Μάχη του Τευτοβούργιου Δρυμού

Μάχη του Τευτοβούργιου Δρυμού ονομάζεται η σύγκρουση ανάμεσα σε γερμανικά φύλα και τον Ρωμαϊκό στρατό, η οποία έλαβε χώρα το Σεπτέμβριο του 9 μ.Χ. Επικεφαλής των πρώτων ήταν ο Αρμίνιος και των δεύτερων ο Πόπλιος Κουινκτίλιος Βάρος. Έληξε με σαρωτική νίκη των γερμανικών φύλων και αποτέλεσε κομβικό σημείο στον αγώνα τους εναντίον του ρωμαϊκού επεκτατισμού.

Μάχη του Τευτοβούργιου Δρυμού
Η μάχη
Χρονολογία	Σεπτέμβριος του 9 μ.Χ.
Τόπος	Καλκρίζε, Γερμανία
Έκβαση	Νίκη των Βαρβάρων
Αντιμαχόμενοι
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Βάρβαροι Διάφορα γερμανικά φύλα: Χερούσκοι Μάρσοι Βρουκτέροι Χάττοι Καύχοι (πιθανόν)
Ηγετικά πρόσωπα
Πόπλιος Κουινκτίλιος Βάρος Αρμίνιος
Δυνάμεις
20.000 - 25.000 15.000
Απώλειες
σχεδόν όλοι άγνωστες

Ο Τευτοβούργιος Δρυμός είναι μεγάλη ημιορεινή περιοχή που απλώνεται σε δύο κρατίδια της σημερινής Γερμανίας, την Κάτω Σαξωνία και τη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία. Το ακριβές σημείο της μάχης, το οποίο διασώζεται στις ρωμαϊκές πηγές απλά ως Τευτοβούργιο δάσος (saltus Teutoburgiensis), έχει εξακριβωθεί μόλις πρόσφατα. Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, η μάχη έλαβε χώρα στα στενά του Καλκρίζε (Kalkriese), βορείως του Όσναμπρικ (Osnabrück) στην Κάτω Σαξωνία. Την τοποθεσία αυτή είχε ήδη προτείνει ο Τέοντορ Μόμσεν κατά τα τέλη του 19ου αιώνα.

Ιστορικό περιβάλλον

Στις αρχές του 1ου αι. μ.Χ. η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε καταφέρει να επεκταθεί ανατολικά του ποταμού Ρήνου - όριο της Ρωμαϊκής Γαλατίας - μέχρι τον ποταμό Έλβα. Τα εδάφη αυτά ήταν οργανωμένα στη νεοσύστατη επαρχία της Μεγάλης Γερμανίας αλλά ο έλεγχός τους ήταν πολύ δύσκολος, αφού σημειώνονταν διαρκείς εξεγέρσεις των φυλών που τα κατοικούσαν.

Το 7 μ.Χ. τοποθετήθηκε έπαρχος της περιοχής ο Πόπλιος Κουινκτίλιος Βάρος, ο οποίος έφερε τη φήμη του πολύ σκληρού στρατιωτικού - τρία χρόνια νωρίτερα είχε απομακρυνθεί από την Ιουδαία, επειδή είχε καταστείλει μια εξέγερση σταυρώνοντας 2.000 άτομα. Την ίδια εποχή μετατέθηκε στην επαρχία και ο Αρμίνιος (ή Χέρμαν), πρίγκιπας μιας γερμανικής φυλής που μεγάλωσε στη Ρώμη, διακρίθηκε στον ρωμαϊκό στρατό και μάλιστα είχε ανέλθει στην τάξη των ιππέων (χαμηλόβαθμοι πατρίκιοι). Από την πρώτη στιγμή της άφιξής του, ο Αρμίνιος προσπαθούσε κρυφά να συνενώσει τους ομοεθνείς του εναντίον της Αυτοκρατορίας.

