Γιάκουμπ Κρέσα
| Γιάκουμπ Κρέσα | |
|---|---|
.gif) | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 19 Ιουλίου 1648 Smržice[1][2] |
| Θάνατος | 28 Ιουλίου 1715 Μπρνο[1][2] |
| Θρησκεία | Καθολικισμός |
| Θρησκευτικό τάγμα | Εταιρεία του Ιησού |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο Παλάτσκο Πανεπιστήμιο του Καρόλου[3] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | μαθηματικός[2] αστρονόμος[2] γλωσσολόγος παιδαγωγός χριστιανός ιερέας[2] συγγραφέας[2] διπλωμάτης[2] |
| Εργοδότης | Πανεπιστήμιο του Καρόλου |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Γιάκουμπ Κρέσα (λατινικά: Jacobus Kresa, Σμρζίτσε της Μοραβικής Μαργαρίτας, 19 Ιουλίου 1648 - Μπρνο, 28 Ιουλίου 1715), ήταν Μοραβός ιησουίτης ιερέας και ένας από τους σημαντικότερους Τσέχους μαθηματικούς της εποχής του Μπαρόκ.
Βιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παιδικά χρόνια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Γιάκουμπ Κρέσα καταγόταν από μια οικογένεια μικροκαλλιεργητών στο Σμρζίτσε, κοντά στο Προστεγιόβ της Μοραβίας. Στο Γυμνάσιο Ιησουιτών στο Μπρνο έδειξε μεγάλη κλίση στις σπουδές. Δεν είχε μόνο μια σπάνια κλίση στα μαθηματικά, αλλά ήταν επίσης προικισμένος στις γλώσσες: μιλούσε άπταιστα εβραϊκά, γερμανικά, λατινικά, ιταλικά, ισπανικά, γαλλικά και πορτογαλικά, πέρα από τη μητρική του τσεχική γλώσσα[4].
Εντάχθηκε στην Εταιρεία του Ιησού στις 30 Σεπτεμβρίου 1887, στο Μπρνο, και άρχισε να διδάσκει αμέσως μόλις τελείωσε τη μαθητεία του: το 1669-1670 ήταν στο Λύκειο του Λιτομερτζίτσε. Στη συνέχεια μετακόμισε στην Πράγα, όπου σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του Καρόλου στην Πράγα μεταξύ 1670 και 1673. Μετά από μια σύντομη περίοδο στο Litoměřice (1673-1675), επέστρεψε στην Πράγα το 1675 και συνέχισε τις σπουδές του στα μαθηματικά και τη θεολογία στο Κλημεντίνο. Εκεί χειροτονήθηκε ιερέας την 1η Ιανουαρίου 1680 και ο Κρέσα έκανε το τρίτο έτος του στο Telč[4] από το 1680 έως το 1681.
Στην Τσεχία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1681 ο Γιάκουμπ Κρέσα άρχισε να διδάσκει εβραϊκά στο Πανεπιστήμιο Palacký. Εκεί έλαβε το πρώτο του διδακτορικό δίπλωμα Φιλοσοφίας και από το 1682 έως το 1684 δίδαξε μαθηματικά. Μεταξύ των άλλων σημαντικών δραστηριοτήτων του, επέβλεψε την πανεπιστημιακή διατριβή του αστρονόμου και μαθηματικού Γιαν Ταλέτιους, ο οποίος επινόησε ένα πρότυπο για την πρόβλεψη των εκλείψεων του ήλιου και της σελήνης[4].
Στον Γιάκουμπ Κρέσα ανατίθενται συχνά διπλωματικές αποστολές. Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης στη βόρεια Βοημία το 1680, διαμεσολάβησε μεταξύ του τάγματος ιππικού του στρατηγού Βίλεμ Χάραντ ζ Πόλζιτς και των αρχηγών των αγροτών[4].
Το 1684 ο Κρέσα εγκατέλειψε το Όλομουτς και το Πανεπιστήμιο Palacký για να γίνει επικεφαλής του τμήματος μαθηματικών και εβραϊκών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα. Ταυτόχρονα κήρυττε στην εκκλησία του Αγίου Σωτήρος στην Πράγα. Εκείνη την εποχή ήταν ήδη γνωστός για τη μαθηματική του ιδιοφυΐα, το γλωσσικό του χάρισμα και τη διπλωματική του ικανότητα, και του προτάθηκε η θέση του επικεφαλής του Τμήματος Μαθηματικών στο Αυτοκρατορικό Κολέγιο της Μαδρίτης. Μετακόμισε στην Ισπανία το 1686 και παρέμεινε εκεί για δεκαπέντε χρόνια[4].
Στην Ισπανία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Για να διευκολύνει τους Ισπανούς φοιτητές να μελετήσουν τα μαθηματικά, ο Κρέσα μεταφράζει στα ισπανικά τα οκτώ εγχειρίδια από τα στοιχεία του Ευκλείδη. Αναθέτει στον Αντόνιο Ούγκο ντε Ομερίκε να μεταφράσει τα βιβλία XVII και XVIII. Αυτό του έφερε αναγνώριση και σύντομα έγινε γνωστός σε όλη τη χώρα ως ο Ευκλείδης της Δύσης. Εκείνη την εποχή συνηθιζόταν στην Ισπανία να αξιολογούνται οι μαθηματικές πραγματείες από τον Κρέσα πριν από τη δημοσίευση[4]. Εκτός από τις δραστηριότητές του στο Αυτοκρατορικό Κολέγιο της Μαδρίτης, ο Κρέσα έδωσε επίσης διαλέξεις στη Ναυτική Ακαδημία του Κάντιθ.
