Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αρθρίτιδα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αρθρίτιδα
Ρευματοειδής αρθρίτιδα
ΕιδικότηταΡευματολογία, Ορθοπαιδική (χειρουργικά)
ΣυμπτώματαΠόνος στις αρθρώσεις, δυσκαμψία, κοκκίνισμα, πρήξιμο στις αρθρώσεις, μειωμένο εύρος κίνησης
Είδη>100, με τις πιο συχνές την οστεοαρθρίτιδα και τη ρευματοειδής αρθρίτιδα
ΘεραπείαΞεκούραση, εφαρμογή πάγου ή θερμότητας, απώλεια βάρους, άσκηση, χειρουργική αποκατάσταση της βλάβης
Φαρμακευτική αγωγήΙβουπροφαίνη, παρακεταμόλη (ακεταμινοφαίνη)
Ταξινόμηση

Αρθρίτιδα είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει φλεγμονή και πόνο στις αρθρώσεις. Τα συμπτώματα γενικά περιλαμβάνουν πόνο και δυσκαμψία, ερυθρότητα, ζέστη, πρήξιμο και μειωμένο εύρος κίνησης.[1][2] Σε ορισμένους τύπους αρθρίτιδας προσβάλλονται και άλλα όργανα.[3] Οι πόνοι μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά ή σταδιακά.[4]

Υπάρχουν πάνω από 100 διαφορετικοί τύποι αρθρίτιδας.[4][5] Οι πιο κοινές μορφές είναι η οστεοαρθρίτιδα (εκφυλιστική νόσος των αρθρώσεων) και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Η οστεοαρθρίτιδα εμφανίζεται συνήθως με την ηλικία και επηρεάζει τα δάχτυλα, τα γόνατα και τους γοφούς. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια αυτοάνοση διαταραχή που επηρεάζει συχνά τα χέρια και τα πόδια.[3] Όταν εκτός από αρθρώσεις επηρεάζονται τένοντες, συνδέσμοι, οστά και μύες τότε προκύπτουν οι λεγόμενες ρευματικές παθήσεις (ρευματισμοί). Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η ουρική αρθρίτιδα, ο λύκος, η ινομυαλγία, και η σηπτική αρθρίτιδα.[1]

Η αντιμετώπιση της αρθρίτιδας μπορεί να χωριστεί σε συντηρητικές και χειρουργικές επιλογές. Η συντηρητική αντιμετώπιση περιλαμβάνει δραστηριότητες που μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των συμπτωμάτων όπως την άσκηση, βελτίωση της τεχνικής στην κίνηση, απώλεια βάρους, αποφυγή των επιβαρυντικών δραστηριοτήτων, τις θεραπείες με εναλλαγές ζεστού και κρύου, τις θεραπείες χαλάρωσης, τους νάρθηκες και τις τιράντες, και τις βοηθητικές συσκευές. Τα φάρμακα χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση του πόνου, την επιβράδυνση της κατάστασης και την πρόληψη περαιτέρω βλάβης. Η χειρουργική επέμβαση χρησιμοποιείται για την ανακούφιση του πόνου και ομαλοποίηση ή αποκατάσταση της άρθρωσης με εμφυτεύματα .[3]

Το 2010, υπολογίστηκε ότι η οστεοαρθρίτιδα επηρεάζει περισσότερο από το 3,8% των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ η ρευματοειδής αρθρίτιδα επηρεάζει περίπου το 0,24% των ατόμων.[6] Η ουρική αρθρίτιδα επηρεάζει περίπου το 1-2% του πληθυσμού στις αναπτυγμένες χώρες κάποια στιγμή στη ζωή του.[7] Στις ΗΠΑ, το 24% όλων των ενηλίκων, ή 58,5 εκατομμύρια άνθρωποι, έχουν κάποιας μορφής αρθρίτιδα, ενώ οι περισσότεροι από τους μισούς (57,3%) είναι σε ηλικία που εργάζονται (18 έως 64 ετών). Γενικά, η νόσος γίνεται πιο συχνή με την αύξηση της ηλικίας.[8]

Κατάταξη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απεικόνιση προσβεβλημένου ποδιού με ουρική αρθρίτιδα.

