa puuni mali kpahimbu nzaŋ ti ninvuɣu shεba ban wumda (ban wumdi wa’azu).
66. Yaha! Achiika! Di lahi mali kpahimbu n-tin ya biŋkobri puuni, ka Ti (Tinim’ Naawuni) nyuhiri ya din be bɛ puya ni, ka di nyɛla bihim din yiri puuni daɣiri mini ʒim sunsuuni na, ka nyɛla din te, ka di valibu nyεɣisa n-ti ban nyura.
67. Yaha! Dobino mini Inabi (sinsaba) gba be binwola puuni, ka yi yihiri din kuundi (dam) di puuni, ni bindirsuma. Achiika! Ŋɔ maa mali kpahimbu n-zaŋ ti ninvuɣu shεba ban niŋdi haŋkali.
68. Ka a Duuma (Naawuni) zaŋ haŋkali n-le shiya (ka yɛli shiya maa): “Zaŋmi zoya mini tihi zuɣu n-leei a biɛhigu shee, ni bɛ (ninsalinim’) ni mεri binyεr’ shεŋa (ni taŋkpaɣu) n-zaanda.”
69. “Din nyaaŋa, dim binwolli kam, ka doli a Duuma (Naawuni) ni balgi so’ shεŋa n-ti a, ka binnyuri shεli yiri o (shiya maa) puli ni na, ka di nimgbiŋkom nyɛ koŋkoba, ka di puuni mali alaafee n-zaŋ ti ninsalinima. Achiika! Ŋɔ maa puuni mali kpahimbu n-ti ninvuɣu shεba ban tεhira.
70. Yaha! Naawuni n-nyɛŊun nam ya, din nyaaŋa, ka O deeri yi nyɛvuya. Yi puuni shεba mi benikabɛ (Naawuni) labsiri ba chɔɣinsi bɛhigu (kurginsim) puuni, domin o (ninsala) di lahi baŋ shɛli o ni daa pun mi shɛli (o bilim puuni) nyaaŋa. Achiika! Naawuni nyɛla Baŋda, Toora.
71. Yaha! Naawuni n-nyɛŊun tibgi yi puuni shεba bɛ taba zuɣu arzichi puuni, dinzuɣu ninvuɣu shεba bɛ (Naawuni) ni tibgi maa ku saɣi zaŋ bɛ daarzichi nlabsi ti bɛ sulinsi ka bɛ mini ba zaa leei yim. Di ni bɔŋɔ, Naawuni yolsigu ka bɛ (chɛfurinim’) ŋmεri namgbankpeeni?
72. Yaha! Naawuni zali ya la paɣabaka bɛ yi yi mammaŋ’ puuni na, ka zaliya ya yi bihi mini yaansi yi paɣaba maa ni, ka lahi largi ya bindirsuma. Di ni bɔŋɔ,bɛ (chɛfurinim’) tirila ʒiri yεlimaŋli, ka niŋdi chɛfuritali ni Naawuni yolsigu?
73. Ka bɛ (chεfurinim’ maa) naan jεmdi din pa Naawuni, ka di nyɛla bɛ ka bɛ daarzichi yiko shɛli sagbana mini tiŋgbani ni, bɛ mi ku tooi niŋ shεli.
74. Dinzuɣu, Di mali ŋmahin’ shɛŋatiri Naawuni. Achiika! Naawuni nnyɛŊun mi, yinim’ mi ʒi.
75. Naawuni ti ŋmahinli ni dab’ so bɛ ni su o yiko, ka o ka yiko shɛli zuɣu, ni Ti (Tinim’ Naawuni) ni largi ninvuɣu so arzichi din viɛla, ka a o mali li n-dihiri sɔɣisinli mini polo ni. Di ni bɔŋɔ, bɛ ni niŋ yim? Paɣibu balibu kam dihitabli ti Naawuni. Chɛli gba! Bɛ (chεfurinima) pam bi baŋda.
76. Ka Naawuni lahi ti ŋmahinli ni niriba ayi, bɛ puuni zaɣiyino nyɛla birgu, ka ku tooi nyɛŋ shɛli, ka mi nyɛla ŋun niŋ timsim n-zaŋ tio yiŋlana, luɣulikam ka o yi ŋmalgi o kpa, o bi kani na ni zaɣivɛlli. Di ni bɔŋɔ, o mini ŋun puhiri (niriba) ni aadalsi niŋbu ka lahi be sochibgi zuɣu ni niŋ yim?
