Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ενδοθήλιο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ενδοθήλιο
Διάγραμμα που δείχνει τη θέση των ενδοθηλιακών κυττάρων.
Το ενδοθήλιο, το οποίο σχηματίζει τον έσω χιτώνα, σε επαφή με το ερυθροκύτταρο (Ε).
Details
SystemΚυκλοφορικό σύστημα
LocationΕπένδυση της εσωτερικής επιφάνειας των αιμοφόρων αγγείων και των λεμφαγγείων.
Identifiers
THΠρότυπο:Str rep.html H2.00.02.0.02003
FMA63916

Το ενδοθήλιο είναι ένα σύνθετο και οργανωμένο σύνολο κυττάρων, το οποίο καλύπτει τον αυλό όλων των λεμφαγγείων και των αιμοφόρων αγγείων, συμπεριλαμβανομένου του στρώματος της καρδιάς που ονομάζεται ενδοκάρδιο. Δεν θεωρείται απλός φραγμός, που περιέχει πλάσμα αίματος και κύτταρα αίματος και επιτρέπει την ανταλλαγή θρεπτικών ουσιών και αποβλήτων. Το ενδοθήλιο στην τρέχουσα έννοια είναι ένα αληθινό όργανο, το οποίο συνθέτει και εκκρίνει διάφορα προϊόντα. Απελευθερώνει ουσίες που ελέγχουν την αγγειακή χαλάρωση και συστολή καθώς και ένζυμα που ελέγχουν την πήξη του αίματος, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού και την αιμοπεταλιακή προσκόλληση.[1][2]

Η ενδοθηλιακή δυσλειτουργία ευθύνεται για πολυάριθμες ασθένειες, όπως η αρτηριοσκλήρυνση,[3][4] η αρτηριακή υπέρταση,[5] η σήψη,[6] η θρόμβωση,[7] η αγγειίτιδα,[8] και η αιμορραγία.[9]

Χαρακτηριστικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το ενδοθήλιο αποτελείται από τα ενδοθηλιακά κύτταρα. Είναι πολύ δυναμικό και μεταβαλλόμενο, συμμετέχει σε πολλαπλές φυσιολογικές λειτουργίες όπως: έλεγχος του αγγειοκινητικού τόνου, διακίνηση κυττάρων και θρεπτικών συστατικών, διατήρηση της ρευστότητας του αίματος και ανάπτυξη νέων αιμοφόρων αγγείων (αγγειογένεση).[10]

Η τρέχουσα άποψη του ενδοθηλίου είναι αυτή ενός δυναμικού, ετερογενούς και διάχυτου οργάνου που διαθέτει εκκριτικές, συνθετικές, μεταβολικές και ανοσολογικές λειτουργίες που είναι θεμελιώδεις για τη ζωή.[11]

Το ενδοθήλιο υιοθετεί μια δομή που είναι συγκεκριμένη για τις ανάγκες και τη λειτουργία καθενός από τους ιστούς και σε κάθε όργανο. Όπου κι αν βρίσκεται, το ενδοθήλιο υπόκειται σε σήματα εισόδου ειδικά για αυτόν τον ιστό.[12] Τα ενδοθηλιακά κύτταρα καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα ενέργειας λόγω του ενεργού μεταβολισμού τους. Στο ανθρώπινο σώμα, ολόκληρο το ενδοθήλιο των αγγείων μπορεί να ζυγίζει έως και 1 κιλό και στη μικροκυκλοφορία περιλαμβάνει μια έκταση από 1–7 m2[13] έως 500–700 m2.[14]

Λειτουργίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μια σχηματική περιγραφή εκκριτικών κόκκων και εξωκυτταρικών κυστιδίων και των φορτίων τους σε ενδοθηλιακά κύτταρα.

Το ενδοθήλιο είναι γνωστό για τη σημασία του ως όχημα για τη μεταφορά ουσιών, σημάτων και άλλων κυττάρων σε όλο το σώμα.

