Ανθρώπινος σκελετός

Ο σκελετός ενός ενήλικα ανθρώπου αποτελείται από 205 οστά, κατά τη γέννηση του ανθρώπου αποτελείται από σχεδόν 270, αυτά μέχρι την ενηλικίωση ελαττώνονται, συνδέονται και φτάνουν τα 206.

Σκελετός των άνω άκρων

Ο σκελετός των άνω άκρων είναι ο σκελετός της ωμικής ζώνης, του ώμου δηλαδή, που είναι ένας μηχανισμός προσάρτησης του χεριού (άνω άκρου) στο σκελετό του κορμού. Ο σκελετός του χεριού αποτελείται από το βραχίονα, τον πήχη ή αντιβράχιο και το άκρο χέρι.

Στο σκελετό κάθε άνω άκρου διακρίνουμε τα οστά της ωμικής ζώνης, που είναι το σύστημα σύνδεσης του άνω άκρου με τον κορμό, και τα οστά του βραχίονα, του πήχη ή αντιβραχίου και του άκρου χεριού. Τα οστά της ωμικής ζώνης είναι δύο: η κλείδα και η ωμοπλάτη.

Η κλείδα είναι ένα επίμηκες οστό που ανήκει στα πλατιά οστά και έχει σχήμα ανοιχτού λατινικού S. Διακρίνουμε σ' αυτήν την κεφαλή, που αρθρώνεται με το στέρνο στη στερνοκλειδική άρθρωση, το σώμα, που είναι περίπου κυλινδρικό και βρίσκεται λοξά από εμπρός προς τα πίσω και έξω στο άνω μέρος του θώρακα, και το ακρωμιακό άκρο που είναι πλατύ και βρίσκεται στο ανώτερο σημείο του ώμου. Στο άκρο αυτό η κλείδα έχει δύο αρθρικές επιφάνειες οι οποίες αρθρώνονται με δύο αποφύσεις της ωμοπλάτης.

Η ωμοπλάτη είναι ένα πλατύ τριγωνικού σχήματος οστό στο οποίο υπάρχουν πολύπλοκες αποφύσεις που χρησιμεύουν για το σχηματισμό αρθρώσεων και την πρόσφυση μυών. Η ωμοπλάτη έχει δύο επιφάνειες (μία πρόσθια ή πλευρική και μία οπίσθια ή ραχιαία), τρία χείλη (άνω, έσω και έξω), μία απόφυση στην άνω έξω γωνία της όπου βρίσκεται η ωμογλήνη, η βασικότερη αρθρική επιφάνεια της ωμοπλάτης, και δύο άλλες αποφύσεις: την κορακοειδή η οποία εκφύεται από το έξω τμήμα του άνω χείλους και φέρεται λοξά προς τα εμπρός έξω και κάτω, και την ωμοπλατιαία άκανθα. Η τελευταία εκφύεται από τη ραχιαία επιφάνεια της ωμοπλάτης και φέρεται λοξά προς τα επάνω έξω και πίσω, και σχηματίζοντας μια γωνία καταλήγει σε ένα αιχμηρό άκρο, το ακρώμιο.

Το ακρώμιο και η κορακοειδής απόφυση αρθρώνονται με την κλείδα και σχηματίζουν αντιστοίχως την ακρωμιοκλειδική και την κορακοκλειδική άρθρωση. Με τις αρθρώσεις αυτές η ωμοπλάτη συνδέεται με το σκελετό του θώρακα με τη μεσολάβηση της κλείδας.

Η πρόσθια επιφάνεια της ωμοπλάτης ακουμπά πάνω στη ραχιαία επιφάνεια του θώρακα αλλά δεν αρθρώνεται με τα οστά. Στηρίζεται σ' αυτήν με διάφορους μύες και συνδέσμους με τρόπο ώστε να είναι πολύ ευκίνητη. Το σύστημα αυτό των οστών της ωμικής ζώνης είναι το μέσο προσάρτησης του σκελετού του άνω άκρου στο σκελετό του κορμού.

