Μετάβαση στο περιεχόμενο

Επιχειρησιακή Ζώνη της Αδριατικής Παράκτιας Γραμμής

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Επιχειρησιακή Ζώνη της Αδριατικής Παράκτιας Γραμμής
Operationszone Adriatisches Küstenland
←
1943 – 1945 →
 
→
Σημαία Έμβλημα
Τοποθεσία {{{κοινό_όνομα}}}
Πρωτεύουσα Τεργέστη
Πολίτευμα Επίτροπος του Ράιχ
Ύπατος Αρμοστής
 -  1943-1945 Φρίντριχ Ράινερ
Ιστορία
 -  Επιχείρηση Alaric 1943
 -  Γερμανική Παράδοση 1945
Σήμερα Κροατία Κροατία
Βασίλειο της Ιταλίας
Σλοβενία

Η Eπιχειρησιακή Παράκτια Zώνη της Αδριατικής (γερμανικά: Operationszone Adriatisches Küstenland‎‎, ή στην καθομιλουμένη: Operationszone Adria, ιταλικά: Zona d'operazioni del Litorale adriatico‎‎, κροατικά: Operativna zona Jadransko primorje‎‎, σλοβενικά: Operacijska cona Jadransko primorje‎‎) ήταν μια γερμανική περιοχή των Ναζί στη βόρεια ακτή της Αδριατικής που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου το 1943. Δημιουργήθηκε από εδάφη που ήταν προηγουμένως υπό το φασιστικό ιταλικό έλεγχο μέχρι την κατάκτησή του από τη Γερμανία. Περιλάμβανε τμήματα των σημερινών ιταλικών, σλοβενικών και κροατικών εδαφών. [1] Η περιοχή διοικούνταν ως έδαφος προσαρτημένο, αλλά δεν ενσωματώθηκε, στη Γερμανική Διοικητική Υποδιαίρεση της Καρινθίας. Πρωτεύουσα της ζώνης ήταν η πόλη της Τεργέστης .

Ιστορικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Επιχειρησιακή Ζώνη της Αδριατικής Παράκτιας Γραμμής ιδρύθηκε, με έδρα την Τεργέστη, στις 10 Σεπτεμβρίου 1943, από τον Αδόλφο Χίτλερ, [2] ως απάντηση στην ιταλική συνθηκολόγηση (8 Σεπτεμβρίου 1943) μετά την Συμμαχική εισβολή στην Ιταλία . Αποτελούσε τις επαρχίες Ούντινε, Επαρχία της Γκορίτσια (1927-1945) [it], Τεργέστη, Πούλα (Πόλα), Ριέκα (Φιούμε) και Λιουμπλιάνα (Λουμπιάνα). [3] Η Επιχειρησιακή Ζώνη των Προπόδων Άλπεων, που περιλαμβάνει τις επαρχίες Μπελλούνο, Νότιο Τιρόλο και Τρεντίνο, ιδρύθηκε την ίδια ημέρα. Και οι δύο επιχειρησιακές ζώνες ήταν ξεχωριστές από την Ιταλική Λαϊκή Δημοκρατία, με έδρα το Σαλό στη λίμνη Γκάρντα, η οποία κυβερνούσε την υπόλοιπη Ιταλία που δεν είχε ακόμη καταληφθεί από τους Συμμάχους. [4] Το όνομα της ζώνης ήταν μια αναφορά στην ιστορική γη του στέμματος της αυστριακή παράκτια όχθη.

H Επιχειρησιακή Ζώνη της Αδριατικής Παράκτιας Γραμμής δεν ενσωματώθηκε στο Γερμανικό Ράιχ, αλλά προσαρτήθηκε στη Ναζιστική διοικητική διαίρεση της Καρινθίας.[5] [6] Ο Φρίντριχ Ράινερ, Ναζί Γκάουλαϊτερ της Καρινθίας διορίστηκε Επίτροπος Άμυνας του Ράιχ της Επιχειρησιακής Ζώνης της Αδριατικής Παράκτιας Γραμμής, και έτσι έγινε επικεφαλής της πολιτικής διοίκησης της ημι-προσαρτημένης περιοχής. Στην επαρχία της Λιουμπλιάνας δόθηκε σλοβενική επαρχιακή διοίκηση. Ο κορυφαίος συνεργάτης Γκρέγκοριτζ Ροζμάν, Επίσκοπος της Λιουμπλιάνας, συνέστησε στον Ράινερ ότι ο διαβόητος αντισημίτης Λεόν Ρουπνίκ θα έπρεπε να είναι ο πρόεδρος της νέας επαρχιακής κυβέρνησης της Λουμπλιάνα,[7] και ο Ρούπνικ διορίστηκε στη συνέχεια κανονικά στις 22 Σεπτεμβρίου 1943. Ο στρατηγός των SS Έρβιν Ρόσνερ έγινε Σύμβουλος του Προέδρου. [3]

