Μετάβαση στο περιεχόμενο

Χρήστης:Actia Nicopolis/πρόχειρο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 Αυτή η σελίδα είναι το κύριο «πρόχειρο χρήστη» του Actia Nicopolis. Ένα «πρόχειρο χρήστη» είναι υποσελίδα της προσωπικής σελίδας του χρήστη στη Βικιπαίδεια. Εξυπηρετεί ως χώρος πειραματισμών και ανάπτυξης σελίδων και δεν είναι εγκυκλοπαιδικό λήμμα.
Επεξεργαστείτε ή δημιουργήστε το δικό σας πρόχειρο εδώ ή κάνετε δοκιμές στο κοινόχρηστο Πρόχειρο Βικιπαίδειας.


{{WikidataCoord}} – missing coordinate data

πρόχειρο
δεδομένα (π)

Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή, όπως είναι ευρύτερα γνωστός στην Πρέβεζα, Ιερός Ναός της Παναγίας των Ξένων, είναι, στις μέρες μας, ένας από τους εννέα ενοριακούς ναούς της πόλης.[α] Ο πρώτος ναός ήταν ιδιόκτητος, του καπετάν Λιμπέριο Αγκούστι (Liberio Agusti). Παραχωρήθηκε σε αυτόν και τους κληρονόμους του με διάταγμα του Ενετού Γενικού Προβλεπτή της Θάλασσας Τζώρτζη Γκριμάνι (Zorzi Grimani) μεταξύ των ετών 1737 και 1740.[1] [2] Ο ναός ανακαινίστηκε εκ βάθρων το 1872, μετά τις μεγάλες ζημιές που υπέστη από τον καταστρεπτικό σεισμό του 1869.[3] Ο σημερινός ναός είναι ξυλόστεγη μονόχωρη βασιλική, με σαφή μορφολογικά στοιχεία από το Επτανησιακό Μπαρόκ.[4]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η παλαιά επιγραφή ανεγέρσεως του ναού
Η νέα επιγραφή ανεγέρσεως του ναού

Ο πρώτος ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Πρέβεζα ήταν κτητορικός, δηλαδή ιδιόκτητος, όπως και οι περισσότεροι νέοι ναοί που δημιουργήθηκαν στην πόλη τον 18ο αιώνα. Κτίστηκε το 1740 περίπου, στη διάρκεια της δεύτερης ενετοκρατίας της Πρέβεζας (1718-1797). Κτήτορας το ναού ήταν ο καπετάν Λιμπέριο Αγκούστι (Liberio Agusti), στον οποίον παραχωρήθηκε ο ναός με έκδοση διατάγματος από τον Γενικό Προβλεπτή της Θάλασσας Τζώρτζη Γκριμάνι (Zorzi Grimani), ο οποίος υπηρέτησε στη θέση αυτή κατά το διάστημα 1737-1740.[5] Έγγραφα σχετικά με την κατασκευή του ναού σώζονται στο Αρχείο της Βενετικής Διοίκησης της Πρέβεζας, το οποίο απόκειται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους - Τμήμα Λευκάδας.[6]

Λίγα χρόνια αργότερα, πιθανόν περί το 1743, ο ναός φέρεται να είναι ιδιοκτησία της Αναστασούλας Αγκούστι (Anastassula Agusti), προφανώς χήρας του καπετάν Λιμπέριο Αγκούστι.[7]

Σε απογραφή των ναών της Πρέβεζας του 1789, ιδιοκτήτες του ναού φέρονται ο ιερέας Χρήστος Ζαλογγίτης και ο γιος του, Δημήτριος Ζαλογγίτης, επίσης ιερέας, οι οποίοι ιερουργούσαν στον ναό.[8] [9]