Ο σκελετός του βραχίονα αποτελείται από ένα οστό, το βραχιόνιο. Τούτο είναι ένα μακρό οστό που το άνω άκρο του λέγεται κεφαλή, είναι ημισφαιρικό και αρθρώνεται με την ωμογλήνη για το σχηματισμό της άρθρωσης του ώμου, το σώμα του είναι μακρύ και σχεδόν κυλινδρικό, και το κάτω άκρο του πολύπλοκο αποπλατυσμένο με ειδικά διαμορφωμένες αρθρικές επιφάνειες για το σχηματισμό της άρθρωσης του αγκώνα.

Η άρθρωση του ώμου σχηματίζεται από το βραχιόνιο οστό και την ωμοπλάτη (κεφαλή βραχιονίου-ωμογλήνη). Η κοίλη διαμόρφωση της ωμογλήνης και η σφαιρική της κεφαλής του βραχιονίου σε συνδυασμό με τις άλλες αποφύσεις της ωμοπλάτης σχηματίζουν ένα αρθρικό σύστημα μέσα στο οποίο το βραχιόνιο μπορεί να κάνει κινήσεις στροφής, έκτασης, πρότασης, ανάτασης κλπ. Το εύρος και το φάσμα αυτών των κινήσεων αυξάνεται ακόμη περισσότερο με τη δυνατότητα μετακίνησης του κέντρου της άρθρωσης (ωμογλήνη) αφού η ωμοπλάτη έχει τη δυνατότητα να κινείται ολισθαίνοντας πάνω στο θώρακα προς διάφορες κατευθύνσεις.

Η άρθρωση του ώμου είναι από τις σημαντικότερες του σκελετού και εξυπηρετεί όλες τις κινήσεις του άνω άκρου, του σημαντικότερου εργαλείου του ανθρώπου. Την άρθρωση συγκρατούν διάφοροι σύνδεσμοι καθώς και τένοντες των μυών της περιοχής, και ένας ισχυρότατος αρθρικός θύλακος.

Ο σκελετός του πήχυ αποτελείται από δύο μακρά οστά, την κερκίδα και την ωλένη. Η κερκίδα βρίσκεται στο έξω χείλος του πήχυ και αντιστοιχεί στον αντίχειρα και η ωλένη στο έσω και αντιστοιχεί στο μικρό δάχτυλο του χεριού. Τα δύο αυτά οστά συνδέονται μεταξύ τους με τις άνω και κάτω κερκιδοωλένιες αρθρώσεις (αρθρώσεις που κάνουν περιορισμένες κινήσεις) και με ένα ισχυρό συνδεσμικό πέταλο, το μεσόστεο. Τα άνω άκρα των οστών του πήχυ έχουν ιδιαίτερη μορφολογία ώστε συντασσόμενα με το κάτω άκρο του βραχιονίου σχηματίζουν μία διπλή άρθρωση η οποία δίνει τη δυνατότητα πάρα πολλών κινήσεων. Η επόμενη σχηματική παράσταση απεικονίζει τα άκρα των οστών που συμμετέχουν στο σχηματισμό της άρθρωσης του αγκώνα και δίνει την ονοματολογία των μορφωμάτων τους.

Η άρθρωση του αγκώνα είναι σύνθετη. Στο σχηματισμό της συμμετέχουν περισσότερα από ένα οστά που το καθένα αρθρώνεται με τα άλλα με διαφορετικό τρόπο. Περιγραφικά μπορούμε να διακρίνουμε τις εξής μικρότερες αρθρώσεις: την άνω κερκιδοωλένια, την βραχιονοκερκιδική και την βραχιονοωλένια. Η κεφαλή της κερκίδας είναι κυλινδρική και η άνω επιφάνειά της είναι κοίλη. Με την πλάγια επιφάνειά της συντάσσεται με την κερκιδική εντομή του άνω άκρου της ωλένης και σχηματίζει την άνω κερκιδοωλένια άρθρωση. Στη θέση αυτή στηρίζεται η κερκίδα με ένα σύνδεσμο που περιβάλλει την κεφαλή και μοιάζει με δαχτυλίδι, γι' αυτό ονομάζεται δακτυλιοειδής. Η άρθρωση αυτή επιτρέπει στην κερκίδα να κάνει στροφικές κινήσεις γύρω από τον επιμήκη άξονά της. Η κίνηση αυτή δίνει στον πήχυ τη δυνατότητα να κάνει κινήσεις πρηνισμού και υπτιασμού στρέφοντας ταυτόχρονα και το άκρο χέρι. Η κοίλη άνω επιφάνεια της κεφαλής της κερκίδας συντάσσεται με την ειδική σφαιρική αρθρική επιφάνεια του κάτω άκρου του βραχιονίου, τον κόνδυλο, και σχηματίζει την βραχιονοκερκιδική άρθρωση. Η άθρωση αυτή χρησιμεύει στις κινήσεις κάμψης και έκτασης του πήχυ ως προς το βραχίονα, επιτρέποντας ταυτόχρονους υπτιασμούς και πρηνισμούς σε όλες τις γωνίες κάμψης του πήχυ.