77. Yaha! Naawuni n-su din sɔɣi sagbana mini tiŋgbani ni, Chiyaama mi yiɣsibu yɛltɔɣa pala shεli naɣila kamani nimbihi nyεɣsibu, bee din be yoma n-gari lala. Achiika! Naawuni nyɛla Toora binshɛɣu kam zuɣu.
78. Yaha! Naawuni n-nyɛŊun yihi ya yi manim’ puya ni ka yi ʒi shɛli, ka tin ya wumbu mini nyabu, ni haŋkaya, domin achiika! Yi leei ban yɛn paɣi.
79. Di ni bɔŋɔ,bɛ bi nya ka noombihi nyɛla bɛ ni balgi shɛba ka bɛ yiɣiri zuɣusaa, so bi gbibi ba (zuɣusaa maa) naɣila Naawuni? Achiika! Ŋɔ maa mali kpahimbu n-zaŋ ti ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli.
80. Yaha! Naawuni zaliya la ʒiishɛhi yi yiŋsi puuni, ka zali ya yiŋsi ka di yibiŋkobri gbana puuni na (kamani tanti, bee taapooli) ka yi ʒiri li ni soochi yi gɔrim dali, ni dabsi’ shεli yi ni ʒi yiŋa. Yaha! Di be pekobri puuni, ni laakumi kobri, n-ti pahi buukobri (ka Naawuni zaliya) duu nyɛma ka di yiri di puuni na, ka nyɛla nyɛɣisim wumbu tin ya hali ni yi saha shɛli.
81. Yaha! Naawuni zali ya shilinshiya ka di yi O ni nam shɛli ni na, ka zali ya duri zoya puuni, ka zali ya daliya shɛŋa din taɣiri ya ka chɛ tulum (wuntaŋ’tulum), ni daliya shɛŋa din taɣiri ya tobu ni. Lala ka O (Naawuni) paandi O yolsigu yi zuɣu, domin achika! Yi zaŋ yi maŋ zaa n-ti Naawuni (Mslinnima).
82. Dinzuɣu (yaa nyini Annabi)! Bɛ yi lԑbi biri, tɔ! Achiika! Din nyɛ talahi a zuɣu n-nyɛ a ti tuuntali polo ni.
83. Bɛ baŋdila Naawuni yolsigu, ka zaɣisiri li, ka bɛ pam nyɛ gutulunima.
84. Yaha! Teemi dabsi’ shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni yɛn ti yiɣisi shɛhiralana ali’umma kam puuni. Din nyaaŋa, bɛ ti bi yɛn saɣi ti ninvuɣu shɛba ban niŋ chɛfuritali maa (ka bɛ fabli), bɛ mi ti bibɔri bɛ yɛdda shɛli.
85. Yaha! Ban di zualinsi maa yi ti nya azaaba, bɛ ti bi yɛn balgi li ka chɛ ba, bɛ mi ti ku naɣisi n-tiba.
86. Yaha! Ninvuɣu shεba ban bo nyintahi n-ti Naawuni maa yi ti nya bɛ duumanim’ maa, ka bɛ yεli: “Yaa ti Duuma (Naawuni)! Bambɔŋɔnim’ ndaa nyɛ tini daa jεmdi shεba ka pa nyini maa.” Ka bɛ (duumanim’ maa) labsi ba zilli (ka yεli): “Achiika! Yi nyɛla ʒirinima.”
87. Yaha! Ka bɛ (zualindiriba maa) naan zaŋ bɛ maŋ’ zaasa n-ti Naawuni dindali maa, ka bɛ ni daa ŋmari ʒiri mpari binyɛr’ shɛba maa zaa bɔrgi ka chɛ ba.
88. Ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali, ka taɣi (ninsalinim’) ka chɛ Naawuni soli, Ti (Tinim’ Naawuni) ni pahi ba azaaba shεli bɛ daazaaba zuɣu, domin bɛ ni daa niŋdi barina shɛli (Dunia maa) zuɣu.
89. Yaha! Dabsi’ shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni yɛn ti yiɣisi shɛhiralana niriba kam puuni, ka zaŋ a (Annabi Muhammadu) na, ka atileeishɛhiralana ti bambɔŋɔnim’ (Muslinnima) maa. Yaha! Ti siɣisila litaafi (Alkur’aani) n-ti a na, ka di nyɛ din kahigiri yɛllikam, ni dolsigu mini nambɔzɔbo, n-ti pahi suhupiɛlli lahibali n-zaŋ ti Muslimnima.