Σε σωζόμενη απογραφή της Πρέβεζας ανά ενορία, η οποία έγινε από τη Βενετική Διοίκηση μεταξύ των ετών 1785 και 1793, ο ιερέας Χρήστος Ζαλογγίτης απογράφεται ως ευκατάστατος ενορίτης του ναού της Παναγίας, με δωδεκαμελή οικογένεια.[10] Από την ίδια απογραφή προκύπτει ότι η ενορία του ναού της Παναγίας αποτελούταν, τότε, από 53 οικογένειας και συνολικά 229 μέλη.[11] Ως ενορίτες καταχωρίζονται, στην απογραφή, αρκετές οικογένειες προερχόμενες από σχεδόν όλα τα Επτάνησα, όπως τη Λευκάδα, την Κεφαλονιά, την Ιθάκη, την Κέρκυρα και τη Ζάκυνθο. Μεταξύ των ενοριτών συγκαταλέγονταν οι: Σπύρος Λεκατσάς από την Ιθάκη, ο Παύλος Ερρίκος Αλεάνδρι (Paolo Enerico Alleandri), ο Νικόλαος Γαρτζούνης, ο Θανάσης Γκαβανόζης, ο Πέτρος Βαλεντίνι, ο Ευστάθιος Παρούσης, ο καπετάν Γιώργος Καραβέλας και ο Αναστάσιος Σκέφερης.[12]

Έναν αιώνα σχεδόν αργότερα, το 1884, ο τοπικός επίσκοπος Σεραφείμ Ξενόπουλος αναφέρει, σε σύγγραμμά του, ότι ο ναός ήταν παλαιότερα κτῆμα τῆς οἰκογενείας Ζαλογγιτῶν, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ο ναός ήταν ήδη τότε (το 1884) ενοριακός, και ότι ιερέας του ναού ήταν μέλος τῆς ἰδίας οἰκογενείας Ζαλογγιτῶν. Μας πληροφορεί, επίσης, ότι η ενορία αποτελούταν τότε από 50 οικογένειες.[13] Ιερέας του ναού το 1871 ήταν ο Ανδρέας Ζαλογγίτης.[14]

Ο ναός υπέστη εκτεταμένες ζημιές από τον ισχυρό, καταστρεπτικό, σεισμό που έπληξε την περιοχή τον Δεκέμβριο του 1869. Σε σχετική εγκύκλιό του ο επίσκοπος Σεραφείμ Ξενόπουλος αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι ὁ ναὸς τῆς Θεοτόκου, καλούμενος «Ἡ Παναγία τῶν Ξένων», παθὼν οὐκ ὀλίγον ἐκ τοῦ κατὰ Δεκέμβριον τοῦ 1869 ἔτους ἐπισυμβάντος καταστρεπτικοῦ σεισμοῦ, ἦτο ἑτοιμόρροπος.[15]

Όπως προκύπτει από επιγραφή με χρονολογία 16 Φεβρουαρίου 1872, εντοιχισμένη στη νότια όψη του ναού και πάνω από τη νότια θύρα του, ο ναός ανεγέρθηκε εκ βάθρων με συνδρομή των αδελφών του ναού και ξένων, όταν επίτροποί του ήταν ο Κωνσταντίνος Μουστάκης και ο Βασίλειος Λέπας.[16] Η επιγραφή αναφέρει: Πρέβεζα, 16 Φεβρουαρίου 1872. Ο ναός ούτος της Κοιμήσεως Θεοτόκου, Παναγία των Αδελφών και Ξένων επονομαζόμενος, ανηγέρθη εκ θεμελίων διά συνδρομών των αδελφών και των ενταύθα ξένων, επιτροπευόντων Κωνσταντίνου Μουστάκη εκ Συρράκου και Βασιλείου Λέπα εκ Πρεβέζης.

Περί το 2008 ανακαινίσθηκε τόσο ο ναός όσο και η στέγη του. Την ίδια εποχή τοποθετήθηκε μία νέα, καλλίγραφη, επιγραφή δίπλα στην παλαιά, με λανθασμένη, όμως, την ημέρα του Φεβρουαρίου του 1872 (10, αντί του ορθού 16).

Η ονομασία της

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα Βενετοκρατούμενα Επτάνησα και τα Βενετικά Ηπειρωτικά Εξαρτήματα (Πρέβεζα, Πάργα, Βόνιτσα) οι περισσότεροι ναοί ήταν είτε κτητορικοί (ιδιόκτητοι) είτε συναδελφικοί (διοικούμενοι από ομάδα ατόμων, που ονομάζονταν αδελφοί, συνήθως με κληρονομικό δικαίωμα). Σε αυτούς τους αδελφούς αναφέρεται η παλαιά επιγραφή που υπάρχει στη νότια όψη του ναού. Στην ενορία της Παναγίας εγγράφονταν και πολλοί ξένοι, δηλαδή μη Πρεβεζάνοι, που εγκαθίσταντο στην πόλη. Αυτός είναι ο λόγος που ο ναός έμεινε γνωστός ως η Παναγία των Ξένων.