Υπάρχουν αρκετές ασθένειες όπου ο πόνος στις αρθρώσεις είναι πρωτοπαθής, και θεωρείται το κύριο χαρακτηριστικό. Γενικά όταν ένα άτομο έχει «αρθρίτιδα» σημαίνει ότι έχει μία από τις παρακάτω παθήσεις[1][9]:

Ο πόνος στις αρθρώσεις μπορεί επίσης να είναι σύμπτωμα άλλων ασθενειών. Σε αυτή την περίπτωση, η αρθρίτιδα θεωρείται δευτεροπαθής στην κύρια ασθένεια. Αυτές περιλαμβάνουν[1][9]:

Η αδιαφοροποίητη αρθρίτιδα είναι μια αρθρίτιδα που δεν εντάσσεται σε γνωστές κατηγορίες κλινικών ασθενειών, καθώς είναι πιθανό να βρίσκεται σε ένα πρώιμο στάδιο μιας ορισμένης ρευματικής πάθησης.[27]

Συμπτώματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εξωαρθρικά χαρακτηριστικά της αρθρικής νόσου[28]
Οζίδια του δέρματος
Βλάβες δερματικής αγγειίτιδας
Λεμφαδενοπάθεια
Οίδημα
Οφθαλμικές φλεγμονές
Ουρηθρίτιδα
Τενοντίτιδα
Θυλακίτιδα
Διάρροια
Έλκη στο στόμα και στα γεννητικά όργανα

Ο πόνος, ο οποίος μπορεί να ποικίλλει σε βαρύτητα, είναι ένα κοινό σύμπτωμα σχεδόν σε όλους τους τύπους αρθρίτιδας. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν οίδημα, δυσκαμψία της άρθρωσης, ερυθρότητα και πόνο γύρω από την άρθρωση.[1] Οι αυτοάνοσες ασθένειες, όπως ο λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα, εκτός από την άρθρωση μπορούν να επηρεάσουν και άλλα όργανα του σώματος, οδηγώντας σε ποικίλα συμπτώματα.[8] Αυτά μπορούν να είναι τα εξής[1]:

  • Αδυναμία χρήσης του χεριού
  • Αδυναμία βάδισης
  • Δυσκαμψία σε μία ή περισσότερες αρθρώσεις
  • Εξάνθημα ή φαγούρα
  • Αδιαθεσία και κόπωση
  • Απώλεια βάρους
  • Κακός ύπνος
  • Μυϊκοί πόνοι
  • Πόνος ή δυσφορία στην προσβεβλημένη περιοχή μετά από άγγιγμα
  • Δυσκολία στην κίνηση της άρθρωσης
Απεικόνιση προσβεβλημένου χεριού με ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Είναι σύνηθες στην προχωρημένη αρθρίτιδα να συμβαίνουν σημαντικές δευτερογενείς αλλαγές. Για παράδειγμα, τα συμπτώματα της αρθρίτιδας μπορεί να δυσκολέψουν ένα άτομο να μετακινηθεί και/ή να ασκηθεί, κάτι που μπορεί να προκαλέσει επιπλέον δυσκολίες, όπως:

  • Μυϊκή αδυναμία
  • Απώλεια ευελιξίας
  • Μειωμένη αεροβική ικανότητα.

Διάγνωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η διάγνωση γίνεται με κλινική εξέταση από κατάλληλο επαγγελματία υγείας και μπορεί να υποστηριχθεί από άλλες εξετάσεις, όπως ακτινολογικές εξετάσεις και εξετάσεις αίματος, ανάλογα με τον τύπο της ύποπτης αρθρίτιδας. Επίσης, μπορεί να πραγματοποιηθεί η αρθροκέντηση. Όλες οι αρθρίτιδες παρουσιάζουν πόνο στην άρθρωση. Τα μοτίβα του πόνου μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την αρθρίτιδα και την τοποθεσία.[29][30] Η ρευματοειδής αρθρίτιδα προκαλεί γενικά χειρότερη ενόχληση το πρωί και σχετίζεται με δυσκαμψία που διαρκεί πάνω από 30 λεπτά. Στα αρχικά στάδια, ωστόσο, οι ασθενείς μπορεί να μην έχουν συμπτώματα μετά από ένα ζεστό ντους. Αντιστοίχως, η οστεοαρθρίτιδα, τείνει να σχετίζεται με πρωινή δυσκαμψία, η οποία μειώνεται σχετικά γρήγορα με την κίνηση και την άσκηση. Σε ηλικιωμένους και παιδιά ο πόνος μπορεί να μην είναι το κύριο χαρακτηριστικό καθώς ο ηλικιωμένος ασθενής απλώς κινείται λιγότερο, ενώ ο νέος ασθενής αρνείται να χρησιμοποιήσει το πάσχον άκρο.