Στρατόποεδο συγκέντρωσης Ριζιέρα ντι Σαν Σάμπα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο διοικητής της, ηγέτης των SS και της αστυνομίας Οντίλο Γκλομπότσνικ, είχε γίνει ένας από τους πιο επίφοβους ηγέτες των Ναζί στην Ανατολική Ευρώπη μετά την εκκαθάριση των εβραϊκών γκέτο στη Βαρσοβία και το Μπιάλυστοκ και την επίβλεψη των επιχειρήσεων των στρατοπέδων εξόντωσης στο Μπέλζεκ, Σομπίμπουρ, Μαϊντάνεκ και Τρεμπλίνκα . [8] Διοικούσε όλα τα ναζιστικά στρατόπεδα στην κατεχόμενη Πολωνία από το 1941 έως το 1943. Αφού υπηρέτησε για λίγο ως Γκάουλαιτερ της Βιέννης, είχε τοποθετηθεί στην Τεργέστη, όπου μέχρι το τέλος διηύθυνε τη φυλακή Ριζιέρα Ντι Σαν Σάμπα, το μοναδικό στρατόπεδο των SS που δημιουργήθηκε ποτέ σε ιταλικό έδαφος. [9]

Ο Γκλομπότσνικ, επιστρέφοντας από τη γενέτειρά του στα μέσα Σεπτεμβρίου 1943, ίδρυσε το γραφείο του στη Οδό Νίζα 21 στην Τεργέστη και άρχισε να χρησιμοποιεί την Ειδική Μεραρχία R για τη συστηματική δίωξη των Εβραίων, των παρτιζάνων και των αντιναζιστικών πολιτικών στο Φριούλι, της Ίστρια και άλλες περιοχές της κροατικής ακτογραμμής στην Αδριατική. Το 92ο επιτελείο του, κυρίως μέλη των γερμανικών και ουκρανικών SS που αποκτήθηκε στην Επιχείρηση Ράινχαρντ, επεκτάθηκε γρήγορα για να καταπολεμήσει την αδυσώπητη αντάρτικη δραστηριότητα σε όλη την περιοχή. Η επικράτεια του Γκλομπότσνικ περιλάμβανε τη Ρισιέρα Ντι Σαν Σάμπα, έναν μεγάλο, παρωχημένο και εξαθλιωμένο μύλο ρυζιού στην Οδό Ράτο ντε λα Πιλέρια 43 στο προάστιο Σαν Σάμπζ της Τριεστίνης. [10] Υπό την επίβλεψή του μετατράπηκε στο μοναδικό ναζιστικό στρατόπεδο εξόντωσης στην ιταλική επικράτεια. Το στρατόπεδο χρησιμοποιήθηκε για τη κράτηση ομήρων, παρτιζάνων και πολιτικών κρατουμένων και ως στρατόπεδο συλλογής και διέλευσης Εβραίων που εκτοπίζονταν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης . [11] Τον Οκτώβριο του 1943, ξεκίνησαν οι συλλήψεις και το στρατόπεδο άνοιξε, [12] στελεχωμένο κυρίως από Γερμανούς και Ουκρανούς μέλη των SS υπό τη διοίκηση του Ταγματάρχη των SS Κρίστιαν Βιρτ, πρώην διοικητή του στρατοπέδου εξόντωσης Μπέλζεκ. Ο Βιρτ σκοτώθηκε από Γιουγκοσλάβους Παρτιζάνους στην Οπατίγια, στις 26 Μαΐου 1944. [13] Αντικαταστάθηκε από τον πρώην αναπληρωτή του Βιρτ στο Λούμπλιν και διάδοχο στο Μπέλζεκ, Συνταγματάρχη των SS Γκότλιμπ Χέρινγκ. Ο Χέρινγκ αντικαταστάθηκε από τον Αντισυνταγματάρχη των SS Ντίτριχ Άλερς τον Αύγουστο του 1944. [14] Στις 28 Απριλίου 1945, το στρατόπεδο Σαν Σάμπα σταμάτησε να λειτουργεί και τα στρατεύματα των Βάφεν Ες-Ες απελευθέρωσαν τους εναπομείναντες κρατούμενους και κατέστρεψαν τον θάλαμο αερίων και το κτίριο του αποτεφρωτηρίου την επόμενη μέρα, για να καταστρέψουν στοιχεία εγκλημάτων πολέμου. [15]