Παρόμοιες ονομασίες ναών υπάρχουν τόσο στην Κέρκυρα όσο και τη Λευκάδα. Ο ναός της Παναγίας των ξένων στην Κέρκυρα αφομοίωσε τους Ηπειρώτες, «ξένους» για τους ντόπιους, και για αυτόν τον λόγο ο ναός που ίδρυσαν και χρησιμοποιούσαν ονομάζεται, μέχρι και σήμερα, Παναγία των ξένων.[17] Στη Λευκάδα ο Ιερός ναός του Γενεσίου της Παναγίας ονομάζεται Παναγία των Ξένων για τους ίδιους λόγους, δηλαδή διότι ενορίτες του ήταν ξένοι (εκτός Λευκάδας) κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν στην πόλη. Τόσο στην Ιθάκη όσο και τη Ζάκυνθο η ενορία των ξένων είναι στον ναό του αγίου Νικολάου.

Τα τρία γνωστά καμπαναριά του ναού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πρώτο καμπαναριό, για το οποίο υπάρχουν δημοσιευμένα στοιχεία, ήταν κτισμένο στον χώρο βόρεια της αυλής της εκκλησίας της Παναγίας.[18] Ο χώρος προς βορράν του ναού δεν είχε οικοδομηθεί όταν κατασκευάστηκε το καμπαναριό. Το καμπαναριό ήταν κατασκευασμένο από οπλισμένο σκυρόδεμα (τσιμέντο), το οποίο άρχισε να χρησιμοποιείται στην Πρέβεζα από τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Πάνω από την αψιδωτή πύλη του καμπαναριού υπήρχαν δύο ακόμη επίπεδα. Το τελευταίο επίπεδο σκεπαζόταν με θόλο που έφερε στην κορυφή του σταυρό. Από τον θόλο του καμπαναριού κρεμόταν η μόνη καμπάνα του. Δεν είναι γνωστό για ποιον λόγο κατεδαφίστηκε το πρώτο καμπαναριό του ναού της Παναγίας, αλλά θεωρείται ότι η κατεδάφισή του έγινε περί το 1970, όταν στον χώρο κτίστηκαν νέες οικοδομές.[19]

Το δεύτερο καμπαναριό του ναού της Παναγίας κατασκευάστηκε επί μητροπολίτη Στυλιανού, το 1970 περίπου, στην ανατολική πλευρά του ναού, με όψη στην οδό της κεντρικής αγοράς. Ήταν και αυτό κατασκευασμένο από οπλισμένο σκυρόδεμα, προσπαθώντας να προσομοιάσει το «αέρινο» λιθόκτιστο καμπαναριό του ναού του αγίου Βησσαρίωνος Φιλιππιάδας, χωρίς επιτυχές αποτέλεσμα.[19]

Το τρίτο καμπαναριό του ναού κατασκευάστηκε το 1999 στον ίδιο ακριβώς χώρο που ήταν και το προηγούμενο, το οποίο κατεδαφίστηκε. Αντιγράφει, με επιτυχία, επτανησιακά πρότυπα κωδωνοστασίων.

Σήμερα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από το τέλος της δεκαετίας του 1960, ξεκίνησαν προσπάθειες ανέγερσης νέου ναού στη θέση του βομβαρδισμένου, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα να ξεκινήσει, το φθινόπωρο του 1971, η ανέγερση του τέταρτου ναού. Ο σκελετός από οπλισμένο σκυρόδεμα κατασκευάστηκε εσωτερικά της τοιχοποιίας του παλαιού ναού και ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1972. Η κατασκευή του κτηρίου ολοκληρώθηκε το 1974 περίπου, με την τοποθέτηση των ξύλινων εξωτερικών θυρών του ναού.

