Žamberk

Eble vi serĉas: Žumberk.

Žamberk
germane Senftenberg
urbo
Urbodomo en Žamberk
Flago Blazono
Oficiala nomo: Žamberk
Ŝtato	Ĉeĥio
Regiono	Regiono Pardubice
Distrikto	Distrikto Ústí nad Orlicí
Administra municipo	Žamberk
Historia regiono	Bohemio
Montaro	Suborlica montetaro
Ŝoseo	I/11
Memorindaĵoj	Žamberk kastelo, Teatro de Diviš
Rivero	Divoká Orlice
Situo	Žamberk
- alteco	418 m s. m.
- koordinatoj	50° 05′ 09″ N 16° 27′ 52″ O (mapo)
Katastro	16,91 km² (1 691 ha) Žamberk
Loĝantaro	5 917 (2024)
Denseco	349,91 loĝ./km²
Unua skribmencio	1332
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	564 01
NUTS 3	CZ053
NUTS 4	CZ0534
NUTS 5	CZ0534 581259
Katastraj teritorioj	1
Partoj de urbo	1
Bazaj setlejunuoj	9
Situo enkadre de Ĉeĥio Situo enkadre de Ĉeĥio
Vikimedia Komunejo: Žamberk
Retpaĝo: www.zamberk-city.cz
Portalo pri Ĉeĥio

Žamberk estas urbo en Ĉeĥio, regiono Pardubice, distrikto Ústí nad Orlicí, en valo de rivero Divoká Orlice, situanta en cismontaro Orlické hory. Vivas ĉi tie 5 917 loĝantoj (2024). Tra la urbo kondukas ŝoseo n-ro 11 el Hradec Králové al Šumperk kaj Ostrava. En la urbo estas kastelo kun vasta parko kaj jam nefunkcianta kuracigejo por malsanoj de spirorganoj. En la baroka preĝejo estas valora ekipaĵo.

La najbaraj municipoj de la setlejo estas Líšnice, Kameničná, Kunvald, Helvíkovice, Dlouhoňovice kaj Lukavice.

Historio

Žamberk estis fondita de familio Drslavecidoj en la 13-a jarcento. En la 2-a duono de la 13-a jarcento Žamberk estis dividita en du partojn, la unua apartenis al Litice, la dua al Žampach-senjorejoj. Mikuláš el Bubno kaj en Litice unuigis la urbon kaj faris ĝin en la jaro 1575 sian sidejurbon. Grafo Windischgrätz en la jaro 1809 aĉetis kastelon kaj poste, en la jaro 1815, vendis ĝin al John Parish. Li kaj liaj familianoj ĉi tie vivis ĝis la jaro 1948, kiam ilia havaĵo estis naciigita. En la jaro 1990 Parishidoj reakiris sian havaĵon en Žamberk kaj en la jaro 2004 vendis ĝin al ĉeĥa ŝtato. Nuntempe en la kastelo estas faklernejo kaj internulejo. En la 16-a jarcento la urbo estis centro de Bohemiaj Fratoj.