Η μάχη

Το καλοκαίρι του 9 οι Ρωμαίοι είχαν μεταβεί στην κεντρική Γερμανία ανατολικά του ποταμού Βέζερ, με τρεις λεγεώνες υπό το Βάρο και βοηθητικές μονάδες ντόπιων υπό τον Αρμίνιο. Αφού ολοκλήρωσαν τις επιχειρήσεις και επέστρεφαν στο χειμερινό καταυλισμό τους μαζί με αποσκευές και οικογένειες στρατιωτών, ο Βάρος πληροφορήθηκε πως ο Αρμίνιος (που βρισκόταν μαζί του) συνωμοτούσε με Γερμανούς φυλάρχους εναντίον του. Επιθυμώντας να προλάβει οποιαδήποτε εξέγερση άμα τη γενέσει της, άλλαξε το δρομολόγιό του και κατευθύνθηκε προς τις επίφοβες περιοχές. Έτσι αναγκάσθηκε να περάσει από εδάφη που του ήταν τελείως άγνωστα, με αποτέλεσμα να πέσει στην παγίδα που είχε στήσει ο Αρμίνιος.

Ο Τευτοβούργιος Δρυμός

Καθώς οι Ρωμαίοι δυσκολεύονταν να διασχίσουν τα ελώδη δάση του Τευτοβούργιου Δρυμού, ο Αρμίνιος υποκρίθηκε ότι φεύγει για να φέρει βοήθεια. Αντί όμως βοήθειας, επέστρεψε με ένα στρατό από συνασπισμένες φυλές. Στη σύγκρουση που ακολούθησε, υπολογίζεται ότι συμμετείχαν περίπου 20.000 - 25.000 από τη μεριά των Ρωμαίων (3 λεγεώνες, 6 κοόρτεις από υποτελείς φυλές, 3 ίλες ιππικού) και 15.000 από τη μεριά του Αρμίνιου. Γνωρίζοντας εκ των έσω τις ρωμαϊκές στρατιωτικές τακτικές και την τοπογραφία του εδάφους, ο Αρμίνιος κατάφερε να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις του με τέτοιο τρόπο ώστε να επιφέρει συντριπτικά πλήγματα στον αριθμητικά υπέρτερο και καλύτερα εκπαιδευμένο αντίπαλο. Επί τρεις ημέρες οι Ρωμαίοι έπεφταν θύματα αλλεπάλληλων ενεδρών και επιθέσεων, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν σχεδόν όλοι, ενώ πολλοί άνδρες από τις βοηθητικές κοόρτεις αυτομολούσαν προς τους συμπατριώτες τους. Ο Βάρος αναγκάσθηκε προς το τέλος της μάχης να αυτοκτονήσει για να μην πιασθεί αιχμάλωτος, όπως και αρκετοί ακόμα αξιωματικοί. Ο Τάκιτος έγραψε ότι κάποιοι Ρωμαίοι δεν πέθαναν στη μάχη, αλλά θυσιάστηκαν στα πλαίσια θρησκευτικών τελετών των νικητών ή κρατήθηκαν ως σκλάβοι - χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ επιχειρούσε στον Άνω Ρήνο το 50, ο διοικητής Λεύκιος Πομπόνιος βρήκε άνδρες του Βάρου υποδουλωμένους για σαράντα χρόνια.

Συνέπειες

Άγαλμα προς τιμήν του αρχηγού των Βαρβάρων, Αρμίνιου

Η ήττα στον Τευτοβούργιο Δρυμό είναι μία από τις χειρότερες στην ιστορία του ρωμαϊκού στρατού και οι κωδικοί αριθμοί των τριών λεγεώνων (XVII, XVIII, XIX) δεν ξαναχρησιμοποιήθηκαν ποτέ, σε αντίθεση με τη συνήθη πρακτική των Ρωμαίων να αναδομούν τις ηττημένες λεγεώνες. Ο Σουητόνιος διασώζει ότι η είδηση της πανωλεθρίας συντάραξε τον γέροντα αυτοκράτορα Οκταβιανό, σε βαθμό που χτύπαγε το κεφάλι του στους τοίχους του παλατιού και φώναζε «Βάρε, δώσε πίσω τις λεγεώνες μου». Μολονότι στα επόμενα επτά χρόνια οι Ρωμαίοι διεξήγαγαν δύο επιτυχημένες εκστρατείες υπό την ηγεσία του Γερμανικού, η επαρχία της Μεγάλης Γερμανίας διαλύθηκε και τα σχέδια για επέκταση ανατολικά του Ρήνου εγκαταλείφθηκαν.

