Αρμένιοι φενταΐ
Οι φενταΐ (δυτικά αρμενικά: Ֆէտայի φινταΐ, ανατολικά αρμενικά: Ֆիդայի φενταΐ), επίσης γνωστοί ως αρμενικές άτακτες μονάδες ή αρμενική πολιτοφυλακή, ήταν Αρμένιοι πολίτες οι οποίοι εγκατέλειπαν εθελοντικά τις οικογένειες τους να για να σχηματίσουν ομάδες αυτοάμυνας και άτακτες ένοπλες μονάδες ως αντίδραση στις μαζικές δολοφονίες Αρμενίων και τις λεηλασίες αρμένικων χωριών από εγκληματίες, κουρδικές συμμορίες, τουρκικές δυνάμεις και χαμιτιανούς φρουρούς κατά την βασιλεία του Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ (χαμιτιανές σφαγές) στα τέλη του 19ου και τις αρχές 20ού αιώνα. Ο στόχος τους ήταν πάντα η αυτονομία των Αρμενίων (αρμενακάν) ή η δημιουργία αρμένικου κράτους (Ντασνάκοι, Χουντσάκοι) ανάλογα με την ιδεολογία τους και τον αντιληπτό βαθμό καταπίεσης που δέχονταν οι Αρμένιοι.
Μερικοί σημαντικοί φενταΐ συμμετείχαν επίσης στην Συνταγματική Επανάσταση του Ιράν (η οποία έλαβε χώρα την ίδια περίοδο), μετά από συμφωνία των αρχηγών της Αρμενικής Επαναστατικής Ομοσπονδίας.
Ο αρμενικός όρος φενταΐ προέρχεται από την αραβική λέξη φενταγίν: فدائيون fidā'īyūn, η οποία σημαίνει κυριολεκτικά "αυτός που είναι έτοιμος να θυσιαστεί".[1]
Στόχοι και δραστηριότητες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα].png)
Ο κύριος στόχος των φενταΐ ήταν η υπεράσπιση των Αρμενίων χωρικών και η διαταραχή των Οθωμανικών δραστηριοτήτων στις αρμενόφωνες περιοχές. Οι αρμένιοι εθελοντές πολέμησαν στις Χαμιτιανές σφαγές, στην εξέγερση του Σασούν (1894), στην εξέγερση του Ζεϊτούν (1895-1896), στην άμυνα του Βαν και την αποστολή του Χανασόρ. Οι φενταΐ ήταν οι επικεφαλείς και τα μέλη του αρμενικού εθνικού κινήματος. Οι φενταΐ σαμπόταραν τις τηλεγραφικές γραμμές και λεηλατούσαν τις στρατιωτικές προμήθειες. Διέπρατταν επίσης δολοφονίες και αντεπιθέσεις στα χωριά Μουσουλμάνων. Βοήθησαν τους Αρμενίους να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους κατά τη διάρκεια διωγμών χωρικών από Οθωμανούς αξιωματούχους. Οι ομάδες ατάκτων υποστηρίζονταν από τους Αρμενίους και γρήγορα απέκτησαν φήμη, υποστήριξη και εμπιστοσύνη.
Οι δραστηριότητες τους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία συρρικνώθηκαν μετά την Δεύτερη Συνταγματική Εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όταν η Επιτροπή Ένωσης και Πρόοδου ανέλαβε την εξουσία και εξίσωσε για μια περίοδο τα δικαιώματα των Αρμενίων, των Κούρδων και των Τούρκων. Οι περισσότερες ομάδες φενταΐ διαλύθηκαν και τα μέλη τους επέστρεψαν στις οικογένειές τους.