Περισσότεροι από 25.000 Ιταλοί, Σλοβένοι, Κροάτες και Εβραίοι πολίτες πέρασαν από το στρατόπεδο Σαν Σάμπα, περίπου 5.000 σκοτώθηκαν εκεί με διάφορες μεθόδους, συμπεριλαμβανομένης της εκτέλεσης με αέρια. Σήμερα ο μύλος ρυζιού είναι Ιταλικό Εθνικό Μνημείο. [16] Οι διοικητές και οι συνεργάτες του στρατοπέδου δικάστηκαν στην Τεργέστη το 1976, [17] αλλά οι ποινές τους δεν εκτελέστηκαν ποτέ.

Γερμανικά σχέδια για την περιοχή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η αυστριακή ακτογραμμή, με την Γκορίτσια και την Ίστρια σε ροζ και την Καρνιόλα σε κίτρινο

Ο εθνικός και πολιτικός επαναπροσδιορισμός της Αδριατικής Ακτογραμμής εξετάστηκε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου σε θεωρητικό επίπεδο. Σε ένα τηλεγράφημα που εστάλη στις 9 Σεπτεμβρίου 1943 στον υπουργό Εξωτερικών Γιοαχίμ φον Ρίμπερντροπ, ο Γκάουλαιτερ Ράινερ προτείνει τη μελλοντική ίδρυση προτεκτοράτων για το Ράιχ στη Γκορίτσια, την Ίστρια και την Καρνιόλα, με βάση τις υποδιαιρέσεις της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, η αρχική γερμανική πολιτική για την κατοχή ευνόησε την ενσωμάτωση της περιοχής στη Γερμανική Διοικητική Υποδιαίρεση της Καρινθίας. Η εθνοτική πολυπλοκότητα της περιοχής επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί για να εκμηδενιστεί η ιταλική επιρροή, για να προωθηθεί ο εθνοτικός κατακερματισμός και να εισαχθεί η Γερμανία ως δύναμη σταθεροποίησης. Αυτή η στρατηγική βασίστηκε στην κατανόηση της ιστορίας της μεσαιωνικής Γερμανίας και της μοναρχίας των Αψβούργων, όπου οι Γερμανοί άρχοντες και ευγενείς θεωρήθηκαν πως είχαν κάνει την οικονομική και διοικητική ανάπτυξη της περιοχής δυνατή.[5]

Η εθνικό-κοινωνική σύνθεση των περιοχών της Βενετίας-Τζιούλια, της Τεργέστης και του Φριούλι ήταν ένα σημαντικό συστατικό των σχεδίων κατοχής από την Ναζιστική Γερμανία. Η φασιστική κυβέρνηση είχε χάσει την υποστήριξη των κατακερματισμένων εθνοτικών ομάδων σε όλη την περιοχή- και η κατάρρευση του καθεστώτος οδήγησε σε μια περίοδο αποπροσανατολισμού ανάμεσα στους Ιταλούς.[4] Η Ναζιστική προπαγάνδα λειτούργησε για να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι οι περιοχές κάτω από τη ζώνη είχαν αυστροουγγρικές ρίζες. Η Γερμανία είχε σχέδια να υιοθετήσει την περιοχή ως μέρος του κράτους. Ωστόσο, χρησιμοποίησαν το ευημερούν αυτοκρατορικό παρελθόν της περιοχής για να έχουν σχέσεις με την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία. Ονόμασαν τη περιοχή Ακτή της Αδριατικής, η οποία αναφερόταν στο αυστροουγγρικό παρελθόν, όπως ήταν η ονομασία που χρησιμοποιούσε η αυτοκρατορία σε σχέση με περιοχές βόρεια της Αδριατικής. Αυτή η προπαγάνδα σχετίζεται με το ευρύτερο γερμανικό σχέδιο καθώς σκόπευαν να αντικαταστήσουν τη Ρώμη με τη Βιέννη ως πρωτεύουσα της περιοχής.[4] Οι Ναζί πίστευαν ότι αναφέροντας το ευημερούν παρελθόν, μπορούσαν να προκαλέσουν συναισθήματα νοσταλγίας που τελικά θα δημιουργούσαν πολιτιστικούς δεσμούς μεταξύ της Βιέννης και της Τεργέστης με τη Γερμανία.