Αυτές οι ρυθμιστικές λειτουργίες απαιτούν μακρινές επικοινωνίες μεταξύ των κυκλοφορούντων αιμοποιητικών κυττάρων και άλλων αγγειακών κυττάρων για αποτελεσματική ρύθμιση της θρόμβωσης, της αγγειογένεσης, της φλεγμονής, της μόλυνσης και της ανοσίας. Λειτουργούν μέσω του εξωκυτταρικού χώρου και ενορχηστρώνονται εν μέρει από την εκκριτική οδό και την εξωκυττάρωση των σωμάτων Βάιμπελ-Παλάντ (WPBs), των εκκριτικών κόκκων και των εξωκυτταρικών κυστιδίων (EVs) και των εξωσωμάτων.

Το ενδοθήλιο διευκολύνει τις απαραίτητες προσαρμογές για την κάλυψη των απαιτήσεων μεμονωμένων ιστών σε συγκεκριμένες περιπτώσεις:

  • Υπό φυσιολογικές συνθήκες, όπως η άσκηση και η έκθεση σε υψομετρικές μεταβολές ή θερμοκρασία, ή
  • Σε παθολογικές καταστάσεις, όπως φλεγμονή, καρκίνος, γήρανση, εκφύλιση ή επούλωση πληγών και αναδιαμόρφωση ιστών.

Το ενδοθήλιο παρέχει κανονικά μια μη θρομβογόνο επιφάνεια καθώς περιέχει, για παράδειγμα, θειική ηπαράνη η οποία δρα ως συμπαράγοντας για την ενεργοποίηση της αντιθρομβίνης, μιας πρωτεάσης που απενεργοποιεί διάφορους παράγοντες στον καταρράκτη πήξης. Βοηθά στον σχηματισμό νέων αιμοφόρων αγγείων, μια διαδικασία γνωστή ως αγγειογένεση. Συμμετέχει στην αγγειοσύσπαση και στην αγγειοδιαστολή και συνεπώς στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης.[15][16]

Ενδοθήλιο των αγγείων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προέρχεται από το σπλαχνικό μεσοδερμικό στρώμα του εμβρύου (τα προγονικά του κύτταρα είναι αιμαγγειοβλάστες).

Ενδοθηλιακή λειτουργία του μονοξειδίου του αζώτου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής το 1998 απονεμήθηκε στους Ρόμπερτ Φίρσγκοτ, Φρέντ Μιούρατ και Λούις Ιγκνάρο, ερευνητές που καθιέρωσαν ορισμένους βιοχημικούς μηχανισμούς της αγγειακής ενδοθηλιακής λειτουργίας. Η ενδοθηλιακή δυσλειτουργία είναι πιθανώς ένα αρχικό και βασικό βήμα στην εξέλιξη της αθηροσκλήρωσης.

Σε αυτές τις έρευνες οι ερευνητές υπέθεσαν την ύπαρξη μιας ουσίας ικανής να χαλαρώσει τα λεία μυϊκά κύτταρα των αιμοφόρων αγγείων. Στη συνέχεια, απομόνωσαν και αναγνώρισαν την υποθετική ουσία: το μονοξείδιο του αζώτου, ένα αέριο που παράγεται από τα ενδοθηλιακά κύτταρα που, διαλυμένο σε βιολογικά υγρά, χαλαρώνει τα λεία μυϊκά κύτταρα δίπλα στο ενδοθήλιο και έτσι διαστέλλει το αιμοφόρο αγγείο.

Παθολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ενδοθηλιακή δυσλειτουργία ή η απώλεια επαρκούς ενδοθηλιακής λειτουργίας είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της αγγειακής νόσου και συχνά θεωρείται βασικό πρώιμο συμβάν στην ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης.

Ο κυρίαρχος μηχανισμός της ενδοθηλιακής δυσλειτουργίας είναι τα αυξημένα αντιδραστικά είδη οξυγόνου, τα οποία μπορούν να βλάψουν την παραγωγή και τη δραστηριότητα του μονοξειδίου του αζώτου μέσω αρκετών μηχανισμών.[17]

Η ενδοθηλιακή δυσλειτουργία λαμβάνει χώρα όταν το ενδοθήλιο δεν εκπληρώνει επαρκώς τον ρόλο του. Υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία που συσχετίζουν την ενδοθηλιακή δυσλειτουργία με την υπερχοληστερολαιμία, την υπέρταση, το κάπνισμα, τον διαβήτη και άλλους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο.