Η τρίτη άρθρωση του αγκώνα, η βραχιονοωλένια, σχηματίζεται από τη σύνδεση του άνω άκρου της ωλένης, που μοιάζει με μηχανικό κλειδί, με την αντίστοιχη αρθρική επιφάνεια του κάτω άκρου του βραχιονίου που μοιάζει με καρούλι και λέγεται τροχιλία. Η μηνοειδής εντομή της ωλένης προσαρμόζεται στην αύλακα της τροχιλίας και έτσι δεν μπορεί να κινείται δεξιά και αριστερά παρά μόνο να στρέφεται προς τα εμπρός και πίσω κάνοντας έτσι τις κινήσεις κάμψης και έκτασης του πήχυ. Στην πλήρη κάμψη του πήχυ προς το βραχίονα η κορωνοειδής απόφυση της ωλένης έρχεται στον κορωνοειδή βόθρο του βραχιονίου και εμποδίζει την επαφή των δύο οστών με τον τρόπο αυτό προστατεύονται τα μαλακά μόρια που περιέχονται στην άρθρωση, αγγεία, νεύρα κλπ. Στην πλήρη έκταση του πήχυ το ωλέκρανο συναντά τον ωλεκρανικό βόθρο, μία ειδική βάθυνση που βρίσκεται στην οπίσθια επιφάνεια του κάτω άκρου του βραχιονίου και "φρακάροντας" εκεί εμποδίζει την υπερέκταση του αγκώνα. Ο βραχίονας και ο πήχυς τότε έρχονται στην ίδια ευθεία και το άνω άκρο αποκτά την δυνατότητα να χρησιμεύει ως στύλος στήριξης.

Στο κάτω άκρο του βραχιονίου στα πλάγια υπάρχουν δύο αποφύσεις, η παρατροχίλια και η παρακονδύλια, οι οποίες χρησιμεύουν για την πρόσφυση συνδέσμων και μυών. Η στήριξη και συγκράτηση των οστών στην άρθρωση αυτή γίνεται με πολλούς συνδέσμους και η άρθρωση περιβάλλεται ολόκληρη από ένα ισχυρό αρθρικό θύλακο. Το κάτω άκρο της κερκίδας είναι πλατύ και ισχυρό ενώ το αντίστοιχο της ωλένης λεπτό και έχει μια λεπτή απόφυση που λέγεται στυλοειδής. Μεταξύ τους τα άκρα αυτά των οστών συνδέονται με την κάτω κερκιδοωλένια άρθρωση. Κατά τις κινήσεις πρηνισμού και υπτιασμού η άρθρωση αυτή κρατά τα οστά το ένα δίπλα στο άλλο και η αναστροφή του πήχυ γίνεται με χιασμό της κερκίδας και της ωλένης. Ο χιασμός αυτός επιτυγχάνεται με εφίππευση της κερκίδας επί της ωλένης αφού όπως είπαμε μόνο η κερκίδα έχει δυνατότητα στροφής περί τον επιμήκη της άξονα.

Ο σκελετός του πήχυ συνδέεται με το σκελετό του άκρου χεριού με την πηχεοκαρπική άρθρωση. Ο σκελετός του άκρου χεριού αποτελείται από τον καρπό, τα πέντε μετακάρπια οστά και τις φάλαγγες των δακτύλων. Ο καρπός είναι ένα οστικό σύστημα που αποτελείται από οκτώ μικρά πολύγωνα οστά τα οποία αρθρώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν δύο στίχους: έναν κεντρικό, που αρθρώνεται με την κερκίδα και την ωλένη (πηχεοκαρπική άρθρωση), κι έναν περιφερικό που αρθρώνεται με τα μετακάρπια (πέντε καρπομετακάρπιες αρθρώσεις). Τα οστά του κεντρικού στίχου του καρπού από έξω (αντίχειρας) προς τα έσω (μικρός δάκτυλος) είναι τα: σκαφοειδές, μηνοειδές, πυραμοειδές, πισοειδές. Τα υπόλοιπα τέσσερα του περιφερικού στίχου είναι με την ίδια σειρά τα: μεγάλο πολύγωνο, μικρό πολύγωνο, κεφαλωτό και αγκιστρωτό.