Περσική Συνταγματική Επανάσταση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αρκετοί φενταΐ και βασικά μέλη της Αρμενικής Επαναστατικής Ομοσπονδίας όπως οι Αράμ Μανουκιάν, Χάμο Οχαντζανιάν και Στεπάν Στεπανιάν συμφώνησαν να συμμετάσχουν στην συνεχιζόμενη Ιρανική Συνταγματική Επανάσταση στη γειτονική Δυναστεία των Κατζάρων.[2]
Διαπίστωσαν ότι το κίνημα της συνταγματικής επανάστασης στο Ιράν ήταν ένα κίνημα που είχε πολιτικές, ιδεολογικές και οικονομικές συνιστώσες και, επομένως, στόχευε να θεσπίσει τον νόμο και την τάξη, να προστατεύσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και να προωθήσει τα συμφέροντα του εργαζομένου λαού. Επίσης, αισθάνθηκαν ότι αυτό θα μπορούσε να δουλέψει προς όφελος των Αρμενίων του Ιράν. Η τελική ψηφοφορία για την συμμετοχή μελών της Ομοσπονδίας και φενταΐ στην συνταγματική επανάσταση του Ιράν ολοκληρώθηκε με 25 ψήφους υπέρ και μία ψήφο ερήμην.[2]
Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κάποιες ομάδες φενταΐ εντάχθηκαν στον Οθωμανικό στρατό αφού η Οθωμανική κυβέρνηση πέρασε νόμο για την επιστράτευση όλων των ανδρών ηλικίας μέχρι 45 ετών στον Οθωμανικό στρατό. Όποιος δεν ήθελε να υπηρετήσει έπρεπε να καταβάλλει ιδιαίτερα τέλη (τα οποία θα χρησιμοποιούνταν στον πόλεμο). Ο στόχος του νόμου ήταν η ενίσχυση της πολεμικής προσπάθειας. Λόγω αυτού του νόμου οι περισσότεροι αρτιμελείς άντρες απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους αφήνοντας πίσω τα γυναικόπαιδα και τους ηλικιωμένους. Αργότερα οι περισσότεροι Αρμένιοι νεοσύλλεκτοι έγιναν εργάτες σε δρόμους, από τους οποίους πολλοί εκτελέστηκαν.
Η Γενοκτονία των Αρμενίων οδήγησε στην επανενεργοποίηση των φενταΐ, οι οποίοι οργανώθηκαν εκ νέου εντός των συνόρων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με τη σειρά τους, δεκάδες χιλιάδες Αρμένιοι εθελοντές εντάχθηκαν σε διάφορους στρατούς. Οι αρμένικες εθελοντικές μονάδες εντάχθηκαν στον ρώσικο στρατό και άρχισαν να πολεμούν εναντίον των Οθωμανών.[3]
Μετά την παραίτηση του Τσάρου το ρωσικό μέτωπο του Καυκάσου κατέρρευσε. Το 1917, το Αρμενικό Συνέδριο των Ανατολικών Αρμενίων ζήτησε από τους Αρμενίους στρατιώτες και αξιωματικούς στις ρωσοκρατούμενες περιοχές να συγκεντρωθούν σταδιακά.[4] Το σχέδιο ήταν η κινητοποίηση των Αρμενίων στο μέτωπο του Καυκάσου. Με βάση τον παραπάνω στόχο συγκροτήθηκε η Αρμενική Στρατιωτική Επιτροπή με πρόεδρο τον στρατηγό Μπαγκραντούνι. Το ίδιο έτος το Αρμενικό Εθνικό Συνέδριο ίδρυσε το Αρμενικό Εθνικό Συμβούλιο, το οποίο ίδρυσε Πρώτη Δημοκρατία της Αρμενίας. Ύστερα οι Αρμένιοι εθελοντές και κληρωτοί του Ρωσικού Στρατού σχημάτισαν τον πυρήνα των ενόπλων δυνάμεων της Πρώτης Δημοκρατίας της Αρμενίας. Αρμένιοι πρόσφυγες από την Οθωμανική Αυτοκρατορία άρχισαν να συρρέουν κατά χιλιάδες στο νέο αρμενικό κράτος. Περαιτέρω νοτιοανατολικά, στο Βαν, οι φενταΐ βοήθησαν τους ντόπιους Αρμένιους να αντισταθούν στον τουρκικό στρατό. Ωστόσο τον Απρίλιο του 1918 ηττήθηκαν και αναγκάστηκαν να αποσυρθούν προς την Περσία.