Οι Ναζί χρησιμοποίησαν περισσότερες τακτικές προπαγάνδας όπως φαίνεται στην Ιταλία μέσω της ίδρυσης της Ιταλικής Λαϊκής Δημοκρατίας, η οποία ουσιαστικά ήταν μια κυβέρνηση-μαριονέτα που ήταν υπό τον έλεγχο της Γερμανίας. Αφού η Ιταλική Λαϊκή Δημοκρατία ήταν υπό τον έλεγχο της, η Γερμανία είχε την ικανότητα να θεσπίσει εξαιρετικά κατασταλτικούς νόμους που στόχευαν συγκεκριμένες εθνοτικές και εθνικές ομάδες, διαδίδοντας έτσι την ιδεολογία των Ναζί σε όλη τη περιοχή. Στις 10 Νοεμβρίου 1943, ο Κάρλ Λάππερ -επικεφαλής των SS στις Άλπεις- εξέδωσε μια εντολή που περιόριζε όλες τις ιταλικές ραδιοφωνικές και ειδησεογραφικές πηγές εντός της ζώνης, καθώς αντικαταστάθηκαν από γερμανικές ραδιοφωνικές εκπομπές και δελτία ειδήσεων. [4] Αφού δημιούργησαν ένα εκτεταμένο δίκτυο προπαγάνδας που επηρέαζε ολόκληρη την καθημερινή ζωή, οι Γερμανοί μπόρεσαν να εξαναγκάσουν την υποστήριξη για τη ναζιστική υπόθεση.

Το μέλλον της επαρχίας Ούντινε (Κεντρικό και Δυτικό Φριούλι, οι επαρχίες της Ούντινε και του Πορντενόνε) ήταν αβέβαιο, αλλά ήταν προφανές ότι επρόκειτο να ακολουθηθεί μια στρατηγική παρόμοια με αυτή σε άλλες περιοχές στην επιχειρησιακή ζώνη. Στο τηλεγράφημα που αναφέρθηκε προηγουμένως, ο Ράινερ τονίζει ότι η περιοχή Φριούλι δεν είναι εθνικά ιταλική, αλλά αποτελείται από ομιλητές της φριουλικής και, σε μικρότερο βαθμό, της γερμανικής και της σλοβενικής. Γερμανοί μελετητές παρουσίασαν επίσης υποτιθέμενα στοιχεία για τη ''βαθιά επιρροή" της γερμανικής κουλτούρας και γλώσσας στους Φριουλιανούς, συμπεριλαμβανομένων των δανεικών λέξεων και των μεσαιωνικών τοπωνυμίων. Βρέθηκαν επίσης ιστορικές μαρτυρίες για την περιοχή του Φριούλι ως τόπο πορείας στις αυτοκρατορίες της Δυναστείας των Καρολίδων και της πρώιμης γερμανικής αυτοκρατορίας, καθώς και για τον ρόλο που έπαιξαν οι Γερμανοί φεουδάρχες στην περιοχή και την προσάρτησή της στο Δουκάτο της Καρινθίας στα τέλη του 10ου αιώνα. Έτσι έφτασαν στο συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι της περιοχής ανήκαν στο γερμανικό πολιτιστικό πεδίο και ότι η γη τους ήταν αρχαίο τμήμα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας και έκτοτε ήταν μέρος του γερμανικού ''ζωτικού χώρου'' (Λέμπενσπραουμ). Αυτά τα υποτιθέμενα επιστημονικά ευρήματα επαναλαμβάνονταν στις γερμανικές εφημερίδες, αν και η ιταλική προπαγάνδα που είχε διαδοθεί στην επαρχία Ούντινε τόνιζε την διάκριση του τοπικού πληθυσμού και την περιφερειακή αυτονομία, όχι τον πανγερμανισμό. [5]

