Εννεάδα της Ηλιουπόλεως
| ||||||||||
| Εννεάδα σε ιερογλυφικά |
Με τον όρο Εννεάδα της Ηλιουπόλεως ήταν η ομάδα των εννέα θεοτήτων που συνδέονται με τον κοσμογονικό μύθο της Ηλιούπολης. Αν και η ηλιουπολιτική θεολογία θεωρείται η πλέον δογματική όλων των θεολογικών συστημάτων που αναπτύχθηκαν στην αρχαία Αίγυπτο, η μεγαλύτερη γραπτή μαρτυρία, τα κείμενα των Πυραμίδων της πέμπτης δυναστείας αναφέρονται περιστασιακά μόνον στο ζήτημα της δημιουργίας, γεγονός που προϋπέθετε την ύπαρξη μιας βασικής τουλάχιστον γνώσης του δόγματος[1].
Θεογονία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι μαρτυρίες μας επιτρέπουν να υποθέσουμε με σχετική ακρίβεια ότι το πρώτο γεγονός στη διαδικασία της δημιουργίας κατά τη κοσμογονική αφήγηση υπήρξε η ανάδυση του Ατούμ, του θεού της Ηλιούπολης από τα αρχέγονα, χαοτικά ύδατα του Νουν. Εξαιτίας του γεγονότος ότι κατά την εποχή των κειμένων των Πυραμίδων ο Ατούμ είναι ήδη ταυτισμένος με τον Ρα, η ανάδυσή του ερμηνεύεται ως άφιξη του φωτός που διαλύει το χαοτικό σκότος του Νουν. Σε αυτή την όψη του ο Ρα-Ατούμ συμβολίζεται με το πτηνό Μπένου ή φοίνιξ. Σε μία άλλη όψη που φέρει τις ιδιότητες του Κεπερά ή Κεπρί, ο Ατούμ Ρα συμβολίζεται με τον σκαραβαίο, εκείνον που έρχεται σε ύπαρξη, μεταγενέστερο σύμβολο του ανατέλλοντος ηλίου.
Ολοκληρωμένος στο αρχέγονο λόφο γύρω από τον οποίο αναπτύχθηκε το αρχιτεκτόνημα του ναού της Ηλιούπολης, αλλά μόνος, ο Ατούμ ενώθηκε με τη σκιά του - σε μια άλλη εκδοχή του μύθου αυνανίστηκε[2].
Φτύνοντας ο Ατούμ δημιούργησε τον γιο του Σου και εμέσσοντας την κόρη του Τεφνούτ. Την εποπτεία των δύο θεοτήτων ανέλαβε το ανεξάρτητο Μάτι του Ατούμ (ουντζάτ ή/και ουτσάτ)[3]. Το μάτι αναζητά τις δύο θεότητες στα χαοτικά ύδατα του Νουν με στόχο της επανένωση τους με τον μοναχικό και συνεπώς αδύναμο Ατούμ[4]. Η επανένωση και η μεταμόρφωση του μοναδικού οφθαλμού του Ατούμ σε Ουραίο θέτει ένα τέλος στην πρώτη θεογονική φάση της αυτοδημιουργίας του Ατούμ, με την επιστροφή των Σου και Τεφνούτ. Παρόλο που στο μυθολογικό σώμα η Τεφνούτ δε φαίνεται να χαίρει ιδιαίτερης προσοχής, ωστόσο ως Μαγιέτ καθίσταται υπεύθυνη θεότητα για την παγκόσμια τάξη. Εκπρόσωπος της ζωής ο Σου, εκπρόσωπος της παγκόσμιας τάξης η Τεφνούτ γίνονται οι κατάλληλες θεότητες για τη συνέχιση του κύκλου της δημιουργίας και την εγκαθίδρυση μιας κοινωνικής τάξης.
Η τρίτη θεϊκή γενεά, ο Γκεμπ και η Νουτ, διαμορφώνουν τη μυθική γεώσφαιρα (Ουρανός και Γη), πάνω στην οποία η τέταρτη γενεά Σετ, Νέφθυς, Όσιρις και Ίσις οικοδομεί το μυθικό τέλειο βασίλειο ή «χρυσό αιώνα».
Κοσμογονία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Όταν ο Ατούμ επανενώθηκε με τον Σου και την Τεφνούτ, έκλαψε από τη χαρά του και από τα δάκρυά του γεννήθηκαν άνθρωποι. Με την επιστροφή των παιδιών του ο Ατούμ εγκατέλειψε τα αρχέγονα ύδατα και ξεκίνησε τη δημιουργία του κόσμου. Ο Σου και η Τεφνούτ γέννησαν τον Γκεμπ-Γη και την Νουτ-Ουρανό. Οι δύο τελευταίοι έγιναν γονείς με τη σειρά τους τεσσάρων θεοτήτων οι οποίες, ωστόσο, δε διέθεταν τις κοσμικές συσχετίσεις των προγόνων τους.
Θεότητες όπως ο Ώρος με τις τέσερις αδελφές και τους τέσσερις αδελφούς του συμπληρώνουν την ηλιουπολιτική κοσμογονία δημιουργώντας την πολυμορφία της ζωής πάνω στη γη[5].
Παραπομπές σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Ions Veronica 1968, 25.
- ↑ Σε πολλές περιπτώσεις ο Ατούμ αποκαλείται «ο Μεγάλος Εκείνος-Εκείνη», μια μεγάλη αυτοδύναμη και πλήρης δημιουργική δύναμη, που δεν οφείλει την ύπαρξή της στη μεσολάβηση κάποιου άλλου θεού ή γενεσιουργού παράγοντα.
- ↑ Ο Ατούμ περιγράφεται ως μονόφθαλμος. Όταν ο Σου και η Τεφνούτ διαχωρίστηκαν από τον Ατούμ, Εκείνος έστειλε το Μάτι του να τους αναζητήσει και να τους φροντίσει. Στη διάρκεια της απουσίας του Ματιού ο Ατούμ έβαλε στη θέση του ένα λαμπρότερο οφθαλμό. Όταν ο Σου και η Τεφνούτ επέστρεψαν μαζί με το πρώτο Μάτι, εκείνο θύμωσε για την αντικατάστασή του (Κ.Σ., επωδός 331, Bremner Rhind Papyrus) και ο Ατούμ για να το εξευμενίσει το τοποθέτησε στο μέτωπό του ως παντεπόπτη οφθαλμό και κυβερνήτη του κόσμου που επρόκειτο να δημιουργήσει.
- ↑ Κ.Σ., επωδός 262, Bremner Rhind Papyrus.
- ↑ Ions Veronica 1968, 27.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Faulkner R. O. The bremner-Rhind Papurus - I, 1936.
- Ions Veronica 1968, Egyptian Mythology, Newnes Books, London.