Στην πλευρά των νικητών, η νίκη δημιούργησε στον Αρμίνιο την προσδοκία ότι μπορούσε να συνενώσει όλες τις γερμανικές φυλές σε μόνιμη συμμαχία. Σημαντικό ήταν να πείσει τους πανίσχυρους Μαρκομάνους, λαό που κατοικούσε στην αριστερή όχθη του Άνω Δούναβη (κάπου στη σημερινή Βοημία) και έως τότε είχε τηρήσει ουδέτερη στάση. Έκοψε λοιπόν το κεφάλι του Βάρου και το έστειλε στον αρχηγό τους, αλλά αυτός αρνήθηκε να συμπράξει - μάλιστα σε μια κίνηση αβροφροσύνης έστειλε το κεφάλι στη Ρώμη για να ταφεί με τις πρέπουσες τιμές. Τελικά, αν και το όνειρο για συνένωση των Γερμανών δεν ευοδώθηκε, μακροπρόθεσμα η νίκη στον Τευτοβούργιο Δρυμό είχε ευεργετικές συνέπειες: ακόμα κι όταν ο Γερμανικός προέλαυνε τα έτη 14-16, ο αυτοκράτορας Τιβέριος δεν τόλμησε να διατάξει επανενσωμάτωση της Γερμανίας στην Αυτοκρατορία.

Κληρονομιά

Ο Αρμίνιος και η μάχη του Τευτοβούργιου Δρυμού έγιναν σύμβολο της γερμανικής ενότητας και ελευθερίας. Ο Χέρμαν (Αρμίνιος) των Χερούσκων, έγινε έμβλημα της αναβίωσης του γερμανικού πατριωτισμού που τροφοδοτήθηκε από τους Ναπολεόντους Πολέμους τον 19ο αιώνα. Το 1838, ξεκίνησε η κατασκευή ενός τεράστιου αγάλματος του Αρμινίου, γνωστό ως "Hermannsdenkmal", σε λόφο κοντά στο Ντετμόλντ, στον Τευτοβούργιο Δρυμό. Τελικά ολοκληρώθηκε και αφιερώθηκε στα πρώτα χρόνια της Δεύτερης Γερμανικής Αυτοκρατορίας, μετά την γερμανική νίκη επί της Γαλλίας στον Γαλλο-Πρωσικό πόλεμο του 1870-1871. Το μνημείο υπήρξε σημαντικό τουριστικό αξιοθέατο από τότε.

Η Μάχη του Τευτοβούργιου Δρυμού, είναι το κύριο θέμα της 1ης σεζόν της τηλεοπτικής σειράς Βάρβαροι, του Νέτφλιξ.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ιστορικές πηγές

• Cassius Dio: Ρωμαϊκή Ιστορία. (αγγλ)
• Velleius Paterculus: Ρωμαϊκή ιστορία. Historia Romana. Λατινικά κείμενα με μετάφραση στα αγγλικά.
• Sueton: Aus der Sammlung der Kaiserbiographien. Λατινικά. Μετάφραση στα αγγλικά
• Cornelius Tacitus: Annalen, Buch 1. Lateinischer Text.

Θεωρίες για την τοποθεσία της μάχης

• Ostwestfalen-Lippe als Ort der Arminiusschlacht Αρχειοθετήθηκε 2009-04-16 στο Wayback Machine.
• Lippischer Wald als Ort der Varusschlacht
• Halberstadt als Ort der Schlacht
• Doetichem (NL) als Ort der Varusschlacht
• Kalkriese: Die Schlacht an den „pontes longi“