Πολλές φατρίες εντός της ναζιστικής κυβέρνησης σκόπευαν επίσης να επεκτείνουν την περιοχή των δύο επιχειρησιακών ζωνών μακρύτερα σε βάρος της ιταλικής επικράτειας. Ο Γιόζεφ Γκέμπελς έγραψε στο ημερολόγιό του ότι το μόνο ''λογικό σύνορο'' θα ήταν αυτό που θα περιελάμβανε τα εδάφη του πρώην Βασιλείου των Αψβούργων της Λομβαρδοβενετίας, εκφράζοντας τις ελπίδες του ότι η ανανεωμένη φιλία του Χίτλερ με τον Μπενίτο Μουσολίνι δεν θα αποθαρρυνόταν απ' αυτό το βήμα:[18]

Τελικά κατάφερε να πείσει τον Χίτλερ ότι αυτή η πορεία δράσης έπρεπε να αναληφθεί, ο οποίος συμφώνησε ότι η Βενετία θα έπρεπε να ενοποιηθεί στο Ράιχ σε ''κάποιο είδος χαλαρής συνομοσπονδίας''. [18]

Στρατιωτικές επιχειρήσεις στη ζώνη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δεδομένου ότι οι Γερμανοί αναμενόταν απόβαση των Συμμάχων στην περιοχή [19] και λόγω της παρουσίας μεγάλου αριθμού Ιταλών, Σλοβένων και Κροατών ανταρτών, η φιλοξένησε επίσης ένα σημαντικό γερμανικό στρατιωτικό σώμα, με διοικητή τον Στρατηγό των Ορεινών Στρατευμάτων Λούντβιχ Κύμπλερ. Στις 28 Σεπτεμβρίου 1944, αυτές οι μονάδες επαναπροσδιορίστηκαν στο LXXXXVII Σώμα Στρατού. [20] Σχεδόν κάθε διαθέσιμο τεθωρακισμένο όχημα, σύγχρονο ή απαρχαιωμένο, τέθηκε σε λειτουργία με μονάδες της Βέρμαχτ, της Βάφεν Ες-Ες, Αστυνομία για την Τάξη ή φασιστικές ιταλικές και σλοβενικές μονάδες.