Η ζώσα ενορία του Αγίου Ιωάννου είχε πλέον τον νέο της ναό. Σε αυτήν είχε ήδη ενσωματωθεί, από το 1941 περίπου, η ενορία του όμορου κατεστραμμένου από τους βομβαρδισμούς ναού του Αγίου Δημητρίου, με απόφαση του τότε μητροπολίτη Ανδρέα Μαντούδη (1936-1952). Το 1976 κατασκευάστηκε, από τους εκ Μετσόβου ξυλογλύπτες αδελφούς Μπλέτσου, το σκαλιστό από ξύλο φλαμουριάς τέμπλο του ναού,[20] το οποίο ολοκληρώθηκε την 1η Φεβρουαρίου 1977, όπως μαρτυρούν δύο ενσωματωμένες σε αυτό επιγραφές.[Σημ. 1]

Η Πλατυτέρα των Ουρανών στην κόγχη του ναού

Ο ναός εγκαινιάστηκε τη 13η Νοεμβρίου 1980, ημέρα της πανήγυρης του Αγίου Ιωάννου, από τον νεο-εκλεγέντα, τότε, μητροπολίτη Νικοπόλεως και Πρεβέζης Μελέτιο και τον μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Θεόφιλο. Την 30ή Μαΐου 1982 τοποθετήθηκε εφημέριος του ναού ο αρχιμανδρίτης Θεοδόσιος Μαρτζούχος, ο οποίος διακονεί τον ναό επί 40 συνεχή χρόνια.[21] Μέχρι το 2012 η θεία λειτουργία τελούταν από τον εφημέριο στη δημοτική γλώσσα και τα κηρύγματα της Κυριακής είναι ουσιαστικά και ο λόγος του είναι συγκλονιστικός.[22]

Οι αρχικές εικόνες του τέμπλου αντικαταστάθηκαν το 1985 με τις υπάρχουσες δεσποτικές εικόνες, αγιογραφημένες στην πλειονότητά τους από την αδελφότητα της Ιεράς Μονής Παρακλήτου στον Ωρωπό Αττικής. Η αγιογράφηση της κάτω ζώνης του ναού, του τρούλου και του ιερού έγινε την περίοδο 1978-1980 από τους εκ Τρικάλων αδελφούς Μηλιώνη. Οι τοιχογραφίες του ιερού βήματος καθαρίστηκαν και αποκαταστάθηκαν το καλοκαίρι του 2018.[Σημ. 2] Η αγιογράφηση της οροφής του ναού έγινε από τον Βασίλειο Μπισμπίκη. Το 2003, διαμορφώθηκε, στη νότια πλευρά του ναού, ειδικός χώρος για τα μικρά παιδιά των ενοριτών, ο οποίος αγιογραφήθηκε το 2005 από τους Βορειοηπειρώτες αδελφούς Ανδρούτσου.[23] [Σημ. 3]

Όταν κατεδαφίστηκε η Αίθουσα Πνευματικής Εστίας Πρεβέζης «Ο Άγιος Δημήτριος»,[Σημ. 4] η παλαιά εικόνα του Αγίου Δημητρίου, έργο του Γεωργίου Μπελεζίνη του 1742, που φυλασσόταν εκεί, μεταφέρθηκε στον ναό του Αγίου Ιωάννου. Μετά την απόφαση ανέγερσης παρεκκλησίου του Αγίου Δημητρίου στην Πρέβεζα, η εικόνα αυτή μεταφέρθηκε, το 1999, προσωρινά στον ναό της Αγίας Ειρήνης, στον οποίο ανήκει το ανεγειρόμενο παρεκκλήσιο. Στις 15 Οκτωβρίου 2018, η εικόνα μεταφέρθηκε στον νέο ναό του αγίου Δημητρίου στην Πρέβεζα.[24]


Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Στην παλαιά πόλη της Πρέβεζας, εντός της άλλοτε περιμετρικής αμυντικής τάφρου, υπάρχουν οι εξής έξι ενοριακοί ναοί: του αγίου Νικολάου, του αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, του αγίου Χαραλάμπη, της Παναγίας των Ξένων, των αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης και του αγίου Βασιλείου. Στις επεκτάσεις του σχεδίου πόλεως Πρέβεζας υπάρχουν οι εξής τρεις ενοριακοί ναοί: της αγίας Ειρήνης, της αγίας Αικατερίνης και του αγίου Νεκταρίου. Στα περίχωρα της Πρέβεζας υπάρχουν οι ακόλουθοι τρεις ενοριακοί ναοί στα ομώνυμα προάστια: του Παντοκράτορος, του αγίου Θωμά και της αγίας Τριάδος. Για τους ενοριακούς ναούς της Πρέβεζας, βλ. Ημερολόγιον 20ΧΧ της Ιερά Μητροπόλεως Νικοπόλεως & Πρεβέζης σελ. ΧΧ-ΧΧ.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Καρύδης 2019, σελ. 75.
  2. ↑ Το χρονικό διάστημα προκύπτει από τα έτη που υπηρέτησε στη θέση τού Γενικού Προβλεπτή της Θάλασσας ο Zorzi Grimani. Βλ. Παπακώστα 2018, σελ. 176
  3. ↑ Συνέσιος 2015, σελίδες 13-14.
  4. ↑ Μαμαλούκος 1998, σελίδες 127-129.
  5. ↑ Αυτά αναφέρει αναλυτική απογραφή των ναών της Πρέβεζας που συνέταξε ο αρχιερατικός επίτροπος Πρεβέζης, Βασίλειος Γκινάκας, στις 20 Αυγούστου 1789. Βλ. Καρύδης 2019, σελίδες 75, 149. Για τη διάρκεια θητείας του Zorzi Grimani, βλ. Παπακώστα 2018, σελ. 176.
  6. ↑ Φάκελος Νο. 33, ο οποίος περιέχει λυτά έγγραφα, ποικίλου περιεχομένου, της περιόδου 1741-1743, τα οποία προσκομίσθηκαν στον προβλεπτή Πρέβεζας Antonio Marin. Βλ. Παπακώστα 2018, σελίδες 104-105.
  7. ↑ Η πληροφορία προκύπτει από έγγραφο του Προβλεπτή της Πρέβεζας προς τη Βενετική διοίκηση με αναφορές σε περιουσιακά στοιχεία τόσο ιδιωτών όσο και εκκλησιών. Βλ. Παπακώστα 2018, σελίδες 56, 146.
  8. ↑ Καρύδης 2019, σελίδες 75, 156.
  9. ↑ Για τον ιερέα Χρήστο Ζαλογγίτη, βλ. και Σκλαβενίτης 2021, σελ. 409.
  10. ↑ Παπακώστα 2018, σελ. 319.
  11. ↑ Παπακώστα 2018, σελίδες 300-301 και 314-322.
  12. ↑ Παπακώστα 2018, σελίδες 314-322.
  13. ↑ Ξενόπουλος 1884, σελ. 254.
  14. ↑ Συνέσιος 2015, σελίδες 6-7.
  15. ↑ Συνέσιος 2015, σελ. 5.
  16. ↑ Συνέσιος 2015, σελ. 13.
  17. ↑ Κοντογιάννης 1978.
  18. ↑ Για το πρώτο καμπαναριό του ναού της Παναγίας, βλ. Καράμπελας 2021, όπου και φωτογραφία του καμπαναριού.
  19. ↑ 19,0 19,1 Καράμπελας 2021.
  20. ↑ Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, Ο Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου στην Πρέβεζα. Σύντομη ιστορική αναδρομή, Πρέβεζα 2017, σελ. 12-14.
  21. ↑ Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, 40 χρόνια κήρυγμα στον ναό του αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου και «Αν ο σπόρος δεν πεθάνει …», εφημερίδα Πρωινός Λόγος, Ιωάννινα, Νοέμβριος 2022, σελ. 7.
  22. ↑ Βλ. Στέφανος Γ. Ψημένος, Ανεξερεύνητη Ήπειρος, (εκδόσεις Road), Αθήνα, 2007, σελ. 194. (ISBN 978-960-8189-43-0). Τον Οκτώβριο του 2022 ένα τμήμα των κηρυγμάτων του εφημερίου του ναού εκδόθηκαν από τις εκδόσεις ’Εν πλῷ, στον τόμο με τίτλο: Αν ο σπόρος δεν πεθάνει .... (ISBN 978-960-619-122-0).
  23. ↑ Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, Ο Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου στην Πρέβεζα. Σύντομη ιστορική αναδρομή, Πρέβεζα 2017, σελ. 14.
  24. ↑ Βλ. δημοσίευση για τα θυρανοίξια του νέου ναού του αγίου Δημητρίου στην Πρέβεζα, Αρχειοθετήθηκε 2021-09-22 στο Wayback Machine. στις 15 Οκτωβρίου 2018, και τη μεταφορά της παλαιάς εικόνας του αγίου Δημητρίου στον νέο ναό. (Προσπέλαση: 10.01.2020)

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Σφάλμα αναφοράς: Υπάρχουν ετικέτες <ref> για κάποια ομάδα με το όνομα «Σημ.», αλλά δεν βρέθηκε καμία αντίστοιχη ετικέτα <references group="Σημ."/>

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χρήστης:Actia_Nicopolis/πρόχειρο&oldid=10752328"