Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μπέτα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Τα Μπέτα /ˈbɛtə/ είναι ένα μεγάλο γενός μικρών, δραστήριων, συχνά πολύχρωμων, γλυκού νερό ψαριών, της οικογένειας των γκουράμι (Osphronemidae). Το πιο γνωστό είδος Μπέτα είναι το Μ. σπλέντενς, γνωστό ως "ψάρι μονομάχος του Σιαμ" που συχνά φυλάσσεται ως κατοικίδιο σε ενυδρεία.

Χαρακτηριστικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όλα τα είδη Μπέτα είναι μικρά ψάρια, αλλά διαφέρουν σημαντικά σε μέγεθος, κυμαίνονται από 2,5 εκατοστά (1 ίντσα) συνολικό μήκος έως 14 εκατοστά (5.5 ίντρες) στο είδος Μ. χανοειδές στην τοποθεσία Ακάρ μπέτα (B. akarensis).    

Τα Μπέτα είναι αναμπαντοειδείς, που σημαίνει ότι μπορούν να αναπνέουν ατμοσφαιρικό αέρα χρησιμοποιώντας ένα μοναδικό όργανο που ονομάζεται λαβύρινθος. Αυτό εξηγεί την ικανότητά τους να ευδοκιμούν σε συνθήκες χαμηλού οξυγόνου που θα σκότωναν τα περισσότερα άλλα ψάρια, όπως στα χωράφια ρυζιού, τα βραδεία ρεύματααλλά και σε λίμνες.[1]

Τα Μπέτα παρουσιάζουν δύο είδη αναπαραγωγής: κάποια χτίζουν φωλιές με φουσκες, όπως τα B. splendens, ενώ άλλα είναι στοματοεπωάζοντα, όπως το Β. picta. Τα στοματοεπωάζοντα είδη μερικές φορές ονομάζονται "ψευδο μπέτα", και μερικα ίσως εξελίχθηκαν από τους οικοδόμους φωλιών σε προσαρμογή στα περιβάλλοντα με ταχείες ροές.[2]

Μια φυλογενετική μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2004 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η φωλιά από φούσκες ήταν η πρόγονη κατάσταση στο είδος Μπέτα και ότι η στοματοεπώαση που χρησιμοποιούν για την δημιουργία της έχει εξελιχθεί σε περισσότερες από μία περιπτώσεις στην ιστορία του είδους. Ωστόσο, δεν ήταν σε θέση να δημιουργήσει συσχετισμό με οποιαδήποτε από τις τρεις μεταβλητές οικοτόπων που μελετήθηκαν: αν ένα είδος βρέθηκε σε χαμηλά ή υψόμετρα ρεύματα, αν βρέθηκε σε τυρφούς βάλτους ή αν βρέθηκαν σε νερό με ταχεία ή αργά ρεύματα. [3] Τα είδη που παρουσιάζουν στοματοεπώαση τείνουν να παρουσιάζουν λιγότερο σεξουαλικό διμορφισμό, μια υπόθεση για αυτό είναι ότι δεν χρειάζεται να υπερασπιστούν την φωλιά από φούσκες.[3]

Όνομα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το είδος Μ. σπλέντενς πωλείται συχνά στις Ηνωμένες Πολιτείες απλά ως "μπέτα". Ως τις 2017 περίπου 73 είδη ταξινομούνται στο γένος Μπέτα. Μια χρήσιμη διάκριση είναι ότι, ενώ το γενικό όνομα Μπέτα είναι αρθογραφικό και με κεφαλαία, όταν χρησιμοποιείται ως κοινό όνομα συνήθως δεν είναι ούτε αρθρογραμμένο ούτε με κεφαλαίο. [4]Το κοινό όνομα του Μ. πούγναξ, για παράδειγμα, είναι έτσι Πενάνγκ μπέτα.

Το B. splendens, ο μαχητής απο το Σιαμ, συχνά αναφέρεται στις ΗΠΑ απλά ως "μπέτα".