Επιστροφή στην Τσεχία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά το θάνατο του βασιλιά της Ισπανίας Καρόλου Β' το 1700, ο Κρέσα επέστρεψε στην Πράγα. Έλαβε διδακτορικό δίπλωμα θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και άρχισε να διδάσκει θεολογία εκεί. Παράλληλα, δίδασκε μαθηματικά ιδιωτικά και απέκτησε μαθηματικό εξοπλισμό για το Τμήμα Μαθηματικών. Ασχολήθηκε με την αριθμητική, τα κλάσματα και τους λογαρίθμους, την τριγωνομετρία, την αστρονομία, την άλγεβρα, αλλά και τη στρατιωτική αρχιτεκτονική. Ένας από τους ιδιώτες μαθητές του, ο κόμης Φερντινάντ Χέρμπερτ, δημοσίευσε τις ιδέες του Κρέσα στο περιοδικό Acta Eruditorum το 1711.
Τελευταία χρόνια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο αυτοκράτορας Λεοπόλδος Α΄ των Αψβούργων διόρισε τον Κρέσα ως εξομολογητή του δεύτερου γιου του, αρχιδούκα Καρόλου. Παρέμεινε στη θέση αυτή μετά την άνοδο του Καρόλου στο θρόνο και, κατά συνέπεια, επέστρεψε μαζί του στην Ισπανία (1704-13)[5]. Μετά από εννέα χρόνια στην Ισπανία, ο Κρέσα επέστρεψε στη Χώρα του Στέμματος της Βοημίας, όπου εργάστηκε με τη βοήθεια του Κάρελ Σλάβιτσεκ[6] πάνω σε μαθηματικές θεωρίες στο Μπρνο, όπου πέθανε το 1715[4].
Κληρονομιά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα χειρόγραφα του Κρέσα μεταγράφηκαν για εκτύπωση από τους μαθητές του František Tillisch και Κάρελ Σλάβιτσεκ, οι οποίοι αργότερα δίδαξαν στο Όλομουτς[4].
Οι διαλέξεις που έδωσε ο Κρέσα στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου σώθηκαν από έναν φοιτητή ονόματι Kryštof John, ο οποίος τις δημοσίευσε με τον τίτλο Mathematica in universitate Pragensi tradica a P. Jacobo Kreysa ... excerpta anno 1685. Το χειρόγραφο φυλάσσεται σήμερα στη βιβλιοθήκη της Μονής Στράχοφ[4].
Στην εποχή του Κρέσα οι τριγωνομετρικές συναρτήσεις προέρχονταν από τη γεωμετρία. Ο Κρέσα ήταν ο πρώτος που εισήγαγε τους αλγεβρικούς αριθμούς στην τριγωνομετρία[4].
Μετά το θάνατο του Κρέσα ακολούθησε παρακμή των μαθηματικών και των επιστημών υπό το τσεχικό στέμμα, λόγω της εφαρμογής των δογμάτων της Καθολικής Εκκλησίας. Με την αναχώρηση του Slavíček στην Κίνα, η επιστημονική έρευνα εξαλείφθηκε σε μεγάλο βαθμό από τα τσεχικά εδάφη για δύο δεκαετίες. Αν και οι θεωρίες του Ισαάκ Νεύτωνα, του Ζακ Κασίνι και του Έντμοντ Χάλεϊ ήταν γνωστές, οι τοπικοί επιστήμονες (όπως ο Γιόζεφ Πλέιερ ή ο Γιαν Σλέτσινα) συνέχισαν να εργάζονται με τις παρωχημένες θεωρίες του Πτολεμαίου και του Αριστοτέλη. Μόλις ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα η επιστημονική έρευνα αναζωογονήθηκε από προσωπικότητες όπως ο Γιαν Αντονίν Σκρίντσι (1697-1773) και ο Γιόζεφ Στέπλινγκ (1716-1778)[4].
Σημαντικά έργα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Theses mathematicae defendidas por el Ex. mo Seňor Don Innigo de la Cruz ... en colegio de la Compaňia de Jesus de Ciudad de Cadiz, 1688[7]
- Elementes geometricos de Euclides, los seis primeros Libros de los planos, etc., Brussels 1689[8]
- Arithmetica Tyro-Brunensis curiosa varietate et observatione communi quidem omnium fructui, sed praeprimis Tyronibus Mathemetum utilis, Prague 1715[9]
- Analysis speciosa trigonometriae sphericae, etc. Prague 1720
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jk01063282. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2019.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 (Τσεχικά) Olomouc City Library regional database. tritius
.kmol .cz /authority /862948. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2024. - ↑ Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2019.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 «« Dějiny přírodních věd zemí českých (27. část): Český matematik a diploma – Jakub Kresa (en tchèque) » [archive]» (PDF).
- ↑ Biographie en tchèque de Kresa sur math.muni
- ↑ Article "Český jezuita na čínském dvoře" sur cinsky.cz (en tchèque)
- ↑ Backer, Augustin “de” (1859). Bibliothèque des écrivains de la Compagnie de Jésus, ou notices bibliographiques ...: 5. Grandmont-Donders.
- ↑ Euclides (1689) (στα es). Elementos geometricos de Euclides : los seis primeros libros de los planos y los onzeno y dozeno de los solidos : con algunos selectos theoremas de Archímedes / traducidos y explicados por el P. Jacobo Kresa de la compañia de Jesus.... https://www.cervantesvirtual.com/obra/elementos-geometricos-de-euclides-los-seis-primeros-libros-de-los-planos-y-los-onzeno-y-dozeno-de-los-solidos-con-algunos-selectos-theoremas-de-archimedes-traducidos-987726/.
- ↑ Kresa, Jacob (1715). Arithmetica Tyro-Brunensis: curiosa varietate & observatione communi omnium fructui sed praeprimis Tyronibus mathematum utilis.