Στοιχεία του ιστορικού της διαταραχής καθοδηγούν τη διάγνωση. Σημαντικά χαρακτηριστικά είναι η ταχύτητα και ο χρόνος έναρξης, το μοτίβο εμπλοκής της άρθρωσης, η συμμετρία των συμπτωμάτων, η πρωινή δυσκαμψία, η ευαισθησία, η ακαμψία λόγω αδράνειας, οι επιβαρυντικοί και ανακουφιστικοί παράγοντες, καθώς και άλλα συστημικά συμπτώματα. Η φυσική εξέταση μπορεί να επιβεβαιώσει τη διάγνωση ή μπορεί να υποδείξει συστημική νόσο. Οι ακτινογραφίες χρησιμοποιούνται συχνά για να υπάρχει παρακολούθηση της εξέλιξης ή για να βοηθήσουν στην εκτίμηση της σοβαρότητας της νόσου.

Τέλος, συχνά πραγματοποιούνται εξετάσεις αίματος και ακτινογραφίες των προσβεβλημένων αρθρώσεων για να προκύψει η διάγνωση. Αν υπάρχουν υποψίες για ορισμένες αρθρίτιδες, ενδείκνυνται προληπτικές εξετάσεις αίματος. Οι μέθοδοι εργαστηριακής διάγνωσης μπορεί να περιλαμβάνουν: ρευματοειδή παράγοντα, αντιγονικό πυρηνικό παράγοντα (ANF), εκχυλίσιμο πυρηνικό αντιγόνο (ΕΝΑ), και ειδικά αντισώματα.[29]

Σύγκριση μεταξύ βασικών μορφών αρθρίτιδας[31]
Οστεοαρθρίτιδα Ρευματοειδής αρθρίτιδα Ουρική αρθρίτιδα
Χρόνος από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι τη διάγνωση Μήνες Βδομάδες-μήνες[32] Ώρες[33]
Κύρια σημεία Αρθρώσεις που φέρουν βάρος (όπως γόνατα, γοφοί, σπονδυλική στήλη) και χέρια Μεσοφαλαγγικές και μετακαρπιοφαλαγγικές αρθρώσεις, αστραγάλοι, γόνατα και γοφοί Μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, αστράγαλοι, γόνατα και αγκώνες
Φλεγμονή Μπορεί να εμφανιστεί, αν και συχνά ήπια σε σύγκριση με τη φλεγμονή της ρευματοειδούς αρθρίτιδας Ναι Ναι
Ακτινολογικές αλλαγές
  • Στενός αρθρικός χώρος
  • Διαβρώσεις οστών
 Διαβρώσεις οστών με «διάτρηση»
Εργαστηριακά ευρήματα Κανένα Αναιμία, αυξημένη ταχύτητα καθιζήσεως ερυθρών (ESR) και C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP), ρευματοειδής παράγοντας, αντίσωμα έναντι της κιτρουλινικής πρωτεΐνης (ACPA) Κρύσταλλα στις αρθρώσεις
Άλλα χαρακτηριστικά
  • Χωρίς συστημικά σημεία
  • Όζοι του Μπουσάρ και του Χέρμπερντεν