Για να εξεταστούν τυχόν αναγκαία μέτρα έκτακτης ανάγκης, η Διοίκηση της Δυτικής Αρμενίας χρηματοδότησε μια διάσκεψη, η οποία έλαβε τον Δεκέμβριο του 1917 και στην οποία υιοθετήθηκαν σχέδια ίδρυσης μια πολιτοφυλακής 20.000 στρατιωτών υπό την ηγεσία του Αντρανίκ. Ο πολιτικός επίτροπος δρ. Χάκομπ Ζαβρίεφ προώθησε τον Αντρανίκ σε υποστράτηγο και έγινε στρατηγός της Αρμενίας εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Αρμένιοι πολέμησαν σε διάφορες επιτυχημένες μάχες όπως η Μάχη του Καρά Κιλισέ, η Μάχη του Μπας Αμπαράν και η Μάχη του Σαρνταραπάτ. Οι φενταΐ συγχωνεύονταν με τον αρμενικό στρατό (με κέντρο το Γερεβάν) υπό τον στρατηγό Τοβμάς Ναζαρμπεκιάν.Ο συνολικός αριθμός ανταρτών σε αυτά τα άτακτα σώματα ήταν 40.000 με 50.000 σύμφωνα με τον Μπογκός Νουμπάρ, πρόεδρο της Αρμενικής Εθνικής Αντιπροσωπείας στην Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού το 1919, ο οποίος έγραψε:
Στον Καύκασο, όπου, χωρίς να αναφέρουμε τους 150.000 Αρμένιους στον Αυτοκρατορικό Ρωσικό Στρατό, πάνω από 40.000 από τους εθελοντές τους βοήθησαν να απελευθερώσουν τμήμα των Αρμενικών βιλαετίων, όπου, υπό τις εντολές των αρχηγών τους, Αντρανίκ και Ναζαρμπέκοφ, αυτοί, οι μόνοι μεταξύ των λαών του Καυκάσου, αντιστάθηκαν στους τουρκικούς στρατούς από το ξεκίνημα της μπολσεβιστικής αποχώρησης μέχρι την υπογραφή εκεχειρίας."[5]
Ο Μπογκός Νουμπάρ, ως μέρος της αρμενικής Αντιπροσωπείας, στόχευε να επεκτείνει τα σύνορα της πρώτης ανεξάρτητης Δημοκρατίας της Αρμενίας. Έτσι, ανύψωσε τον αριθμό των αρμενίων φενταΐ που είχαν την δυνατότητα να πολεμήσουν για να δείξει ότι οι Αρμένιοι μπορούν να υπερασπιστούν ένα μεγάλο αρμενοτουρκικό σύνορο. Στην πραγματικότητα, οι αριθμοί τους εκείνη την εποχή ήταν πολύ χαμηλότεροι, λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν υπήρχαν περισσότεροι από μερικοί δεκάδες φενταΐ στις περισσότερες από τις συγκρούσεις φενταΐ και κούρδων ατάκτων ή ή τούρκων στρατιωτών, ακόμη και σύμφωνα με αναφορές από ξένους. Επιπλέον, πολλοί από τους φενταΐ ήταν οι ίδιοι και επανεμφανίζονταν σε πολλά μέρη και μάχες. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι πολλοί Αρμένιοι άτακτοι μαχητές πέθαναν ενώ υπεράσπιζαν περιοχές της Δυτικής Αρμενίας κατά τη διάρκεια της αρμενικής γενοκτονίας.
Αξιοσημείωτοι φενταΐ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Tony Rea and John Wright (1993). The Arab-Israeli Conflict. Oxford University Press. σελ. 43. ISBN 019917170X.
- ↑ 2,0 2,1 Berberian, Houri (2001). Armenians and the Iranian Constitutional Revolution of 1905–1911. Westview Press. σελίδες 116–117. ISBN 978-0-8133-3817-0.
- ↑ «Ottoman labour battalions». hist.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2020.
- ↑ (Pasdermadjian 1918)
- ↑ Letter to French Foreign Office - December 3, 1918
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Vartanian, H.K. The Western Armenian Liberation Struggle Yerevan, 1967
- Translated from the Armenian: Mihran Kurdoghlian, Badmoutioun Hayots, C. hador [Armenian History, volume III], Athens, Greece, 1996, pg. 59-62.