Ασθένειες που σχετίζονται με ενδοθηλιακή δυσλειτουργία:

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Endothelial Function Testing». Cedars-Sinai (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2022. 
  2. ↑ Félétou M. The Endothelium: Part 1: Multiple Functions of the Endothelial Cells—Focus on Endothelium-Derived Vasoactive Mediators. San Rafael (CA): Morgan & Claypool Life Sciences; 2011.
  3. ↑ Bonetti, Piero O.; Lerman, Lilach O.; Lerman, Amir (2003-02-01). «Endothelial Dysfunction». Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology 23 (2): 168–175. doi:10.1161/01.ATV.0000051384.43104.FC. https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/01.atv.0000051384.43104.fc. 
  4. ↑ Hadi, Hadi AR; Carr, Cornelia S; Al Suwaidi, Jassim (2005-9). «Endothelial Dysfunction: Cardiovascular Risk Factors, Therapy, and Outcome». Vascular Health and Risk Management 1 (3): 183–198. ISSN 1176-6344. PMID 17319104. PMC 1993955. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1993955/. 
  5. ↑ Brandes, Ralf P. (2014-11-01). «Endothelial Dysfunction and Hypertension». Hypertension 64 (5): 924–928. doi:10.1161/HYPERTENSIONAHA.114.03575. https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/hypertensionaha.114.03575. 
  6. ↑ Boisramé-Helms, Julie; Kremer, Hélène; Schini-Kerth, Valérie; Meziani, Ferhat (2013-03-01). «Endothelial dysfunction in sepsis». Current Vascular Pharmacology 11 (2): 150–160. ISSN 1875-6212. PMID 23506494. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23506494/. 
  7. ↑ Wu, K. K.; Thiagarajan, P. (1996). «Role of endothelium in thrombosis and hemostasis». Annual Review of Medicine 47: 315–331. doi:10.1146/annurev.med.47.1.315. ISSN 0066-4219. PMID 8712785. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8712785/. 
  8. ↑ Filer, A. D.; Gardner-Medwin, J. M.; Thambyrajah, J.; Raza, K.; Carruthers, D. M.; Stevens, R. J.; Liu, L.; Lowe, S. E. και άλλοι. (2003-02). «Diffuse endothelial dysfunction is common to ANCA associated systemic vasculitis and polyarteritis nodosa». Annals of the Rheumatic Diseases 62 (2): 162–167. doi:10.1136/ard.62.2.162. ISSN 0003-4967. PMID 12525387. PMC 1754444. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12525387/. 
  9. ↑ «Bleeding and Thrombosis Are Associated with Endothelial Dysfunction in CAR-T Cell Therapy and Are Increased in Patients Experiencing Neurologic Toxicity». ashpublications.org. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2022. 
  10. ↑ Aird, William C. (2004-05). «Endothelium as an organ system». Critical Care Medicine 32 (5 Suppl): S271–279. doi:10.1097/01.ccm.0000129669.21649.40. ISSN 0090-3493. PMID 15118530. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15118530/. 
  11. ↑ Cines, Douglas B.; Pollak, Eleanor S.; Buck, Clayton A.; Loscalzo, Joseph; Zimmerman, Guy A.; McEver, Rodger P.; Pober, Jordan S.; Wick, Timothy M. και άλλοι. (1998-05-15). «Endothelial Cells in Physiology and in the Pathophysiology of Vascular Disorders» (στα αγγλικά). Blood 91 (10): 3527–3561. doi:10.1182/blood.V91.10.3527. ISSN 0006-4971. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0006497120546727. 
  12. ↑ Ricard, Nicolas; Bailly, Sabine; Guignabert, Christophe; Simons, Michael (2021-08). «The quiescent endothelium: signalling pathways regulating organ-specific endothelial normalcy» (στα αγγλικά). Nature Reviews Cardiology 18 (8): 565–580. doi:10.1038/s41569-021-00517-4. ISSN 1759-5010. https://www.nature.com/articles/s41569-021-00517-4. 
  13. ↑ Carvajal Carvajal, Carlos; Carvajal Carvajal, Carlos (2017-12). «El endotelio: estructura, función y disfunción endotelial» (στα es). Medicina Legal de Costa Rica 34 (2): 90–100. ISSN 1409-0015. http://www.scielo.sa.cr/scielo.php?script=sci_abstract&pid=S1409-00152017000200090&lng=en&nrm=iso&tlng=es. 