Αντιμετώπιση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προς το παρόν δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για την αρθρίτιδα και τις ρευματικές παθήσεις. Οι επιλογές αντιμετώπισης ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της αρθρίτιδας και περιλαμβάνουν φυσικοθεραπεία, άσκηση και δίαιτα, ορθωτικά βοηθήματα (orthotics),[34] και φάρμακα τοπικής χρήσης ή από το στόμα. Μπορεί να απαιτηθεί χειρουργική επέμβαση (αρθροπλαστική) αντικατάστασης της άρθρωσης για την αποκατάσταση της βλάβης, την αποκατάσταση της λειτουργικότητας ή την ανακούφιση του πόνου.[3][15]

Φυσικοθεραπεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η φυσικοθεραπεία μπορεί να είναι χρήσιμη για ορισμένους τύπους αρθρίτιδας. Οι ασκήσεις μπορούν να βελτιώσουν το εύρος της κίνησης και να ενισχύσουν τους μύες που περιβάλλουν τις αρθρώσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να απαιτηθούν νάρθηκες.[35]

Φαρμακευτική αγωγή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της αρθρίτιδας ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της αρθρίτιδας. Συνήθως χρησιμοποιούνται τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ), όπως η ιβουπροφαίνη και η ναπροξένη, τα οποία μπορούν να ανακουφίσουν τον πόνο και να μειώσουν τη φλεγμονή. Επίσης χρησιμοποιούνται ορισμένες κρέμες και αλοιφές που περιέχουν μενθόλη ή καψαϊκίνη, για να παρεμποδιστεί η μετάδοση των σημάτων πόνου από την άρθρωση. Τα κορτικοστεροειδή φάρμακα, όπως η πρεδνιζόνη, μειώνουν τη φλεγμονή και τον πόνο και επιβραδύνουν τη βλάβη των αρθρώσεων. Τέλος, υπάρχουν τα αντιρευματικά φάρμακα που τροποποιούν την ασθένεια (DMARDs), τα οποία μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξη της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και να σώσουν τις αρθρώσεις και άλλους ιστούς από μόνιμη βλάβη. Εκτός από τα συμβατικά DMARDs, υπάρχουν επίσης βιολογικοί παράγοντες και στοχευμένα συνθετικά DMARDs.[35]

Χειρουργική επέμβαση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εάν τα συντηρητικά μέτρα δεν βοηθήσουν, μπορεί να προταθεί να πραγματοποιηθεί χειρουργική επέμβαση, όπως η αποκατάσταση, η αντικαστάσταση, ή η σύντηξη άρθρωσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι επιφάνειες των αρθρώσεων μπορούν να λειανθούν με αρθροσκόπηση. Η αρθροσκόπηση περιλαμβάνει μικρές τομές γύρω από την άρθρωση από τις οποίες μπορεί να δει ορθοπαιδικός την άρθρωση και εισάγοντας διάφορα εργαλεία να ομαλοποιήσει τη φθαρμένη επιφάνεια. Οι πιο συνηθισμένες αρθρώσεις στην οποία μπορεί να γίνει αρθροσκόπηση είναι το γόνατο, ώμος, αστράγαλος και ισχίο. Όταν υπάρχει διαταραχή ευθυγράμμισης κάτω άκρων σημαίνει ότι το γόνατο δεν είναι κεντρισμένο κάτω από το ισχίο σε σχέση με τον αστράγαλο προκαλώντας είτε ραιβογονία είτε βλαισογονία. Η επίπτωση αυτής της κακής ευθυγράμμισης είναι ότι επικεντρώνονται οι δυνάμεις στην εσωτερική (ραιβογονία) ή στην εξωτερική πλευρά (βλαισογονία) του γόνατος[36]. Τα κάτω άκρα μπορούν να επανευθυγραμμιστούν με οστεοτομίες γύρω από το γόνατο[37]. Στην περίπτωση της αντικατάστασης της άρθρωσης, αφαιρείται η κατεστραμμένη άρθρωση και αντικαθιστάται με μια τεχνητή. Οι αρθρώσεις που αντικαθίστανται πιο συχνά είναι τα ισχία και τα γόνατα. Στο γόνατο οι επιλογές αρθροπλαστικής είναι:

