Μικρή Αρμενία
Η Μικρή Αρμενία, αρχ. ελλην.: Μικρά Αρμενία αρμενικά: Փոքր Հայք, Pokr Hayk, [1] λατινικά: Armenia Minor ή Inferior, αγγλ.: Leser Armenia, περιλάμβανε τις κατοικημένες από αρμένιους περιοχές, κυρίως στα δυτικά και βορειοδυτικά του αρχαίου βασιλείου της Αρμενίας (γνωστό και ως βασίλειο της Μεγάλης Αρμενίας). [2] Η περιοχή αναδιοργανώθηκε αργότερα σε Θέμα Αρμενιακών υπό τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Γεωγραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Μικρή Αρμενία (ή Μικρή Αρμενία) ήταν το τμήμα της ιστορικής Αρμενίας και των Αρμενικών Υψιπέδων, που βρισκόταν δυτικά και βορειοδυτικά τού ποταμού Ευφράτη. Πήρε το όνομά της για να ξεχωρίσει από το πολύ μεγαλύτερο ανατολικό τμήμα της ιστορικής Αρμενίας, τη Μεγάλη Αρμενία (Armenia Major).
Αρχικό ιστορικό
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πρώιμη ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Από τον 6ο αι. π.Χ., η επικράτεια της Μικράς Αρμενίας διοικείτο από τη δυναστεία των Οροντιδών (Yervanduni, αρμενικά: Երուանդունի), οι οποίοι ήταν υπήκοοι της Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών. Το πρώιμο αρμενικό βασίλειο ονομάστηκε σατραπεία της Αρμενίας.
Λίγο καιρό μετά τον θάνατο τού Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Μιθριδάτης Α΄, Πέρσης ευγενής από τη Μ. Ασία, αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς της περιοχής, που αργότερα έγινε γνωστή ως το βασίλειο του Πόντου. Καθώς το βασίλειο μεγάλωνε σε ισχύ, περιλάμβανε καλά τη Μικρά Αρμενία.
Ρωμαιο-Περσικοί πόλεμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Αρμενία ήταν ένα αμφισβητούμενο βασίλειο μεταξύ της Ρώμης και της Παρθίας κατά τους Ρωμαιο-Περσικούς Πολέμους από το 66 π.Χ. έως τον 2ο αι. μ.Χ. Η ρωμαϊκή επιρροή εδραιώθηκε για πρώτη φορά με την εκστρατεία του Πομπήιου το 66/65 π.Χ. και ξανά το 59 μ.Χ. στην εκστρατεία του Ρωμαιο-Παρθικού Πολέμου τού Γναίου Δομίτιου Κόρβουλου, που είχε ως αποτέλεσμα την εκθρόνηση τού Τιριδάτη Α΄.
Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Μικρή Αρμενία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Όλη η Αρμενία έγινε ρωμαϊκή επαρχία το 114 μ.Χ. υπό τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Τραϊανό, αλλά η Ρωμαϊκή Αρμενία εγκαταλείφθηκε σύντομα από τις λεγεώνες το 118 μ.Χ. και έγινε υποτελές βασίλειο. Ωστόσο η Μικρή Αρμενία ενσωματώθηκε γενικά από τον Τραϊανό, μαζί με th Μελιτηνή και την Καταονία, στην επαρχία της Καππαδοκίας. Η Μικρή Αρμενία αποτελείτο από πέντε περιοχές: Oρβαλισηνή στο Βορρά, κάτω από αυτή Aιτουλανή, η Aιρετική, στη συνέχεια η Oρσηνή και τέλος η Oρβεσινή, η νοτιότερη. Οι πιο νότιες συνοικίες που προσαρτήθηκαν στη Μικρά Αρμενία ήταν η Mιλετηνή, που ονομάζεται έτσι από την πρωτεύουσά της Μελιτηνή (τη σύγχρονη Μαλάτια) και οι ακόλουθες τέσσερις μικρές συνοικίες της αρχαίας Καταονίας, δηλαδή η Aραβηνή, Λαβινιανησινή ή Λαβιανησινή, η Καταονία, με την πιο περιορισμένη έννοια, ή η χώρα κοντά στην Κιλικία, που περιβάλλεται από βουνά. Τέλος, η Μουριανή ή Μουριανουνή, μεταξύ Καταονίας και Μελιτηνής, ονομαζόταν επίσης Βαγαδοανία. [3]
