Przejdź do zawartości

Zygmunt Kamiński (malarz)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zygmunt Kamiński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 listopada 1888
Warszawa

Data i miejsce śmierci

12 października 1969
Warszawa

Narodowość

polska

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

Dziedzina sztuki

malarstwo, grafika

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal 10-lecia Polski Ludowej Kawaler 1. Stopnia Orderu Danebroga (Dania)

Zygmunt Kamiński (ur. 22 listopada 1888 w Warszawie, zm. 12 października 1969 tamże) – polski grafik, malarz, pedagog, profesor na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Twórca obowiązującego wzoru godła Rzeczypospolitej Polskiej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn adwokata i pisarza Rajmunda Stanisława Kamińskiego[1].

Edukację rozpoczął w 1899 w V Gimnazjum Rządowym. Po strajku szkolnym w 1905 przeniósł się do Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego w Warszawie, które ukończył[2]. Jeszcze jako uczeń V Gimnazjum Rządowego zapisał się na wieczorne kursy rysunkowe w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, a następnie w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych kształcił się pod kierunkiem Konrada Krzyżanowskiego i Ferdynanda Ruszczyca.

Studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem prof. Józefa Mehoffera kończy ze srebrnym medalem. Wykształcenie uzupełnia w Paryżu w tzw. akademiach prywatnych: (Académie Ranson i Grande Chaumière). Paryskie studia przypadają na czas wielkiego przełomu w sztuce francuskiej. Rozgłos zyskują Henri Matisse i Pablo Picasso. Filippo Tommaso Marinetti publikuje Manifest futuryzmu, a salony „Niezależnych” pokazują kubistów. Zygmunt Kamiński przygląda się i poznaje paryskie trendy, lecz ostatecznie pozostaje wierny sztuce tradycyjnej.

W sierpniu 1920 wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej[2].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]
Wersja Herbu Polski Zygmunta Kamińskiego z 1927

Skala twórczych zainteresowań Zygmunta Kamińskiego była rozległa. Od znaczków pocztowych i banknotów, poprzez monety, medale i pieczęcie po monumentalne dekoracje ścienne o treściach symbolicznych i historycznych. Należą do nich ilustracje do powieści: Stefana Żeromskiego (Powieść o Walgierzu Udałym i Wisła), Władysława Reymonta (Chłopi), cykle rodzajowych kompozycji z eksterminacji warszawskiego getta, Syn Marnotrawny, realistyczne studia portretowe. Z własnoręcznie wykonanej przez artystę w 1922 dekoracji plafonu w Teatrze Narodowym pozostały tylko szkice kompozycyjne. Podobnie dekoracje sgraffitowe gmachu Sejmu zachowały się jedynie na starych fotografiach. Zygmunt Kamiński był autorem wzoru godła Polski z 1927[3] oraz wzoru z okresu PRL. Zaprojektował również dwa banknoty Banku Polskiego: 20-złotowy (wyemitowany z datami 1 marca 1926 r. oraz 1 września 1929 r.) i 50-złotowy (wyemitowany z datami 28 sierpnia 1925 r. oraz 1 września 1929 r.)[4].

Banknot 50-złotowy z 1929
Godło Polski z 1927 autorstwa Zygmunta Kamińskiego na przedwojennej fotografii barwnej
Grób Zygmunta Kamińskiego na cmentarzu Powązkowskim

Znacznie lepiej przetrwały kompozycje sakralne. Spośród 150 projektów dekoracji świątyń w Polsce, najważniejsze to: prezbiterium kościoła w Jabłonnie, 40 postaci świętych polskich do ołtarza 1000-lecia Polski w kościele św. Kazimierza w Pruszkowie, obraz olejny św. Jacka w ołtarzu głównym w kaplicy dominikanów na warszawskim Służewie, projekt tablicy ślubowań Jana Kazimierza oraz projekt pomnika kardynała Augusta Hlonda.

Powstały także liczne dzieła we współpracy z żoną artysty, Zofią Trzcińską-Kamińską – rzeźbiarką. Do tej grupy należą: pomnik Tadeusza Kościuszki w Poznaniu, konny pomnik Stefana Czarnieckiego w Czarncy, pomnik bł. Wincentego Kadłubka w Jędrzejowie, płaskorzeźba „Matki Bożej Królowej Polski” na Jasnej Górze. Pokazane na Światowej Wystawie w Paryżu w 1937 – posąg Bolesława Chrobrego oraz złota moneta z głową Chrobrego – zostały wyróżnione złotymi medalami. Wyróżnienia nie otrzymał natomiast plakat Kamińskiego Polacy na IX Olimpiadę 1928, który przedstawiono w Olimpijskim Konkursie Sztuki i Literatury na igrzyskach olimpijskich w Amsterdamie (1928)[5].

Działalność dydaktyczna

[edytuj | edytuj kod]

Drugim nurtem zainteresowań Zygmunta Kamińskiego stała się działalność dydaktyczna, której z czasem wyłącznie się poświęcił. Nabycie sprawnej umiejętności rysowania uważał za konieczny warunek pracy każdego architekta. Był współzałożycielem Wydziału Architektury PW i jego dziekanem w latach 1930–1931, 1937–1939 oraz 1945–1946, a w latach 1915–1960 kierownikiem katedry – Zakładu Rysunku Odręcznego. Podczas okupacji współorganizował tajne nauczanie i prowadził zajęcia na kursach Wydziału Architektury. Po upadku powstania znalazł się w Częstochowie, gdzie zorganizował kursy architektoniczne w ramach działających tam Kursów Akademickich[2]. W latach 1950–1952 był profesorem ASP w Warszawie.