90. Achiika! Naawuni puhirila aadalsi niŋbu, ni vinyla, ni yi ti dɔɣiriba (din yɛn mali bɛ bukaata), ka mɔŋdi kavi tuma, ni Muslinsi ni mɔŋ shɛli, n-ti pahi zualinsi, O tiri yala saɣisigu, achiika! Yi nyɛla banyɛn teei Naawuni yɛla.
91. Yaha! Palmi ya Naawuni daalikauli, yi yi ti gbaai li, ka di yiɣsiri ya pɔri di kpaŋsibu nyaaŋa. Achiika! Yi zaŋ Naawuni leei Ŋun guli ya. Achiika! Naawuni mi yi tuuntumsa.
92. Yaha! Di leei ya kamani paɣa so ŋun vulgi o gali, ka di leei din vulgi di kpaŋbu nyaaŋa, ka yi gbibri yi pɔri ka di nyɛ bilkɔŋsi yi sunsuuni, domin ninvuɣu shɛba zooi gari shɛba zuɣu (ka yi dalim ban zooi maa polo). Achiika! Naawuni dahindi ya mi ni dina. Yaha! Achiika! O (Naawuni) ni ti kahigi ya yi ni daa niŋdi namgbankpeeni shɛli puuni maa Zaadali.
93. Yaha! Naawuni yi di bɔra, O naan zaŋ ya leei ninvuɣu yinsi, amaa! O birgirila O ni bɔri so, ka dolsiri O ni bɔri so. Yaha! Achiika! Bɛ ni ti bɔhi ya yi tuuntumsa ni daa nyɛ shɛli (Zaadali).
94. Yaha! Miri ya ka yi zaŋ yi pɔri leei bilkɔŋsi yi sunsuuni, ka dinzuɣu ti chɛ ka napɔŋ sargi di zanibu nyaaŋa, ka yi lam azaaba domin yi ni taɣi niriba ka chɛ Naawuni soli maa zuɣu. Yaha! Azaaba timsili ti be yi zuɣu (Zaadali).
95. Yaha! Di zaŋ ya Naawuni daalikauli taɣi liɣiri biɛla, achiika! Din be Naawuni sani n-nyɛ din gari, yi yi di nyɛla ban mi.
96. Din be yi (ninsalinim’) sani nyɛla din naara. Din mi be Naawuni sani n-nyɛ kpaliŋkpaa. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) ni yo ninvuɣu shεba ban niŋ suɣulo bɛ sanyoo ka di vɛla n-gari bɛ tuuntumsa ni daa nyɛ shεli.
97. Ŋun tum tuunviεlli doo bee paɣa, ka nyɛla ŋun ti Naawuni yεlimaŋli, tɔ! Achiika! Ti ni chɛ ka o biɛhigu niŋ viɛnyɛla (Dunia puuni). Achiika! Ti ni lahi yo ba bɛ sanyoo ka di viɛla n-gari bɛ ni daa tum shεli.
98. Dinzuɣu (Yaa nyin Annabi)! A yi ti yɛn karim Alkur’aani, tɔ! Nyin bom taɣibu ni Naawuni ka chɛ shintaŋ so bɛ ni narim.
99. Achiika! O (shintaŋ) ka yiko ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli ka zaŋdi bɛ yεla n-dalindi bɛ Duuma (Naawuni) zuɣu.
100. Achiika! O yiko bela ninvuɣu shεba ban doli o zuɣu, n-ti pahi ninvuɣu shεba ban bo nyintahi pahi O (Naawuni) zuɣu jεmda.
101. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) yi ti zaŋ aaya shεli n-ti taɣi aaya shεli, tɔ! Naawuni n-nyɛŊun mi O ni siɣisiri shɛli, ka bɛ (Makka chεfurinim’) yɛli: “Achiika! A (Muhammadu) nyɛla ŋun namdi ʒiri. Chɛli gba! Bɛ pam bi mi.”
102. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Ruuhul Kudus (Malaaika Ziblila) n-nyɛŊun siɣisi li (Alkur’aani) na ka di yi a Duuma sani ni yεlimaŋli, domin O kpaŋsi ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli, ka di lahi nyɛ dolsigu mini suhupiɛlli lahibali n-ti ninvuɣu shɛba ban zaŋ bɛ maŋ’ zaa n-ti Naawuni(Muslinnima).
103. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) mi ni bɛ (Maka chɛfurinim’) yεra: “Achiika! Ninvuɣu so n-nyɛŋun wuhiri o (Muhammadu Alkur’aani).” Ninvuɣu so mi bɛ ni mali bɛ yɛltɔɣa kpari maa nyɛla tunzunnira (O pala Larbu), ka ŋɔ maa (Alkur’aani) mi nyɛ Larbu zinli din kahigiri yɛllikam polo ni.
104. Achiika! Ninvuɣu shεba ban bi tiri Naawuni aayanim’ yεlimaŋli, Naawuni ku dolsi ba. Yaha! Azaabakpeeni be bɛ zuɣu (Zaadali).
105. Achiika! Ninvuɣu shεba ban bi tiri Naawuni aayanim’ yεlmaŋli n-nyɛ ban namdi ʒiri. Yaha! Bananim’ maa nyɛʒirinima.
106. Ŋuni n-leei yεn niŋ chεrfuritali ni Naawuni o yεlimaŋtibo nyaaŋa, naɣila bɛ ni gari so yaa, ka o suhu leei doya ni Naawuni yεlimaŋtibo, amaa! Ninvuɣu shεba ban yooi o nyɔɣu ti chεfuritali, tɔ! Sujee din yi Naawuni sani na be bɛ zuɣu, ka azaaba timsili be bɛ zuɣu (Zaadali).
107. Di daliri nyɛla bɛ yula Dunia biεhigu gari Chiyaama. Yaha! Achiika! Naawuni bi dolsiri ninvuɣu shεba ban nyɛ chεfurinima.
108. Bana n-nyɛ ninvuɣu shεba Naawuni ni ŋari bɛ suhiri, ni bɛ wumbu, n-ti pahi bɛ nyabu. Yaha! Bannim’ maa n-nyɛ ban tam Naawuni yεla.
109. Di ka biεhim kadama achiika! Bana n-nyɛ ban kɔhilu.
110. Din nyaaŋa, achiika! Ninvuɣu shεba ban zo hiʒira bɛ ni niŋ ba fitina nyaaŋa, ka tuhi Naawuni zuɣu,ka niŋ suɣulo, tɔ! Achiika! A Duuma nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
111. Dabsi’ shεli nyɛvuli kam ni yɛn ti kana n-ti ŋmεri namgbankpeeni ni di taɣi di maŋ’ ka chɛ (Naawuni) azaaba, ka bɛ pali nyɛvuli kam sanyoo ni di ni tum shεli, bɛ mi pala bɛ ni yɛn ti di shɛba zualinsi (Zaadali).
112. Yaha! Naawuni ti ŋmahinli ni tiŋ shɛli din daa ti yɛlimaŋli, ka nyɛla din mali suhudoo, ka di daarzichi kani li na luɣulikam, ka di (tiŋ’ maa nim’) ti niŋ gutulunsi ni Naawuni yolisa (ni’imanima), ka Naawuni lamdi ba kpibu ni dabiɛm domin bɛ tuuntumsa ni daa nyɛ shɛli zuɣu.
113. Yaha! Achiika! Tuun’ so daa kaba na ka yila bɛ puuni na, ka bɛ labsi o ʒirilana, ka azaaba daa gbaai ba ka bɛ nyɛla zualindiriba.
114. Dinzuɣu, dim ya Naawuni ni largi ya shɛli puuni, ka di nyɛ halalsi ka vɛla. Yaha! Paɣimi ya Naawuni yolisa (ni’ima), di yi nyɛla Ŋunaka yi jεmda.
115. Achiika! Bɛ mɔŋ ya binkpiŋ dibu, ni ʒim, ni kuruchu nimdi, ni bɛ ni kɔrigi shɛli ka di pa ni Naawuni yuli ka bɛ boli, amaa! Bɛ ni niŋ so talahi, (ka o di li) ka di pa ni o kpahi mi yεɣi, tɔ! achiika! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
116. Yaha! Yi (Maka chεfurinima) di yεri yi zilma ni buɣisiri yɛla shɛŋa tiri ya ka di nyɛʒiri: “Ŋɔ maa nyɛla halali ka ŋɔ nyɛ haraamu, domin yi ŋma ʒiri m-pa Naawuni. Achiika! Ninvuɣu shεba ban ŋmari ʒiri m-pari Naawuni ku tilgi (Zaadali).