Οι Ρωμαίοι έχασαν ξανά την Αρμενία από τον Βολογάση Δ΄ της Παρθίας το 161 μ.Χ. Το 163 μία ρωμαϊκή αντεπίθεση υπό τον Στάτιο Πρίσκο εγκατέστησε για άλλη μία φορά έναν ευνοούμενο υποψήφιο στον θρόνο της Αρμενίας και η ρωμαϊκή επιρροή στην Αρμενία παρέμεινε μέχρι την προσωρινή ρωμαϊκή ήττα στη μάχη της Bαρβαλισσού το 253. Όμως λίγα χρόνια αργότερα, στα τέλη του 3ου αι., η Ρώμη είχε και πάλι τον έλεγχο της Αρμενίας.
Η Μικρή Αρμενία επανενώθηκε με το βασίλειο της Μεγάλης Αρμενίας υπό τον Αρσακίδη βασιλιά Τιριδάτη Γ΄ το 287 μ.Χ. μέχρι την προσωρινή κατάκτηση τού Σαπούρ Β΄ το 337.
Στη συνέχεια διαμορφώθηκε σε κανονική επαρχία υπό τον Διοκλητιανό και τον 4ο αι. χωρίστηκε σε δύο επαρχίες: την Πρώτη Αρμενία (Armenia Prima) η οποία περιείχε το μεγαλύτερο μέρος τής Μικρής Αρμενίας, και τη Δεύτερη Αρμενία (Armenia Secunda) που περιλάμβανε όλες τις νότιες περιοχές, οι οποίες είχαν προστεθεί στη Μικρά Αρμενία, με εξαίρεση την Καταονία, η οποία ενσωματώθηκε με την Cappadocia Secunda. [4]
Ο πληθυσμός της παρέμενε Αρμενικός, αλλά σταδιακά εκρωμαϊζόταν. Από τον 3ο αι. πολλοί Αρμένιοι στρατιώτες βρίσκονταν στο ρωμαϊκό στρατό: αργότερα –τον 4ο αι.– αποτέλεσαν δύο ρωμαϊκές λεγεώνες, τη Legio I Armeniaca και τη Legio II Armeniaca. [5]
Το 536 ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α´ αναδιοργάνωσε την επαρχιακή διοίκηση και η Πρώτη και η Δεύτερη Αρμενία μετονομάστηκαν σε Δεύτερη και Τρίτη αντίστοιχα, ενώ μέρος της επικράτειάς τους χωρίστηκε στις άλλες αρμενικές επαρχίες.
Τα σύνορα του βυζαντινού τμήματος της Αρμενίας επεκτάθηκαν το 591 στην Περσαρμενία, αλλά η περιοχή ήταν το επίκεντρο δεκαετιών πολέμου μεταξύ Βυζαντινών και Περσών (Βυζαντινοί-Σασσανιδικοί Πόλεμοι) μέχρι την αραβική κατάκτηση της Αρμενίας το 639.
Μετά από αυτό, το τμήμα της Μικράς Αρμενίας που παρέμεινε υπό τον έλεγχο του Βυζαντίου (σε μικρότερο βαθμό) έγινε μέρος του θέματος των Αρμενιακών .
Μογγολική και Οθωμανική επιρροή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά την πτώση της Βαγκρατιδικής Αρμενίας το 1045 και τις επακόλουθες απώλειες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην Ανατολή το 1071 (μετά τη μάχη του Μαντζικέρτ ), η Μικρή Αρμενία έπεσε στους Σελτζούκους και στη συνέχεια ήταν μέρος της Μογγολικής Αυτοκρατορίας για 92 χρόνια και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τα τέλη του 15ου αι.