  • Μονοδιαμερισματική αρθροπλαστική γόνατος[38]:
    • Πρόκειται για μερική αρθροπλαστική γόνατος είτε στο έσω μισό είτε στο έξω μισό του γόνατος
    • Περιλαμβάνει την αφαίρεση μερικών χιλιοστών της φθαρμένης αρθρικής επιφάνειας και αντικατάσταση με μεταλλικό εμφύτευμα στο μηρό και στην κνήμη και πλαστικό (πολυαιθυλένιο) ενδιάμεσα. Το υπόλοιπο κομμάτι του γόνατος παραμένει όπως είναι.
  • Αρθροπλαστική επιγονατιδομηριαίας άρθρωσης[38]:
    • Πρόκειται για μερική αρθροπλαστική γόνατος μεταξύ επιγονατίδας και του μηριαίου οστού (επιγονατιδομηριαίας άρθρωσης)
    • Κατάλληλο όταν οι ασθενείς έχουν μεμονωμένη προχωρημένη επιγονατιδομηριαία αρθρίτιδα, δηλαδή εκεί όπου η επιγονατίδα γλιστρά επί της μηριαίας τροχιλίας
    • Περιλαμβάνει την αφαίρεση μερικών χιλιοστών της φθαρμένης αρθρικής επιφάνειας της τροχιλίας και της επιγονατίδας. Η αντικατάσταση της τροχιλίας είναι με μεταλλικό εμφύτευμα πλαστικό (πολυαιθυλένιο) στην επιγονατίδα
  • Ολική αρθροπλαστική γόνατος[39]:
    • Πρόκειται για πλήρης αντικατάσταση της φθαρμένης αρθρικής επιφάνειας του γόνατος μεταξύ του μηριαίου οστού και της κνήμης με μεταλλικό εμφύτευμα στο μηρό και στην κνήμη και πλαστικό (πολυαιθυλένιο) ενδιάμεσα

Όταν πραγματοποιείται η σύντηξη άρθρωσης (αρθρόδεση), μια διαδικασία που χρησιμοποιείται συχνότερα για μικρότερες αρθρώσεις, όπως αυτές στον καρπό, στον αστράγαλο και στα δάχτυλα, αφαιρούνται τα άκρα των δύο οστών στην άρθρωση και στη συνέχεια κλειδώνουν αυτά τα άκρα μαζί μέχρι να επουλωθούν σε μια άκαμπτη μονάδα.[35]

