Servisto

nuntempa hejmlaboristo levante en la kuirejo

Servisto, Hejma- aŭ Domanarlaboristo, aŭ mastrumisto, estas persono kiu laboras ene de la medio de loĝejo, nome laboristo, kies okupo estas plenumi personajn servojn al iu en la privata hejmo.

Skalo

Ekde 1880 kaj precipe ekde la malfruaj 1950-aj jaroj ekzistas konstanta pliiĝo en la proporcio de virinoj elirantaj por labori por salajro, inkluzive de edziĝintaj virinoj kaj patrinoj. En familioj, kie la ekonomia situacio tion permesas, la hejmaj taskoj estas parte aŭ plene transdonitaj al la hejmaj laboristoj.

Domanarlaboristoj, multaj el ili migrantaj laboristoj, nombras en 2011 ĉirkaŭ cent milionoj tutmonde, pli ol 80% el ili virinoj. En landoj kiel Indonezio kaj Filipinoj la eksportado de hejmaj laboristoj estas grava parto de la malneta enlanda produkto.

Alia aspekto de la profesio estas infanlaboro. Estas laŭtakse ke almenaŭ 10 milionoj da infanoj tutmonde laboras en hejmaj helplaboroj, multaj el ili en latin-amerikaj kaj aziaj landoj, precipe Barato kaj Bangladeŝo.

En junio 2011, internacia konvencio, kiu estis subskribita de 127 landoj kaj estis ratifita, protektante eksterlandajn hejmajn laboristojn kaj donante al ili rajtojn.

Fono kaj evoluo

Hejmaj laboristoj en Usono en 1914

Afiŝo de la New Deal-periodo (ĉirkaŭ 1939) por antaŭenigi la dungadon de hejmaj laboristoj

La fenomeno dungi alian personon por fari hejmajn taskojn estas konata ekde la tempo de la antikva mondo. En la antaŭindustria periodo en Eŭropo, ĝia plej ofta esprimo estis la servisto.

Anglio Post la Industria Revolucio

Jam en la 16-a jarcento, krom servistoj, ankaŭ provizoraj laboristoj komencis esti dungitaj, same kiel purigadlaboristoj, kiuj estis malriĉaj virinoj, kiuj estis dungitaj por limigita tempo por plenumi la plej malfacilajn kaj malestimindajn purigadlaborojn.

Kun la disvastiĝo de la Industria revolucio en Okcidenta Eŭropo en la 19-a jarcento, la postulo je domservistinoj kreskis. Direkte al la fino de tiu epoko, proksime de 3 milionoj domlaboristoj estis dungitaj en Anglio kaj Francio, preskaŭ ĉiuj virinoj. Ekzistis tri kialoj de ĉi tiu fenomeno:

• La procezo de urbanizado - migrado el la vilaĝoj kondukis al la serĉo de alternativaj okupoj.
• Ŝanĝoj en normoj de burĝa hejma prizorgado.
• Vastiĝo de la meza klaso kiu povas dungi hejmajn laboristojn.

En 1823 la "Master and Servant Act" (La Leĝo pri Majstro kaj Servisto) estis realigita en Britio, reguligante la laboron de hejmaj laboristoj. Tiu ĉi leĝo estis la unua el sia speco, kaj sekvante de tiu ankaŭ similaj leĝoj estis realigitaj en aliaj landoj.

Fine de la 19-a jarcento virinoj laboris kiel mastrumistoj pli ol ajna alia laboro. La servistinoj ankaŭ inkludis enmigrintajn virinojn de la internaciaj migraj fluoj de la tempo, kiuj estis kutime asignitaj al tiu tasko.

Post la unua mondmilito

Post la Unua mondmilito, dungadmanieroj ŝanĝiĝis. En Usono, okazis ŝanĝo de domservistino al laboro ĉiutage, kie la laboristo loĝas ekster la hejmo de sia dunganto. La plej multaj el la servistinoj estis afro-amerikanaj.

Komenciĝante en la 1980-aj jaroj, la dum semajna taga laboro intensigis en Usono. Ekzistis ankaŭ pliiĝo en la nombro da agentejoj kaj laborfortfirmaoj kiuj mediaciis la dungadon de purigadlaboristoj por institucioj kaj privataj domanaroj.

Plej multaj hejmaj laboristoj en la lastaj jardekoj apartenas al rasaj kaj etnaj malplimultoj aŭ estas migrantaj laboristoj.

La dompurigadindustrio estas la sola, kie la entrudiĝo de eksterlandaj laboristoj ne malaltigis salajrojn. La kialo estas, ke en ĉi tiu industrio validas la reguloj de Mendado kaj ofertado, kontraste al aliaj industrioj, en kiuj eksterlandaj laboristoj estas ligitaj al dungantoj.

Servistoj

• ĉambristo
• purigisto
• butlero
• lakeo
• grumo
• ŝoforo
• kelnero
• valeto

Vidu ankaŭ

• Servutulo
• Sklavo

Proverboj

Ekzistas pluraj proverboj pri servisto (servanto) en la Proverbaro Esperanta de L. L. Zamenhof, inter ili:

• 	„ Mastro en vojo - servantoj en ĝojo. ”

• 	„ Ĉe mastro ŝtelisto la servantoj ne ŝtelas. ”

• 	„ Kia reganto, tia servanto. ”

Eksteraj ligiloj

• Isabella Beeton's The Book of Household Management (priskribo de titoloj kaj devoj de ĉiaj hejmaj servistoj
• Artikolo pri fremdaj servistinoj en Singapuro
• Listo internacia de domservistoj
• Mistraktado de domservistoj en Mez-Oriento
• Dosiero pri domservistoj tutmonde Arkivigite je 2005-11-19 per la retarkivo Wayback Machine
• Interŝanĝo inter Singapuro kaj indonezia ambasado pri indoneziaj servistinoj en Singapuro

Bibliografio

• Heidi Müller, Dienstbare Geister, ISBN 9783496010302
• Pierre Guiral kaj Guy Thuillier, La vie quotidienne des domestiques en France au XIXe siècle, Hachette, Parizo, 1978.
• Valérie Piette, Domestiques et servantes, Des vies sous condition : Essai sur le travail domestique en Belgique au XIXe siècle, Académie royale de Belgique, Bruselo, 2000. 521 p.