Οι αρθρώσεις που σχηματίζονται ανάμεσα στα οστά του καρπού (μεσοκαρπικές) δεν κάνουν πολλές κινήσεις, αλλά το άθροισμα των κινήσεων αυτών δίνει στον καρπό μεγάλη ευκινησία. Αν σ' αυτήν προσθέσουμε την κινητικότητα της πηχεοκαρπικής άρθρωσης, που είναι μεγάλη, και εκείνη των καρπομετακαρπίων και των υπολοίπων αρθρώσεων μεταξύ των φαλάγγων, μπορούμε να φαντασθούμε τις τεράστιες κινητικές δυνατότητες του άκρου χεριού που είναι ένα πολύπλοκο εργαλείο το οποίο μόνο στον άνθρωπο έχει αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό.

Τα μετακάρπια και οι φάλαγγες των δακτύλων είναι μικρά επιμήκη οστά αρθρωμένα στη σειρά. Οι βάσεις των μετακαρπίων αρθρώνονται με τον περιφερικό στίχο των οστών του καρπού (καρπομετακάρπιες αρθρώσεις) και τα περιφερικά τους άκρα αρθρώνονται με την πρώτη φάλαγγα κάθε δακτύλου (μετακαρποφαλαγγικές αρθρώσεις). Στον αντίχειρα έχουμε δύο φάλαγγες ενώ στα υπόλοιπα δάκτυλα τρεις στο καθένα. Ανάμεσα στις φάλαγγες σχηματίζονται οι μεσοφαλαγγικές αρθρώσεις τις οποίες διακρίνουμε σε κεντρικές ή εγγύς, μέσες και περιφερικές ή άπω.

Σκελετός των κάτω άκρων

Ο σκελετός των κάτω άκρων (ποδιών) αποτελείται από το σκελετό του μηρού, το σκελετό της κνήμης και το σκελετό του άκρου ποδιού. Στο μηρό υπάρχει το μεγαλύτερο οστό του ανθρωπίνου σκελετού, το μηριαίο οστό, στην κνήμη υπάρχουν δύο οστά, η κνήμη και η περόνη και στο άκρο πόδι διακρίνουμε τον ταρσό, που έχει 7 οστά, τα 5 μετατάρσια οστά και τις φάλαγγες των δακτύλων, δύο για το μεγάλο και από τρεις για κάθε ένα από τα υπόλοιπα.

Ο μηρός συνδέεται προς τα επάνω με τη λεκάνη με μια από τις βασικότερες μεγάλες αρθρώσεις του ανθρωπίνου σκελετού, την άρθρωση του ισχίου ή απλώς ισχίο, και προς τα κάτω με την κνήμη με την άρθρωση του γόνατος στο σχηματισμό της οποίας υπάρχει άλλο ένα οστό, η επιγονατίδα. Η άρθρωση αυτή είναι επίσης από τις βασικές μεγάλες αρθρώσεις του σώματος. Η κνήμη συντάσσεται με το άκρο πόδι με την ποδοκνημική άθρωση, που ανήκει και αυτή στις μεγάλες αρθρώσεις. Στο σκελετό του άκρου ποδιού, (ταρσός, μετατάρσια, δάκτυλα) υπάρχουν πολλές μικρές αρθρώσεις που συντάσσουν τα οστά μεταξύ τους σε ένα μορφολογικό σχηματισμό (το άκρο πόδι), χρήσιμο για τη στήριξη και τη βάδιση.

Σκελετός του κορμού

Στο σκελετό του κορμού διακρίνουμε τα παρακάτω μέρη:

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Το Ανθρώπινο Σώμα - Στοιχεία Ανατομίας και Φυσιολογίας σε ηλεκτρονικό βιβλίο.