Prace jego studentów były wystawiane na wystawach Wydziału Architektury PW, warszawskiej Zachęty a także w Rzymie, Florencji, Wenecji, Neapolu i Mediolanie. Był twórcą szkoły rysunku architektonicznego i wykształcił kilka pokoleń architektów.

Śmierć

[edytuj | edytuj kod]

Profesor Zygmunt Kamiński zmarł w Warszawie. Spoczywa obok żony Zofii na cmentarzu Powązkowskim (Aleja Zasłużonych-1-79)[6].

Kontrowersje

[edytuj | edytuj kod]

W 2017 r. heraldyk Jerzy Michta opublikował książkę[7] z wynikami swoich badań, które wskazują, że przyjęta w 1927 r. forma godła Polski autorstwa Kamińskiego jest w rzeczywistości kopią wizerunku polskiego orła z plakietki ku czci Ignacego Paderewskiego, zaprojektowanej w 1924 r. przez Élisę Beetz-Charpentier[8].

W październiku 2018 r. Andrzej-Ludwik Włoszczyński, powołując się na publikację Jerzego Michty oraz przeprowadzone przez siebie badania stwierdził, że inspiracją Kamińskiego mogła być wyłącznie plakieta Elise Beetz-Charpentier z 1924 r.[9]

W grudniu 2018 r. Aleksander Bąk opublikował kopię umowy z dnia 15 maja 1934 r., zawartej pomiędzy Mennicą Paryską a medalierką Élisą Beetz-Charpentier[10]. Jego zdaniem stanowi to dowód, że plakieta nie została wyemitowana w 1924 r., lecz dopiero w 1934 r., a teza Jerzego Michty i wnioski sformułowane przez Andrzeja-Ludwika Włoszczyńskiego są niezgodne z prawdą[11]. Włoszczyński skrytykował rozumowanie Bąka[12].

Wystawy

[edytuj | edytuj kod]
Wystawa Polskich Książek i Drzeworytów, Lipsk
„1000 lat sztuki polskiej”

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Dzieje życia w pogoni za sztuką, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 1975 (przedmowa: J. Zachwatowicz).

Stowarzyszenia

[edytuj | edytuj kod]
  • 1922–1932 Współzałożyciel i członek dwóch stowarzyszeń plastyków warszawskich: „Młoda Sztuka” i „Rytm
  • 1926–1939 Stowarzyszenie Polskich Artystów Grafików „Ryt
  • 1935–1939 KAGR
  • 1935–1939 Blok Zawodowych Artystów Plastyków

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]
  • I nagroda za projekt banknotu 50-złotowego i 20-złotowego, konkurs NBP (1925)
  • II nagroda za projekt banknotu 100-złotowego, konkurs NBP
  • Medal Złoty na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu (1926)
  • I nagroda na konkursie Ministerstwa Poczty i Telegrafu za projekt znaczków 5, 10 i 25 groszowych (1926)
  • Wielki Medal Srebrny na Wystawie Sztuki PWK w Poznaniu (1929)
  • Medal Złoty na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu (1937)
  • III nagroda konkursu na projekt godła państwowego (1948)

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Rajmund Stanisław Kamiński h. Łuk (Łuk Napięty). sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-04-25].
  2. a b c d Aurelia Jermakowicz: Sylwetki Profesorów Politechniki Warszawskiej: Zygmunt Kamiński (1888–1969). bcpw.bg.pw.edu.pl. [dostęp 2023-10-23].
  3. Godło Polski jest plagiatem? [online], www.rp.pl [dostęp 2020-08-05] (pol.).
  4. Czesław Miłczak, Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 224, 230–232, ISBN 978-83-963057-0-1.
  5. Zbigniew Porada, Olimpijczycy z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, Kraków 2014, s. 66–68.
  6. Cmentarz Stare Powązki: ZYGMUNT KAMIŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07].
  7. Jerzy Michta: Średniowieczny i współczesny Orzeł Biały - godło państwa polskiego w państwowej i terytorialnej heraldyce. Kielce: Wydawnictwo „Herb”, 2017, s. 28–31. ISBN 978-83-937741-1-1. Cytat: Ta dwustronna plakietka ku czci Ignacego Jana Paderewskiego z 1924 r., znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie, przekazana jako dar Muzeum Narodowego w 1986 r.
  8. Wiktor Ferfecki: Godło Polski jest plagiatem?. Rzeczpospolita, 2018-10-29. [dostęp 2018-10-29].
  9. Andrzej-Ludwik Włoszczyński, Dwa w jednym [online], Orli Dom, 17 października 2018 [dostęp 2018-10-17], Cytat: Raczej trudno, patrząc na oba artefakty, mówić o zbieżności myślenia i przypadkowości, ze względu na zbyt dużą szczegółowość formy orła i jej nietypowość. Inspiracja wydaje się być, w tym układzie, daleko posunięta i o ile forma wykazuje bardzo duże podobieństwo, to już idea stojąca za nią jest w 100% identyczna. Jeżeli dodamy do tego dość ogólnikowe wypowiedzi Kamińskiego na temat inspiracji, bez wskazywania detalicznego tychże, mamy domniemanie graniczącą z pewnością, że tąże inspiracją była wyłącznie plakieta Elise Beetz-Charpentier z roku 1924..
  10. Aleksander Bąk, Dowód prawdy [online], Jaki Znak Twoj, 5 grudnia 2018 [dostęp 2018-12-05].
  11. Aleksander Bąk, Co ja paczę… – i nie wierzę [online], Wiem-Jak, 4 grudnia 2018 [dostęp 2018-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-06].
  12. Andrzej-Ludwik Włoszczyński, Dowód prawdy na co? [online], orlidom.pl, 12 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-11].
  13. M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za zasługi na polu pracy naukowej i sztuki”.
  14. M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1589 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej”.
  15. M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  16. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.