Τρόπος ζωής και καθημερινότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σε πολλές περιπτώσεις, τα συμπτώματα της αρθρίτιδας μπορούν να μειωθούν με την απώλεια βάρους, άσκηση, εναλλαγή κρύου και ζεστού, και ορθοπεδικά βοηθήματα. Το υπερβολικό βάρος ασκεί επιπλέον πίεση στις αρθρώσεις που φέρουν βάρος. Η απώλεια βάρους μπορεί να αυξήσει την κινητικότητα και να περιορίσει τον μελλοντικό τραυματισμό των αρθρώσεων. Για κάθε κιλού απώλεια βάρους μπορεί να μειώσει το φορτίο στα γόνατα επί τέσσερα. Δηλαδή απώλεια 10 kg βάρος ισοδυναμεί με 40 kg λιγότερο φορτίο στα γόνατα.[40] Τα άτομα με Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) μεγαλύτερο από 30 έχουνε εφτά φορές μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης οστεοαρθρίτιδας στα γόνατα σε σχέση με εκείνα με φυσιολογικό ΔΜΣ. Μία αύξηση πέντε μονάδων του ΔΜΣ σχετίζεται με αυξημένο ρίσκο οστεοαρθρίτιδας στα γόνατα κατά 35%. Η τακτική άσκηση μπορεί να βοηθήσει να παραμείνουν οι αρθρώσεις ευέλικτες. Το κολύμπι και η αεροβική στο νερό μπορεί να είναι καλές επιλογές, επειδή η άνωση του νερού μειώνει την πίεση στις αρθρώσεις που φέρουν βάρος. Τα θερμαντικά μαξιλάρια ή οι παγοκύστες μπορεί να βοηθήσουν στην ανακούφιση από τον πόνο της αρθρίτιδας. Τέλος, η χρήση μπαστουνιών, ένθετων παπουτσιών, περιπατητήρων και άλλων βοηθητικών συσκευών μπορεί να βοηθήσει στην προστασία των αρθρώσεων και να βελτιώσει στην ικανότητα εκτέλεσης καθημερινών εργασιών.[35]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Nancy Garrick, Deputy Director (20 Απριλίου 2017). «Arthritis and Rheumatic Diseases». National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2021. 
  2. ↑ «Arthritis Types | CDC». www.cdc.gov (στα Αγγλικά). 20 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2021. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Nancy Garrick, Deputy Director (14 Απριλίου 2017). «Arthritis». National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2021. 
  4. ↑ 4,0 4,1 «Arthritis Basics | CDC». www.cdc.gov (στα Αγγλικά). 7 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2021. 
  5. ↑ Athanasiou, Kyriacos A.· Darling, Eric M. (6 Ιανουαρίου 2017). Articular Cartilage. CRC Press. ISBN 978-1-4398-5325-2. 
  6. ↑ March, Lyn; Smith, Emma U. R.; Hoy, Damian G.; Cross, Marita J.; Sanchez-Riera, Lidia; Blyth, Fiona; Buchbinder, Rachelle; Vos, Theo και άλλοι. (2014-06-01). «Burden of disability due to musculoskeletal (MSK) disorders» (στα αγγλικά). Best Practice & Research Clinical Rheumatology. Preventing Musculoskeletal Disability 28 (3): 353–366. doi:10.1016/j.berh.2014.08.002. ISSN 1521-6942. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1521694214000825. 
  7. ↑ Richette, Pascal; Bardin, Thomas (2010-01-23). «Gout» (στα English). The Lancet 375 (9711): 318–328. doi:10.1016/S0140-6736(09)60883-7. ISSN 0140-6736. PMID 19692116. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(09)60883-7/abstract. 
  8. ↑ 8,0 8,1 CDC (3 Νοεμβρίου 2021). «Arthritis». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2021. 
  9. ↑ 9,0 9,1 «Arthritis». nhs.uk (στα Αγγλικά). 20 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2021. 
  10. ↑ «Osteoarthritis | Concise Medical Knowledge». Lecturio (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  11. ↑ «Ankylosing Spondylitis | Concise Medical Knowledge». Lecturio (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  12. ↑ Prakken, Berent; Albani, Salvatore; Martini, Alberto (2011-06-18). «Juvenile idiopathic arthritis». Lancet (London, England) 377 (9783): 2138–2149. doi:10.1016/S0140-6736(11)60244-4. ISSN 1474-547X. PMID 21684384. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21684384/. 
  13. ↑ Akkara Veetil, Bharath Manu; Yee, Alan H.; Warrington, Kenneth J.; Aksamit, Allen J.; Mason, Thomas G. (2012-12-01). «Aseptic meningitis in adult onset Still’s disease» (στα αγγλικά). Rheumatology International 32 (12): 4031–4034. doi:10.1007/s00296-010-1529-8. ISSN 1437-160X. https://doi.org/10.1007/s00296-010-1529-8. 
  14. ↑ Nancy Garrick, Deputy Director (14 Απριλίου 2017). «Psoriatic Arthritis». National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  15. ↑ 15,0 15,1 Nancy Garrick, Deputy Director (7 Απριλίου 2017). «Reactive Arthritis». National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  16. ↑ Nancy Garrick, Deputy Director (12 Απριλίου 2017). «Psoriasis». National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  17. ↑ «Ehlers-Danlos Syndrome | Concise Medical Knowledge». Lecturio (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  18. ↑ McDowell, Lisa A.· Kudaravalli, Pujitha (2021). Iron Overload. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. 