Στις 30 Απριλίου 1945, αρκετές χιλιάδες εθελοντές της ιταλικής αντιφασιστικής Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης ξεσηκώθηκαν ενάντια στους Ναζί. Την 1η Μαΐου, ο Γκλομπότσνικ έλαβε τη διοίκηση μιας χαοτικής ομάδας γερμανικών και συνεργαζόμενων στρατευμάτων που σύγκλιναν στην Τεργέστη καθώς υποχωρούσαν από την Ιταλία και τη Γιουγκοσλαβία. Αυτές οι μονάδες ενεπλάκησαν αμέσως με την 4η Στρατιά των Γιουγκοσλάβων Παρτιζάνων πριν παραδοθούν στη 2η Μεραρχία της Νέας Ζηλανδίας που διοικούνταν από τον αντιστράτηγο της Νέας Ζηλανδίας, Σερ Μπέναρντ Φράιμπεργκ, το βράδυ της 2ας Μαΐου. Ωστόσο, οι μάχες συνεχίστηκαν μεταξύ του στρατού του Γιόσιπ Μπροζ Τίτο και των εναπομεινάντων στρατιών της Βέρμαχτ και των συνεργαζόμενων δυνάμεων για αρκετές ημέρες. Οι Παρτιζάνοι άρχισαν να αποσύρονται από τις περιοχές δυτικά του Αισόντιου ποταμού στις 15 Μαΐου.[21] [22] Στις 11 Ιουνίου τα γιουγκοσλαβικά στρατεύματα άρχισαν να αποσύρονται από την Τεργέστη. [23]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ (in ιταλική) http://www.panzer-ozak.it/immagini/mappaozak100grande.gif
  2. ↑ A copy of an existing document is available online. It reads
    "In addition to my (...) order of the commander of the Greater German Reich in Italy and the organisation of the occupied Italian area from 10 September 1943 I determine:
    The supreme commanders in the Operational Zone Adriatic Coast consisting of the provinces of Friaul, Görz, Triest, Istrien, Fiume, Quarnero, Laibach, and in the Prealpine Operations Zone consisting of the provinces of Bozen, Trient and Belluno receive the fundamental instructions for their activity from me.
    Führer's headquarters, 10 September 1943.
    The Führer Gen. Adolf Hitler".
  3. ↑ 3,0 3,1 Jozo Tomasevich (2001). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford University Press. σελίδες 121–123. ISBN 9780804736152. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2013. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Bresadola, Gianmarco (2004). «The Legitimising Strategies of the Nazi Administration in Northern Italy: Propaganda in the Adriatisches Küstenland». Contemporary European History 13 (4): 425–451. doi:10.1017/S0960777304001882. ISSN 0960-7773. https://www.jstor.org/stable/20081231. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Michael Wedekind (2005). «The Sword of Science». Στο: Ingo Haar. German scholars and ethnic cleansing, 1919-1945. Berghahn Books. σελίδες 111–123. ISBN 9781571814357. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2013. 
  6. ↑ Speer, Albert (1995). Inside the Third Reich. London: Weidenfeld & Nicolson. σελ. 420. ISBN 978-1-842127353. 
  7. ↑ Tone Ferenc, The German Occupier in Ljubljana. p. 211; Jozo Tomašević, War and Revolution in Yugoslavia 1941-1945. p. 122, available online at https://books.google.com/books?id=fqUSGevFe5MC&q=the+chetniks+by+jozo+toma%C5%A1evi%C4%87
  8. ↑ Odilo Globocnik
  9. ↑ Gallery – The Risiera di San Sabba – Photos
  10. ↑ Risiera di San Sabba
  11. ↑ Pamela Ballinger (2003). History in Exile: Memory and Identity at the Borders of the Balkans. Princeton University Press. σελ. 23. ISBN 9780691086972. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2013. 
  12. ↑ Joshua D. Zimmerman (2005). Jews in Italy under Fascist and Nazi Rule, 1922-1945. Cambridge University Press. σελ. 248. ISBN 9780521841016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2013. 
  13. ↑ David Wingeate Pike (2004). Spaniards in the Holocaust: Mauthausen, Horror on the Danube. Routledge. σελ. 267. ISBN 9780203361238. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2013. 
  14. ↑ Joseph Poprzeczny (2004). Odilo Globocnik: Hitler's man in the East. McFarland. σελ. 343. ISBN 9780786416257. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2013. 
  15. ↑ Katia Pizzi (2002). A City in Search of an Author. Continuum International Publishing Group. σελ. 19. ISBN 9781841272849. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2013. 
  16. ↑ «ANED | The camps | The "Risiera" National Memorial Site». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουνίου 2006. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2006. 
  17. ↑ «ANED | The camps | Risiera. The Trial». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουνίου 2006. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2006. 
  18. ↑ 18,0 18,1 [Rich, Norman: Hitler's War Aims: The Establishment of the New Order, page 320. W.W. Norton & Company Inc. 1981.]
  19. ↑ László Borhi (2004). Hungary in the Cold War, 1945-1956: Between the United States and the Soviet Union. Central European University Press. σελ. 31. ISBN 9789639241800. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2013. 
  20. ↑ Bernhard Kroener, Rolf-Dieter Müller, Hans Umbreit (2003). Germany and the Second World War, volume 5. Oxford University Press. σελ. 80. ISBN 9780198208730. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2013. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
  21. ↑ «UK Official History &#149 Trieste and Austrian Crises». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2007. 
  22. ↑ II: Confrontation with the Yugoslavs | NZETC
  23. ↑ McLintock, A. H., επιμ. (1966). «The Army – From the Senio to Trieste». Te Ara: The Encyclopedia of New Zealand.  Η παράμετρος |access-date= χρειάζεται |url= (βοήθεια)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Επιχειρησιακή_Ζώνη_της_Αδριατικής_Παράκτιας_Γραμμής&oldid=10692190"