117. Di nyɛla nyɛɣisim bɛla, ka Azaabakpeeni be bɛ zuɣu (Zaadali).
118. (Yaa nyini Annabi)! Yahuudunim’ gba, Ti (Tinim’ Naawuni) daa mɔŋ bala binyɛr’ shɛŋa Ti ni tira di lahibali pɔi ni ŋɔ maa (Suuratul An’aam puuni). Yaha! Ti daa bi di ba zualinsi, amaa! Bana n-daa diri bɛ maŋ’ zualinsi.
119. Din nyaaŋa, achiika! A Duuma (Naawuni zaligu) ni ninvuɣu shεba ban tum tuumbεɣu ni ʒilinsi, ka niŋ tuba din nyaaŋa, kaviɛlgi bɛ tuma, achiika! Din nyaaŋa, a Duuma (Naawuni) nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔoboznaa.
120. Achiika! Annabi Ibrahima daa nyɛla toondana, ka lahi gbagiri o maŋ’ tiri Naawuni, ka daa nyɛŋun lԑbi biri ka chɛ adiini kam din pa yεlimaŋli. Yaha! O daa ka buɣujɛmdiba ni.
121. O (Annabi Ibrahima) daa nyɛla ŋun paɣi o (Naawuni) yolisa (ni’imanima), O daa gahimmi o mi (ni Annabitali), ka lahi dolsi o nzaŋ chaŋ sochibga.
122. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) ti o biɛrisuŋ Dunia puuni. Yaha! Achiika! O nyɛla ŋun yɛn ti be ninvuɣu suma ni Zaadali.
123. (Yaa nyini Annabi)! Din nyaaŋa, ka Ti (Tinim’ Naawuni) tim ni wahayi a sani kadama a doli Annabi Ibrahima daadiini shεli din lԑbi biri ka chɛ adiini kam din pa yɛlimaŋli, o mi daa ka ban jɛmdi buɣa ni.
124. Achiika! Bɛ zaŋla Asibri dabsili (fukumsi) zali ninvuɣu shεba ban daa niŋ namgbankpeeni di puuni la zuɣu, Yaha! Achiika! A Duuma (Naawuni) nyɛla Ŋun yɛn niŋ fukumsi bɛ sunsuuni Zaadali zaŋ chaŋ bɛ ni ŋmεri namgbankpeeni shɛli zuɣu maa.
125. (Yaa nyini Annabi)! Bolima n-zaŋ chaŋ A Duuma (Naawuni) soli ni yɛmgoliŋga, n-ti pahi wa’azu vɛlli. Yaha! Ŋmεm ba namgbankpeeni ni sovεlli. Achiika! A Duuma (Naawuni) n-nyɛ Ŋun mi ninvuɣu so ŋun bɔrgi ka chɛ O soli. Yaha! Ŋuna m-mi ninvuɣu shεba banyɛn dolsi.
126. Yaha! Yi yi yɛn dargi (yi dimba) tibli, tɔ! Yin dargim ya li ka di nyɛ bɛ ni darigi ya shɛli ŋmali, amaa! Yi yi niŋ suɣulo, tɔ! Dina n-nyɛ din gari n-zaŋ ti suɣulonima.
127. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Niŋmi suɣulo, pa so zuɣu ka a yɛn niŋ suɣulo maa naɣila Naawuni zuɣu. Yaha! Di niŋ ya suhusaɣiŋguni bana. Amidi be muɣisigu ni n-zaŋ chaŋ bɛ ni nara nabiεri shεŋa maa.
128. Achiika! Naawuni mini ninvuɣu shɛba ban zɔri Ŋun’ Naawuni m-be, n-ti pahi ninvuɣu shεba ban viɛlgiri bɛ tuma

Kundivihira

↑ Bachigahinda Din Be Dagbanli Kur'aani Puuni. The Noble Qur'an: Translation of the Meanings (Dagbani language).
↑ Translation of the Meanings of the Noble Qur'an - Dagbani translation, by Muhammad Baba Gutubu.

[quran-1] Bachigahinda Din Be Dagbanli Kur'aani Puuni. The Noble Qur'an: Translation of the Meanings (Dagbani language).

[2] Translation of the Meanings of the Noble Qur'an - Dagbani translation, by Muhammad Baba Gutubu.

[1]

[2]