  19. ↑ «Hepatitis». medlineplus.gov. Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  20. ↑ «Lyme Disease | Concise Medical Knowledge». Lecturio (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  21. ↑ Fasano, Alessio; Sapone, Anna; Zevallos, Victor; Schuppan, Detlef (2015-05). «Nonceliac gluten sensitivity». Gastroenterology 148 (6): 1195–1204. doi:10.1053/j.gastro.2014.12.049. ISSN 1528-0012. PMID 25583468. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25583468/. 
  22. ↑ Volta, Umberto; Caio, Giacomo; De Giorgio, Roberto; Henriksen, Christine; Skodje, Gry; Lundin, Knut E. (2015-06). «Non-celiac gluten sensitivity: a work-in-progress entity in the spectrum of wheat-related disorders». Best Practice & Research. Clinical Gastroenterology 29 (3): 477–491. doi:10.1016/j.bpg.2015.04.006. ISSN 1532-1916. PMID 26060112. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26060112/. 
  23. ↑ «Henoch-Schönlein Purpura | Concise Medical Knowledge». Lecturio (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  24. ↑ «Sarcoidosis | Concise Medical Knowledge». Lecturio (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  25. ↑ Nancy Garrick, Deputy Director (12 Απριλίου 2017). «Tendinitis». National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  26. ↑ «Systemic Lupus Erythematosus | Concise Medical Knowledge». Lecturio (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  27. ↑ Wollenhaupt, Jürgen; Zeidler, Henning (1998-07). «Undifferentiated arthritis and reactive arthritis» (στα αγγλικά). Current Opinion in Rheumatology 10 (4): 306–313. ISSN 1040-8711. https://journals.lww.com/co-rheumatology/Abstract/1998/07000/Undifferentiated_arthritis_and_reactive_arthritis.5.aspx. 
  28. ↑ Swash, Michael· Glynn, Michael, επιμ. (2007). Hutchison's Clinical Methods: An Integrated Approach to Clinical Practice (22nd έκδοση). Edinburgh: Saunders Elsevier. ISBN 978-0702027994. 
  29. ↑ 29,0 29,1 «Arthritis Diagnosis». www.hopkinsmedicine.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  30. ↑ «FAQs about Arthritis | CDC». www.cdc.gov (στα Αγγλικά). 12 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  31. ↑ Εκτός κι εάν ορίζεται διαφορετικά στον πίνακα, η αναφορά είναι: Agabegi, Elizabeth D.· Agabegi, Steven S. (2008). «Table 6–7». Step-Up to MedicineΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή. Step-Up Series. Hagerstwon MD: Lippincott Williams & Wilkins. σελ. 253. ISBN 978-0-7817-7153-5. 
  32. ↑ «The lag time between onset of symptoms and diagnosis of rheumatoid arthritis». Arthritis and Rheumatism 37 (6): 814–820. 1994. doi:10.1002/art.1780370606. PMID 8003053. 
  33. ↑ Schaider, Jeffrey· Wolfson, Allan B.· Gregory W Hendey· Louis Ling· Carlo L Rosen (2009). Harwood-Nuss' Clinical Practice of Emergency Medicine (Clinical Practice of Emergency Medicine (Harwood-Nuss)). Hagerstwon, MD: Lippincott Williams & Wilkins. σελίδες 740 (upper right of page). ISBN 978-0-7817-8943-1. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαρτίου 2015. 
  34. ↑ «Knee braces for osteoarthritis - Mayo Clinic». www.mayoclinic.org. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2021. 
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 «Arthritis - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic». www.mayoclinic.org. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2021. 
  36. ↑ «Διαταραχές Ευθυγράμμισης Κάτω Άκρων, Ραιβογονία, Βλαισογονία, Θεραπεία». www.theodorideskneesurgeon.gr (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2023. 
  37. ↑ «Οστεοτομία Επανευθυγράμμισης Γόνατος - βλαισογονία - ραιβογονία». www.theodorideskneesurgeon.gr (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2023. 
  38. ↑ 38,0 38,1 «Μονοδιαμερισματική (μερική) αντικατάσταση του γόνατος (αρθροπλαστική)». www.theodorideskneesurgeon.gr (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2024. 
  39. ↑ «Ολική Αρθροπλαστική Γόνατος, Αποκατάσταση - Θεραπεία Οστεοαρθρίτιδας». www.theodorideskneesurgeon.gr (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2024. 
  40. ↑ «Επιπτώσεις Παχυσαρκίας στην Αρθρίτιδα (Οστεοαρθρίτιδα) Γόνατος - Θεραπεία». www.theodorideskneesurgeon.gr (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2023. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρθρίτιδα&oldid=10827977"