Franca protektorato de Tunizio
| Franca protektorato de Tunizio | |||||||||
| |||||||||
|
| |||||||||
| protektorato • historia lando | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Geografio
| |||||||||
| Ĉefurbo: | |||||||||
| Loĝantaro | |||||||||
Kvanto de loĝantoj:
|
2 600 000
| ||||||||
| Ŝtat-strukturo | |||||||||
Tunisian franc • Tunisian rial
| |||||||||
| |||||||||
.svg)
La Franca protektorato de Tunizio (en franca Protectorat français de Tunisie; en araba الحماية الفرنسية في تونس Al-Ḥimāyah Al-Fransiyyah fī Tūnis) estis establita en 1881, dum la epoko de la Franca kolonia imperio kaj daŭris ĝis la Tunizia sendependiĝo en 1956.
Tunizio formis provincon de la dekadenca Otomana Imperio sed ĝuis ampleksan aŭtonomecon sub la regado de la bejo Muhammad la 3-a as-Sadik.
En 1877, Rusio deklaris militon kontraŭ la Otomana Imperio. Rusia venko permesis la disigon de la otomana imperio, inkludante sendependon por kelkaj landoj el Balkanio kaj internacian diskutadon pri la futuro de la nordafrikaj provincoj.
La Kongreso de Berlino de 1878 interkonsentis por solvi la otomanan aferon. Britio, kvankam malema al totala dismuntado de la Otomana Imperio, proponis al Francio kontrolon de Tunizio, repage por Kipro. Germanio, vidinte la francan postulon kiel vojo por eviti la franccan atenton por revenĝa agado en Eŭropo (kie Francio setis suferinta malvenkon antaŭ Prusio en 1870–1) kaj neinteresata pri la suda Mediteraneo, akceptis permesi al Francio regadi en Tunizio. Italio, kiu havis ekonomiajn interesojn en Tunizio, arde kontraŭis la planon sed malkapablis akceptigi sian volon.
La franca estado en Tunizio venis post kvin jardekoj post la franca okupado de la najbara Alĝerio. Ambaŭ landoj estis estintaj iamaj posedoj de la Otomana Imperio dum tri jarcentoj, kvankam ambaŭ ricevis delonge politikan aŭtonomecon el la Sultano de Konstantinopolo. Antaŭ la alveno de la francoj, Tunizio startis procezon de modernaj reformoj. Post ties okupado fare de la franca registaro, tiu iniciatis plibonigojn ĉe kelkaj areoj, kiaj transporto kaj infrastrukturo, industrio, financoj, publika sansistemo, kaj administrado. Ĉar ĉefe francaj negocoj kaj civitanoj estis favoritaj, tio ne plaĉis al tunizianoj. Tiu kontraŭstaro dekomence esprimiĝis kaj parole kaj prese; sekvis politika organizado. La sendependiga movado estis jam aktiva antaŭ la Unua Mondmilito, kaj pluakiris forton poste. La ĉefa celo estis atingita en 1956.
Notoj kaj referencoj
[redakti | redakti fonton]- Notoj
- Referencoj
- Bibliografio
- Aldrich, Robert. (1996) Greater France. A history of French Expansion. Macmillan Press. ISBN 0-333-56740-4.
- Ganiage, Jean. (1985) “North Africa”, The Cambridge History of Africa: From 1870 to 1905 VI. Cambridge University Press. ISBN 0-521-22803-4.
- Perkins, Kenneth J.. (2004) A History of Modern Tunisia. Cambridge University Press. ISBN 0-521-81124-4.
- Perkins, Kenneth J.. (1986) Tunisia. Crossroads of the Islamic and European World. Westview Press. ISBN 0-7099-4050-5.
- Wesseling, Henk. (1996) Verdeel en heers. De deling van Afrika, 1880–1914, Arnold J. Pomerans (trans.), Praeger (Greenwood Publishing Group). ISBN 0-275-95138-3.
Plia legado
[redakti | redakti fonton]- (1971) “The French 'Colonial Party'. Its Composition, Aims and Influences”, Historical Journal (14), p. 99–128.
- (1976) “French Business and the French Colonialist”, Historical Journal (17), p. 837–866.
- (1974) “The groupe colonial in the French Chamber of Deputies, 1892-1932”, Historical Journal (19), p. 981–1000.
- Andrew, Christopher. M.. (1981) France Overseas. The Great War and the Climax of French Imperialism.
- Cohen, William B.. (1971) Rulers of Empire. The French Colonial Service in Africa. Hoover Institution Press.
- Broadley, A. M.. (1881) The Last Punic War: Tunis, Past and Present I. William Blackwood and Sons.
- Broadley, A. M.. (1882) The Last Punic War: Tunis, Past and Present II. William Blackwood and Sons.
- Issawi, Charles. (1982) An economic History of the Middle East and North Africa. Columbia University Press. ISBN 0-231-03443-1.
- (1925–1926) “The European Powers and the French Occupation of Tunis, 1878–1881”, American Historical Review (31), p. 55–79 & 251–256.
- Ling, Dwight L.. (1979) Morocco and Tunisia, a Comparative History. University Press of America. ISBN 0-8191-0873-1.
- Murphy, Agnès. (1948) The Ideology of French Imperialism, 1871–1881. Catholic University of America Press.
- Pakenham, Thomas. (1991) The Scramble for Africa. Weidenfield and Nicolson. ISBN 0-297-81130-4.
- Persell, Stewart Michael. (1983) The French Colonial Lobby, 1889–1938. Stanford University Press.
- Priestly, Herbert Ingram. (1938) France Overseas. A study of Modern Imperialism.
- Roberts, Stephen Henry. (1929) History of French Colonial Policy, 1870–1925.
- Wilson, Henry S.. (1994) African Decolonization. Hooder Headline. ISBN 0-340-55929-2.