Το όνομα Betta (μπέτα) προφέρεται /ˈbɛtə/;[4] το πρώτο μέρος είναι το ίδιο με την Αγγλικά λέξη bet (μπέτ). Το όνομα συχνά προφέρεται /ˈbeɪtə/ στην Αμερικανική Αγγλική γλώσσα, και μπορεί να γράφεται με ένα 't'. Το όνομα του γένους προέρχεται από τον Μαλαιαϊκό όρο ikan betah ("επίμονο ψάρι").[5]

Το λαϊκό όνομα "plakat" (πλακάτ), που συχνά εφαρμόζεται στα ψάρια με μικρά πτερύγια, προέρχεται από pla kad που σημαίνει "ψάρι μονομάχος", είναι το Ταϊλανδικό όνομα για όλα τα μέλη είδους B. splendens (Όλα έχουν επιθετικές τάσεις στη φύση και έχουν εκτραφεί για επιθετικότητα στην ανατολική Ταϊλάνδη). Η Ταϊλανδική φράση δεν περιορίζεται μόνο σε ένα συγκεκριμένο είδος. Ο όρος "ψάρι μονομάχος" γενικεύεται σε όλα τα μέλη του συνόλου ειδών B. splendens, συμπεριλαμβανομένου του μονομάχου του Σιαμ. [6] [7]

Διατροφή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα αυτοφυές Betta είναι ανθεκτικά ψάρια που τρώνε σχεδόν κάθε ζώο αρκετά μικρό για το στόμα τους. Αυτό περιλαμβάνει σκουλήκια, νύμφες κουνουπιών ή άλλων έντομα, και μικρότερα ψάρια. Το φυσικό τους περιβάλλον είναι συχνά ελλειπή σε πόρους, οπότε πολλά είδη Betta δεν είναι επιλεκτικά με το φαγητό τους.

Μπέτα, ως κατοικίδιο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα μπέτα συνήθως τα κρατάνε ως κατοικίδια σε ενυδρεία, ειδικά τον μονομάχο από το Σιαμ . Τα μπέτα είναι δημοφιλή ψάρια λόγω των πλούσιων χρωμάτων τους και της ευκολίας φροντίδας τους, αν και τα αρσενικά πρέπει να διατηρούνται χωριστά από τα άλλα μπέτα. [8]

Διατήρηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενώ πολλά είδη Μπέτα είναι πληθυσμιακά, ιδιαίτερα το Μ. σπλέντενς που είναι πανταχού παρόν στο εμπόριο των ενυδρείων, άλλα είδη μπέτα απειλούνται. Η Ερυθρή Λίστα του IUCN ταξινομεί αρκετά είδη Μπέτα ως Ευάλωτα. Επιπλέον, το Μ. λίβιντα είναι σε κίνδυνο εξαφάνισης, και το Μ. μινιοπίνα, το Μ. περσεφόνη και το Μ. σπηλιτογέννα είναι σε Κρίσιμο Κίνδυνο.[9]

Το πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον απαριθμεί ένα μη επιβεβαιωμένο είδος, το Betta cf. Tomi, ως εξαφανισμένο στη Σιγκαπούρη μεταξύ 1970 και 1994.[10]Αυτό πιθανότατα αναφέρεται στο εξοντωμένο Σινγκαπούρινο πληθυσμό του Β. Tomi,, το οποίο συνεχίζει να υπάρχει στη φύση στην Ινδονησία και τη Μαλαισία, καθώς και στην αιχμαλωσία, η Κόκκινη λίστα το έχει ακόμα ως Ευάλωτο.[11][12]

Είδη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ένα ζευγάρι Betta smaragdina Μπέτα σμαράγκιντα
Αρσενικό Βέτα Τσυσία

Υπάρχουν επί του παρόντος 76 αναγνωρισμένα είδη σε αυτό το γένος. Τα επί του παρόντος περιγραφόμενα είδη Μπέτα μπορούν να ομαδοποιηθούν σε συνδυασμούς ειδών:[13][14]