Μεταξύ του 11ου και του 14ου αι. ο όρος Μικρή Αρμενία χρησιμοποιήθηκε στο Αρμενικό βασίλειο της Κιλικίας, μέχρι τη δημιουργία της Τουρκίας το 1923.
Επισκοπικές έδρες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αρχαίες επισκοπικές έδρες της ρωμαϊκής επαρχίας της Αrmenia Prima (I), που αναφέρονται στο Annuario Pontificio ως τίτλος: [6]
- Κολονία της Αρμενίας (Köylühisar) (Αρμενική Καθολική Εκκλησία)
- Νικόπολις της Αρμενίας
- Πενταχτόη (Bedochton, Pedachton)
- Σάταλα της Αρμενίας
- Σεβάστεια (Sivas)
- Σεβαστόπολις της Αρμενίας (Sulusaray)
Αρχαίες επισκοπικές έδρες της ρωμαϊκής επαρχίας της Αrmenia Secunda (II), που αναφέρονται στο Annuario Pontificio ως τίτλος: [6]
- Άρκα της Αρμενίας (Arga)
- Αριαράθια (Aziziye)
- Κόμανα της Αρμενίας
- Κουκουσός (Göksun)
- Μελιτηνή (Malatya)
- Βερίσσα
Για τις αρχαίες επισκοπικές έδρες της ρωμαϊκής επαρχίας της Αρμενίας Tertia (III), βλέπε Ρωμαϊκή Αρμενία#Επισκοπικές έδρες .
Μεταγενέστερη ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Μικρά Αρμενία θεωρείται παραδοσιακά ως μέρος της Δυτικής Αρμενίας, ειδικά μετά την απόκτηση της Ανατολικής Αρμενίας από τη Ρωσική Αυτοκρατορία στον απόηχο του Ρωσο-Περσικού πολέμου τού 1826-1828 . [7]
Ο χριστιανικός αρμενικός πληθυσμός της Μικράς Αρμενίας συνέχισε την ύπαρξή του στην περιοχή μέχρι τη γενοκτονία των Αρμενίων του 1915–23. Κάποιοι Αρμένιοι εξακολουθούν να ζουν στην περιοχή, αν και εξισλαμίστηκαν υπό οθωμανική επιρροή, κυρίως τον 17ο αι. [8]
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Adontz, Nicolas (1970). The Reform of Justinian Armenia. Lisbon: Calouste Gulbenkian Foundation. σελ. 311.
- ↑ Kingdom of Greater Armenia. Oxford University Press. http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095905405. Ανακτήθηκε στις 20 November 2013.
- ↑ Peter Edmund Laurent (1830). An Introduction to the Study of Ancient Geography. With copious indexes. Oxford: Henry Slatter. σελίδες 233–234.
- ↑ Peter Edmund Laurent (1830). An Introduction to the Study of Ancient Geography. With copious indexes. Oxford: Henry Slatter. σελ. 234.
- ↑ «Legio II Armeniaca». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2010.
- ↑ 6,0 6,1 Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana 2013 (ISBN 978-88-209-9070-1)), "Sedi titolari", pp. 819-1013
- ↑ Timothy C. Dowling Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond pp 729 ABC-CLIO, 2 dec. 2014 (ISBN 1598849484)
- ↑ Armenian History and Presence in Hemşin
Bιβλιογραφικές αναφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Bert Vaux, Hemshinli: The Forgotten Black Sea Armenians, Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, 2001.
- Mack Chahin, The Kingdom of Armenia: A History, Routledge, Λονδίνο, 2001. ((ISBN 0-7007-1452-9) )
- Robert H. Hewsen, Armenia: A Historical Atlas, University Of Chicago Press, 2000. ((ISBN 0-226-33228-4) )