  14. ↑ Hall, John E.· Hall, Michael E. (13 Ιουνίου 2020). Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology E-Book. Elsevier Health Sciences. ISBN 978-0-323-64003-9. 
  15. ↑ Reiterer, Moritz; Branco, Cristina M. (2019-12-04). «Endothelial cells and organ function: applications and implications of understanding unique and reciprocal remodelling». The FEBS Journal 287 (6): 1088–1100. doi:10.1111/febs.15143. ISSN 1742-464X. PMID 31736207. PMC PMC7155104. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2022-03-06. https://web.archive.org/web/20220306174254/https://febs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/febs.15143. Ανακτήθηκε στις 2022-03-22. 
  16. ↑ Charreau, Béatrice (2021-01). «Secretome and Tunneling Nanotubes: A Multilevel Network for Long Range Intercellular Communication between Endothelial Cells and Distant Cells» (στα αγγλικά). International Journal of Molecular Sciences 22 (15): 7971. doi:10.3390/ijms22157971. ISSN 1422-0067. https://www.mdpi.com/1422-0067/22/15/7971. 
  17. ↑ Deanfield, John; Donald, Ann; Ferri, Claudio; Giannattasio, Cristina; Halcox, Julian; Halligan, Sean; Lerman, Amir; Mancia, Giuseppe και άλλοι. (2005-01). «Endothelial function and dysfunction. Part I: Methodological issues for assessment in the different vascular beds: A statement by the Working Group on Endothelin and Endothelial Factors of the European Society of Hypertension» (στα αγγλικά). Journal of Hypertension 23 (1): 7–17. ISSN 0263-6352. https://journals.lww.com/jhypertension/Abstract/2005/01000/Endothelial_function_and_dysfunction__Part_I_.4.aspx. 
  18. ↑ Gallo, Giovanna; Volpe, Massimo; Savoia, Carmine (2022). «Endothelial Dysfunction in Hypertension: Current Concepts and Clinical Implications». Frontiers in Medicine 8. doi:10.3389/fmed.2021.798958/full. ISSN 2296-858X. https://www.frontiersin.org/article/10.3389/fmed.2021.798958. 
  19. ↑ Kiran, Bhagat (1998-08). "Endothelial function and myocardial infarction". Cardiovascular Research, 39 (2): 312–317.
  20. ↑ Knapp, Maura; Tu, Xin; Wu, Rongxue (2019-01). «Vascular endothelial dysfunction, a major mediator in diabetic cardiomyopathy» (στα αγγλικά). Acta Pharmacologica Sinica 40 (1): 1–8. doi:10.1038/s41401-018-0042-6. ISSN 1745-7254. https://www.nature.com/articles/s41401-018-0042-6. 
  21. ↑ Martens, Christopher R.; Kirkman, Danielle L.; Edwards, David G. (2016-01). «The Vascular Endothelium in Chronic Kidney Disease: A Novel Target for Aerobic Exercise» (στα αγγλικά). Exercise and Sport Sciences Reviews 44 (1): 12–19. doi:10.1249/JES.0000000000000065. ISSN 0091-6331. https://journals.lww.com/acsm-essr/Fulltext/2016/01000/The_Vascular_Endothelium_in_Chronic_Kidney.5.aspx. 
  22. ↑ Master, Elizabeth Le; Levitan, Irena (2019-01-31). «Endothelial stiffening in dyslipidemia» (στα αγγλικά). Aging (Albany NY) 11 (2): 299. doi:10.18632/aging.101778. PMID 30674709. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6366977/. 
  23. ↑ Green, Clara E.; Turner, Alice M. (2017). «The role of the endothelium in asthma and chronic obstructive pulmonary disease (COPD)». Respiratory Research 18: 20. doi:10.1186/s12931-017-0505-1. ISSN 1465-9921. PMID 28100233. PMC 5241996. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5241996/. 
  24. ↑ Cromer, W. E., Mathis, J. M., Granger, D. N., Chaitanya, G. V., & Alexander, J. S. (2011). "Role of the endothelium in inflammatory bowel diseases". World Journal of Gastroenterology, 17(5): 578–593.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ενδοθήλιο&oldid=10783351"