  • Σύμπλεγμα Μ. ακαρένσις:
    • Μπέτα αρκάνσις, Ρέγκαν, 1910 (Akar betta)
    • Μπέτα αντόνι, H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2006
    • Μπέτα αυρίγκανς, Ε.Ε. Ταν & Κ.Κ.Π. Λιμ, 2004
    • Μπέτα μπαλούγκα, Χερ, 1940
    • Μπέτα τσίνι, Π.Κ.Λ. Νγκ, 1993
    • Μπέτα ιμπανόρουμ, Ε.Ε. Ταν & Π.Κ.Λ. Νγκ, 2004
    • Μπέτα νουλούχον, Ν.Σ.Σ. Καμάλ, Χ.Χ. Ταν & Κέισι Κ.Κ. Νγκ, 2020
    • Μπέτα ομπσκούρα, H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2005
    • Μπέτα πίνγκουις, H. H. Tan & Kottelat, 1998
  • Συμπλεγμα Μ. αλμπιμαργινάτα:
    • Μπέτα αλπιργινάτα, Kottelat & P. K. L. Ng, 1994
    • Μπέτα κανοειδές, Kottelat & P. K. L. Ng, 1994
  • Σύμπλεγμα Μ. αναβατοειδών:
    • Μπέτα αναμπάτοειδές, Μπλικερ, 1851 (γίγαντας Μπέτα)
    • Μπέτα μίδας, Χ. Χ. Ταν, 2009
  • Σύμπλεγμα Μ. μπέλικα:
    • Μπέτα βελίκα, Σόβατζ, 1884 (πλούσια βέτα)
    • Μπέτα σίμουρουμ Ε.Ε. Ταν & Π.Κ.Λ. Νγκ, 1996
  • Σύμπλεγμα Μ. κόκκινα:
    • Μπέτα μπράουνορουμ 1992Κ.Ε. Γουίττε & Τζ. Σμιτ, 1992
    • Μπέτα μπουρδικάλα 1994 Kottelat & P. K. L. Ng, 1994
    • Μπέτα κοκκίνα 1979 Βιέρκε, 1979
    • Μπέτα χέντρα 2013I. Schindler & Linke, 2013
    • Μπέτα λίβιντα, 1992Π.Κ.Λ. Νγκ & Κωττελάτ, 1992
    • Μπέτα μινιόπιννα Χ.Χ. Ταν & Σ.Χ. Ταν, 1994Χ.Χ.Ταν & Σ.Χ. Ταν, 1994
    • Μπέτα περσεφόνη Σάλερ, 1986
    • Μπέτα ρούτιλανς Κ. Ε. Witte & Kottelat, 1991Κ.Ε. Witte & Kottelat, 1991
    • Μπέτα τουσγίαε Σάλερ, 1985
    • Μπέτα ουμπέρης H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2006
  • Σύμπλεγμα Μ. διμιδιατά:
    • Μπέτα διμιδιατα 1989 Τ.Ρ. Ρόμπερτς, 1989
    • Μπέτα κρατάιος Χ.Χ. Ταν & Π.Κ.Λ. Νγκ, 2006H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2006
  • Σύμπλεγμα Μ. εντίθαε:
  • Σύμπλεγμα Μ. φοέρσχι:
    • Μπέτα ντενισιούνγκι, Χ. Χ. Ταν, 2013
    • Μπέτα φοέρχι, Βιέρκε, 1979
    • Μπέτα μάντορ, H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2006
    • Μπέτα ρούμπρα, Περούγια, 1893 (Τόμπα μπέτα)
    • Μπέτα στροχί, Σάλερ & Κωττελάτ, 1989
  • Σύμπλεγμα Μ. πίκτα:
    • Μπέτα φαξ H. H. Tan & Kottelat, 1998
    • Μπέτα Picta (Valenciennes, 1846) (βέτα με λεκέ)
    • Μπέτα simplex Kottelat, Κωττελάτ, 1994
    • Μπέτα ταενιάτα Ρέγκαν, 1910 (Borneo betta)
  • Σύμπλεγμα Μ. πούγναξ
    • Μπέτα απόλλον ,I. Schindler & J. Schmidt, 2006
    • Μπέτα μπρεβιομπέσα, Χ. Χ. Ταν & Κωττελάτ, 1998[15]
    • Μπέτα κράκενς, H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2005
    • Μπέτα ενίζαε, Κωττελάτ, 1995
    • Μπέτα φερόξ, I. Schindler & J. Schmidt, 2006
    • Μπέτα φούσκα, Ρέγκαν, 1910 (dusky betta)
    • Μπέτα κουένεϊ, I. Schindler & J. Schmidt, 2008
    • Μπέτα λέχι, H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2005
    • Μπέτα παλίντα Ι. Σίντλερ & Τζ. Σμιτ, 2004
    • Μπέτα πρίμα Κοττελάτ, 1994Κωττελάτ, 1994
    • Μπέτα πούγναξ (Cantor, 1849) (Penang betta)
    • Μπέτα πουλχάρα, Η.Η.Ταν & Σ.Χ. Ταν, 1996
    • Μπέτα Ρατζά Χ.Χ. Ταν & Π.Κ.Λ. Νγκ, 2005H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2005
    • Μπέτα Σαλλέρι Κοτέλατ & Π.Κ.Λ. Νγκ, 1994Kottelat & P. K. L. Ng, 1994
    • Μπέτα στίγμαζα Χ. Χ. Tan & P. K. L. Ng, 2005
  • Σύμπλεγμα Μ. σπλέντενς (μαχητικά ψάρια):
  • Σύμπλεγμα Μ. unimaculata:
    • Μπέτα κομπούκτα H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2006
    • Μπέτα μονομάχος H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2005
    • Μπέτα ιδέη H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2006
    • Μπέτα μακροστόμα Ρέγκαν, 1910 (spotfin betta)
    • Μπέτα οκελάτα Ντε Μποφόρτ, 1933
    • Μπέτα παλιφίνα H.H. Tan & P.K.L. Ng, 2005H. H. Tan & P. K. L. Ng, 2005
    • Μπέτα πατοτί Μ. Κ. Γουέμπερ και Ντε Μποφόρτ, 1922
    • Μπέτα ουνιμακουλάτα (Πόπτα, 1905) (Howong betta)
  • Σύμπλεγμα Μ. γουασέρι:
    • Μπέτα Αντρέι Χ. Χ. Ταν, 2023[16]
    • Μπέτα χλωροφάρυνο, Kottelat & P. K. L. Ng, 1994
    • Μπέτα ιπποσιδέρες, Π.Κ.Λ. Νγκ & Κωττελάτ, 1994
    • Μπέτα ωμέγα H. H. Tan & Ahmad, 2018
    • Μπέτα παρδαλότος Χ. Χ. Ταν, 2009[17]
    • Μπέτα πι, Χ. Χ. Ταν, 1998
    • Μπέτα ρενάτα, Χ. Χ. Ταν, 1998
    • Μπέτα σπιλοτογένα, Π.Κ.Λ. Νγκ & Κωττελάτ, 1994
    • Μπέτα Tomi Π.Κ.Λ. Νγκ & Κωττελάτ, 1994
    • Μπέτα γουαζέρι Κρούμμενάκερ, 1986