Loĝantaro

Evoluo de nombro de loĝantoj

La datoj devenas el datumbazo de Vikidatumoj

Jaro	Loĝantoj
1869	3 353
1880	3 664
1890	3 678
1900	3 425
1910	3 641
1921	3 702

Jaro	Loĝantoj
1930	4 323
1950	4 170
1961	4 417
1970	4 605
1980	5 366
1991	5 864

Jaro	Loĝantoj
2001	6 153
2011	6 092
2014	6 057
2016	6 062
2017	6 059
2018	6 066

Jaro	Loĝantoj
2019	6 104
2020	6 077
2021	5 788
2022	5 918
2023	5 951
2024	5 917

Memorindaĵoj

Kastelo

En sudorienta urboparto staras la kastelo, kiun en renesanca stilo konstruigis en la jaroj 1575 - 1600 Mikuláš el Bubno kaj en Litice. La aloj de duetaĝa konstruaĵo fermas inter si du kortegojn. En nordorienta parto de la kastelo troviĝas rokoka kastelkapelo kun valora barok-rokoka ornamaĵo. Sudoriente de la kastelo troviĝas angla parko kaj barita ĉasarbaro. Naturan ŝirmon de la kastelo proviias fiŝlago, rivero Divoká Orlice, ravino sub Kapela monteto kaj el sudorienta flanko marĉejoj. Remparon de la kastelo kreis fosaĵoj kaj du prismoformaj turoj. Tamen la kastelo estis en la jaro 1643 forbruligita fare de svedaj trupoj. La rekonstruo estis farata en baroka stilo kaj estis finita nur post la jaro 1815. En la jaroj 1848 -1858 en kastela stelobservejo laboris dana astronomo Theodor Brorsen kaj efektivigis ĉi tie kelkajn gravajn malkovrojn, i.a. malkovris kvin kometojn. Ĉirkaŭ la jaro 1900 kastelaj interioroj estis rekonstruitaj en secesia stilo (jugendstilo).

Preĝejo de Sankta Venceslao

La preĝejo, situanta proksime de la ĉefa urboplaco, estis konstruita en la jaroj 1729 - 1738 sur loko de pli malnova ligna preĝejo el la jaro 1348. La kirko havas horizontalan formon de la greka kruco kaj du turojn 72 m altaj. Aŭtoro de la konstruado estis Donáto Theodor Moratas el Chrudim. En la 2-a duono de la 19-a jarcento la preĝejo estis damaĝita pro brulego kaj estis rekonstruata laŭ planoj de J. Pöter. Sur ĉefaltaro estas bildo "Murdo de Sankta Venceslao", verko de itala pentristo Francesco Trevisani el la 18-a jarcento. El naŭ flankaj altaroj estas ĉefe interesa tiu al Santa Antonio Paduana kun tre valora bildo de Petr Brandl. Anĝeletoj sur ĝi tenas admiralajn signojn. La bildo celas glorigi konkeron de maŭra Orano fare de hispana ŝiparo, helpe de Sankta Antonio. El la origina ligna preĝejo konserviĝis bildo de Sankta Venceslao, pentrita sur stano kaj lokita super la sakristio.

Pluaj vidindaĵoj

Sur Masarykplaco staras urbodomo, kiu ekestis en la jaro 1815.

La ĉefan placon ornamas ankaŭ Mariakulta kolono starigita ĉi tie en la jaro 1700, kiel dankesprimo por tio, ke pesta epidemio tiutempe evitis Žamberkon.

Diviš-teatro estas el la jaro 1926.

Kapelo de Sankta Rosalia sur Kapela monteto devenas el la jaro 1682.

Proksime de la kapelo staras observada turo afable nomata "Rozálka".

Domoj sur la placo estas klasicismaj aŭ empiraj el la tempo ĉirkaŭ la jaro 1800.

La urbo estas naskiĝloko de MUDr. Eduard Albert (1841–1900), la fondinto de la ĉeĥa kirurgio.

• 
  Preĝejo de Sankta Venceslao en Žamberk
• 
  Teatro de Diviš en Žamberk
• 
  Mariakulta kolono en Žamberk
• 
  Observada turo Rozálka
• 
  Estinta ceremonia kapelo sur juda tombejo
• 
  Monumento al viktimoj de la 1-a mondmilito
• 
  Kastelo en Žemberk
• 
  Kastelo en Žemberk
• 
  Naskiĝdometo de inventisto Prokop Diviš
• 
  Naskiĝdometo de inventisto Prokop Diviš
• 
  Memortabulo al Christian Brorsen
• 
  Urba muzeo

Esperanto

En Žamberk naskiĝis Zdeněk Polák.

Literaturo

• Marek Podhorský: Pardubický kraj. Eldonis freytag & berndt, eldonejo en Prago en j. 2004.
• Dr. E. Poche, DrSc. a kol. – Umělecké památky Čech. Eldonis Akademia en Prago en j. 1978.

Eksteraj ligiloj

• Militista pietloko ĉeĥe