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Marcus Song, Caring for Betta Fish Lulu Press, 2006. (ISBN 1-4116-9365-5)
  2. ↑ Fernando, Yohan. «Betta edithae - a Pseudo Betta?». International Betta Congress Species Maintenance Program. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2017. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Rüber, Lukas; Britz, Ralf; Tan, Heok Hui; Ng, Peter K. L.; Zardoya, Rafael (April 2004). «Evolution of Mouthbrooding and Life-History Correlates in the Fighting Fish Genus Betta». Evolution (Society for the Study of Evolution) 53 (4): 799–813. doi:10.1554/03-364. 
  4. ↑ 4,0 4,1 «Betta». American Heritage Dictionary (4th έκδοση). http://www.bartleby.com/61/78/B0217800.html. Ανακτήθηκε στις 2006-06-29. 
  5. ↑ «Common Names Summary - Betta picta». Fishbase.org. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2012. 
  6. ↑ «Betta splendens – Siamese Fighting Fish (Micracanthus marchei)». Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2018. 
  7. ↑ americanaquariumproducts.com. «Betta Fish Information; Plakats, Veiltails, Halfmoon, Crowntail». www.americanaquariumproducts.com. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2018. 
  8. ↑ Thomas, David. «Top 25 Most Popular Freshwater Fish For Beginners - Everything Fishkeeping» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2022. 
  9. ↑ «2006 IUCN Red List of Threatened Species». Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2006. 
  10. ↑ «Extinctions since 1970». United Nations Environment Programme World Conservation Monitoring Centre. 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2006. 
  11. ↑ Kottelat, M. (1996). «Betta tomi». 2006 IUCN Red List of Threatened Species. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2006. 
  12. ↑ «Betta tomi». International Betta Congress Species Maintenance Program. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2006. 
  13. ↑ «Species Complex Management». International Betta Congress Species Maintenance Program. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2006. 
  14. ↑ Tan, H.H.; Ng, P.K.L. (2005). «The fighting fishes (Teleostei: Osphronemidae: genus Betta) of Singapore, Malaysia and Brunei». Raffles Bulletin of Zoology 13: 43–99. 
  15. ↑ Froese, Rainer· Pauly, Daniel, επιμ. (2023). «Betta breviobesa». FishBase. 
  16. ↑ Tan Heok Hui (2023). «A new species of black water fighting fish from Singkep Island (Teleostei: Osphronemidae)». The Raffles Bulletin of Zoology 71: 491–495. 
  17. ↑ Tan Heok Hui (2009). «Betta pardalotos, a new species of fighting fish (Teleostei: Osphronemidae) from Sumatra, Indonesia». The Raffles Bulletin of Zoology 57 (2): 501–504. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Betta στο Wikimedia Commons
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μπέτα&oldid=10636787"